Op zondag 8 november was de naam van de demonstraties ‘de macht aan het volk’. Met waterkanonnen, een groot aantal bussen, legervoertuigen en lukrake arrestaties lukte het de OMON de demonstranten in Minsk uiteen te jagen. Men kon geen hoofdstoet vormen. Wel kwamen op verschillende plekken meerdere duizenden demonstranten bijeen. Vele straten waren geblokkeerd door de ordetroepen. Er werden meer dan duizend personen opgepakt, waaronder vele bekende Wit-Russen, zoals in Vitebsk de moeder van Pavel Severinets, gearresteerde voorzitter van de christendemocraten, en in Minsk de olympische atleet Andrej Kravtsjenko en de kickbokser Ivan Ganin.

Demonstraties in uiteenlopende sectoren

Olga Chizjnikova, Miss Belarus 2008, werd eveneens in de hoofdstad opgepakt. Het ‘Nationale Schoonheidsinstituut’ had haar midden september al ontslagen wegens deelname aan de protesten: ‘Ze zeiden tegen me óf je gaat je mond houden óf onze wegen scheiden zich hier.’ Op 25 oktober schreef Chizjnikova bij een foto van de vrouwenmars op Instagram: ‘De foto’s gemaakt tijdens de protesten hebben uiteraard een grote impact. Maar berichten plaatsen en mijzelf aanprijzen zou ik liever onder andere omstandigheden en om een andere reden doen.’ In eerste instantie werd ze veroordeeld tot 12 dagen arrest, later werd de straf verlengd met nog eens 15 dagen.

Bij de arrestaties traden de ordetroepen zeer gewelddadig op. Meerdere ambulances reden af en aan voor de gevangenissen. Men stelde de mensen op straat in rijen op met de handen achter het hoofd in afwachting van vrije plaatsen in de cel.

Op maandag 9 november werden aan de faculteit voor wiskunde en informatica van de Staatsuniversiteit in Minsk zitstakingen gehouden. Ook aan de Linguïstische Hogeschool in de hoofdstad werden de protestacties voortgezet. ’s Morgens staakten 30 medici van het centrale ziekenhuis uit solidariteit met hun gearresteerde collega’s. ’s Middags vond de traditionele mars van de gepensioneerden plaats. Ondanks de vele arrestaties op zondag was het aantal demonstranten aanzienlijk.

Bij chemieconcern Grodno Azot ging een fakkel branden. Dit betekende dat door de stakingen de productie in een van de fabriekshallen van het chemische concern aan de grens met Polen was stilgelegd.

Moord op Roman Bondarenko

Op dinsdag 10 november werden vijf studentes van de economische faculteit van de Staatsuniversiteit gearresteerd. Er kwamen 2 bussen met OMON voorrijden die de protestactie ter ondersteuning van een ontslagen en gearresteerde leraar ruw onderbraken. Een van de studentes schreef op Telegram: ‘Een van hen duwde me met volle kracht tegen mijn schouder en ik viel tegen de bus en op het asfalt. Ze schreeuwden dat ze ons zouden verkrachten.’

Na op woensdagavond te zijn mishandeld door vermomde mannen werd de 31-jarige Roman Bondarenko op donderdag 12 november opgenomen op de intensive care van het centrale ziekenhuis in de hoofdstad. Om acht uur ’s avonds maakte men bekend dat Bondarenko aan zijn verwondingen was overleden.

Op dezelfde dag verklaarde Sergej Lavrov, de Russische Minister van Buitenlandse Zaken: ‘Ik denk dat diegenen die de Wit-Russische protesten vanuit het buitenland leiden, inmiddels de onzinnigheid van hun plannen inzien. Helaas kunnen zelfs zij de beweging niet meer stoppen.’

Op vrijdag 13 november vonden in het gehele land spontane protestacties plaats ter nagedachtenis aan Roman Bondarenko. Op het ‘Plosjad Peremen’ (Plein der Veranderingen) in het centrum van Minsk kwam een gedenkplaats. Velen staken kaarsen aan en legden bloemen neer. Ook in andere steden verschenen plekken ter nagedachtenis aan de op donderdag aan zijn verwondingen bezweken soldaat Bondarenko. Door het hele land vonden treurmarsen plaats.

Kampioen boksen schakelde Bondarenko uit

De nieuwssite tribuna.com publiceerde op zaterdag 14 november een journalistiek onderzoek naar de moord. Dmitri Sjakoeta, militair instructeur en meervoudig kampioen thai- en kickboksen, werd door ooggetuigen en kennissen uit de vechtsportwereld aan de hand van video-opnames geïdentificeerd. Hij zou Bondarenko hebben neergeslagen, nadat deze vroeg waarom ze door de bewoners opgehangen wit-rood-witte vlaggen weghaalden. Dmitri Baskov, de voorzitter van de nationale ijshockeybond leidde de groep die de vlaggen verwijderde en Bondarenko afvoerde.

Dmitri Sjakoeta speelt onder leiding van Dmitri Baskov eveneens in het ijshockeyteam ‘Bastion’ samen met de oudste zonen van Aleksandr Loekasjenko. Hij is bovendien lid van de motorclub ‘Iron Birds Chapter’. Op de bewuste woensdagavond droeg hij een spijkerjack met het embleem van de club die in 2016 door Loekasjenko hoogstpersoonlijk werd aangevoerd bij een tocht door Minsk. Sjakoeta was voor commentaar niet bereikbaar. In het verleden stond hij nochtans graag in het middelpunt van belangstelling. Zo daagde hij drie weken voor de presidentsverkiezingen nog een landgenoot uit die Loekasjenko zou hebben beledigd: ‘Je hebt onze president uitgedaagd. Kom eerst maar eens tegenover mij in de ring staan, dan zal ik je een lesje leren.’

Brute arrestaties

Op zaterdag 14 november deelde persbureau BelTa mee, dat de grootste oogst sinds tijden was binnengehaald. Loekasjenko feliciteerde alle medewerkers van agrarische en verwerkende bedrijven: ‘Onze wijze boerenarbeiders hebben ook onder de huidige moeilijke omstandigheden rondom covid-19 een record geboekt: bijna 10,5 miljoen ton graan, mais en koolzaad. We hebben nu uitstekende reserves om de productie van melk, vlees, groente en fruit nog verder op te voeren.’

Op zondag 15 november, de 99^e dag van de protesten, was het motto ‘Ik ga even naar buiten’. Dit waren de laatste woorden van Roman Bondarenko. In de hoofdstad konden enkele tienduizenden mensen in een hoofdstoet bijeenkomen. Ze werden echter door gerichte arrestaties en blokkades met militaire voertuigen en politiebussen uiteengedreven. Ook maakten de ordetroepen gebruik van stungranaten en waterkanonnen. Op binnenpleinen en in trappenhuizen van flats werden lukraak volwassenen, maar ook minderjarigen, gearresteerd.

In Babroejsk, in het midden van het land, werd een gedenkplaats voor Bondarenko compleet schoongeveegd door de politie. Ze pakten burgers die rondom de plek stonden, op brute wijze op en voerden hen af.

In totaal arresteerde de politie op zondag een recordaantal van 1100 demonstranten. Bij gebrek aan plaats in de overvolle gevangenissen lieten ze een gedeelte de volgende dag weer vrij.

100 dagen protest

Op maandag 16 november was de 100^e dag van de protesten tegen de verkiezingsuitslag en het politiegeweld. Het was de beurt aan de gepensioneerden die in Minsk in groten getale verschenen. De ordetroepen volgden hen op de voet.

Sinds 9 augustus werden in Wit-Rusland meer dan 20 duizend burgers gearresteerd en veroordeeld. Tien mensen kwamen om als gevolg van het politiegeweld. Het aantal erkende politieke gevangen bedraagt op het moment 121 personen.

Olga Chizjnikova

100 dagen protest in Wit-Rusland