De kans dat er de komende maanden of jaren erkende vluchtelingen vanuit ons land naar Syrië worden teruggestuurd is vrijwel nihil. De procedure daarvoor is immers even omslachtig als tijdrovend, en bovendien heeft het daartoe bevoegde Commissariaat-Generaal voor de Vluchtelingen en de Staatlozen (CGVS) nu al meer dan de handen vol met de ‘normale’ dossiers. En dus is dé hamvraag vooral: zal de nieuwe federale regering ook met extra middelen over de brug komen voor de bevoegde diensten?

Het regende de voorbije dagen politieke uitspraken en reacties over het al dan niet terugsturen van de tienduizenden Syrische vluchtelingen in ons land. Enkele telefoontjes leren ons nochtans dat de realiteit op het terrein een stuk weerbarstiger is dan het politieke getoeter laat vermoeden. En dat — zelfs mocht daar een brede politieke wil voor bestaan — het in praktijk haast onmogelijk zal blijken om zelfs maar een klein gedeelte van die Syriërs op een vliegtuig naar Damascus te zetten.

Dat heeft te maken met bestaande asielregels en allerlei grendels die daarbij werden ingebouwd, maar net zo goed met logistieke redenen: het aantal dossiers dat opnieuw zou moeten worden bekeken is gewoon veel te groot voor de bevoegde diensten. En wie is er verantwoordelijk voor de personeelsbezetting van die diensten? Juist: de politiek.

Verblijfsrecht

Sinds 2011 kregen zowat 44.000 Syriërs bescherming in ons land via het Commissariaat-Generaal voor de Vluchtelingen en de Staatlozen. Daar zitten de familieleden die achteraf naar ons land konden overkomen in het kader van de gezinshereniging nog niet inbegrepen. Als elke vluchteling twee familieleden heeft, mogen we dus rustig uitgaan van minstens 120.000 Syriërs die in ons land een beschermde status genieten.

Ofwel als vluchteling — omdat ze persoonlijk gevaar zouden lopen bij hun eventuele terugkeer naar het land van herkomst — ofwel in het kader van de ‘subsidiaire bescherming’. Die regeling is van toepassing op mensen die individueel misschien niet meteen gevaar lopen, maar die wel afkomstig zijn uit gebieden waar de algemene toestand als te onveilig wordt ingeschat. ‘Wie onder één van beide statuten valt, krijgt achteraf via de dienst Vreemdelingenzaken ook automatisch een verblijfsrecht van vijf jaar in ons land toegekend’, klinkt het bij CGVS-woorvoerder Olivier Brasseur.

‘Na die periode van vijf jaar wordt dit automatisch omgezet in een permanent verblijfsrecht,’ zegt hij. Wie dat wil, kan na die vijf jaar ook de Belgische nationaliteit aanvragen. Dat is geen must, maar het is wel handig: het verblijfsrecht kan immers altijd nog worden ingetrokken, waarna je ook kan worden uitgewezen, bijvoorbeeld na een ernstig misdrijf. Maar ook daarvoor moet de persoon in kwestie eerst opnieuw gehoord worden. ‘In theorie kan dit dus wel, maar het gebeurt niet zo vaak’, geeft Brasseur aan.

Luchtboksen

Bij het CGVS willen ze dat niet met zoveel woorden zeggen, maar het is een publiek geheim dat de dienst al jarenlang met een gigantische werkdruk kampt, net omwille van de fors gestegen instroom aan asielzoekers de voorbije jaren. Er is dus eenvoudigweg ook amper ruimte om nu ook nog eens duizenden dossiers van al eerder erkende Syriërs te gaan heroverwegen. En pas na een intrekking van het beschermingsstatuut door het CGVS kan de dienst Vreemdelingenzaken ook overwegen om iemand mensen het verblijfsrecht te ontnemen.

Sterker nog, duizenden Afghanen in ons land die een verblijfsrecht kregen op basis van de subsidiaire bescherming, komen vandaag perfect in aanmerking om teruggestuurd te worden

Met andere woorden: het actuele politieke debat daarover is eigenlijk een rondje luchtboksen. Sterker nog, duizenden Afghanen in ons land die een verblijfsrecht kregen op basis van de subsidiaire bescherming, komen vandaag perfect in aanmerking om teruggestuurd te worden. Omdat de situatie in dat land wel ellendig maar niet acuut gevaarlijk meer is, komen zij eigenlijk niet meer in aanmerking voor die bescherming. Toch blijven ook zij netjes in België, alle ronkende verklaringen daarover ten spijt.

Capaciteit opvangcentra

In de federale opvangcentra van Fedasil zitten momenteel ook nog ruim 3.000 Syriërs in afwachting van de behandeling van hun dossier. ‘Dat aantal blijft al enkele jaren behoorlijk stabiel en sowieso vormen de Syriërs ook al jarenlang de belangrijkste nationaliteit in de opvangcentra’, klinkt het bij de persdienst van het federale asielagentschap. ‘Zij verblijven daar meestal zowat vijftien maanden. Dat is op dit moment de gemiddelde behandelingsduur van een asielverzoek in ons land.’

Nu staatssecretaris Nicole de Moor (CD&V) besliste om lopende asielaanvragen van Syriërs niet meer te behandelen, is het bang afwachten wat de impact van die beslissing zal zijn op die federale opvangcentra. Momenteel zien ze bij Fedasil uiteraard nog geen gevolgen, maar als die situatie enkele maanden blijft aanslepen zullen er uiteraard wél consequenties zijn. Ook mensen van wie de aanvraag in behandeling is, hebben immers recht op opvang. Het laat zich raden dat een aanhoudende instroom in combinatie met een stilvallende uitstroom de opvangcapaciteit nog zwaarder op de proef zal stellen.

Olivier Brasseur

Nee, er zullen géén Syriërs worden teruggestuurd naar hun geboorteland