Het mopje gaat dat de Rode Duivels beter zouden verkassen naar de Paralympische Spelen, dan winnen ze misschien nog eens een tornooi. In de categorie mentale beperking zie ik zeker mogelijkheden, en kan de ploeg een gemiddeld IQ behalen dat een stuk onder de maximumnorm ligt, zijnde 70. Daarenboven is de angst voor de tegenstander bij deze ploeg zo groot en algemeen, dat verlammingsverschijnselen optreden waardoor ze ook voor de rolstoelcategorie in aanmerking komen.

Bezigheidstherapie

Pieter Brueghel de Oude: ‘De kreupelen’ (1568)

De Paralympics ofte Olympische Spelen voor mensen met een beperking gaan door onmiddellijk na de gewone Spelen, op dezelfde locatie, uiteraard omwille van de aanwezige infrastructuur. Momenteel is dat dus Parijs. Het idee is in Engeland ontstaan na de tweede wereldoorlog, als een bezigheidstherapie voor ex-militairen met geamputeerde ledematen, verlamd door een rugletsel, blinden, enzovoort.

Tegelijk hangt er een sfeer van goodwill en meewarigheid rond het gebeuren, ook al omdat de Paralympics een soort naspel van de ‘echte’ Spelen vormen, als de massa al naar huis is.

Bij het evenement heb ik altijd een ietwat dubbel gevoel gehad. Het gaat om atleten die keihard werken voor hun selectie en respect verdienen. Velen zijn uit een dal geklommen na een ongeluk, en hebben hun revalidatie doorgezet tot op een competitief niveau. Tegelijk hangt er een sfeer van goodwill en meewarigheid rond het gebeuren, ook al omdat de Paralympics een soort naspel van de ‘echte’ Spelen vormen, als de massa al naar huis is.

Vooral het christendom heeft in onze cultuur het concept van empathie en zorg voor de zwakkeren aangebracht. De Spartanen gooiden hun ‘minderwaardige’ baby’s van de rotsen, en ook de nazi’s hadden radicale ideeën omtrent het uitbannen van Untermenschen. Vandaag is men het er in brede kringen over eens dat dit een niet zo interessant maatschappijmodel is.

Op een of andere manier proberen we dus de defecten te accepteren en de ongelijkheid weg te masseren. Alleen al in het taalgebruik: kreupelen werden invaliden, dan gehandicapten of mindervaliden, andersvaliden, en tenslotte mensen met een ‘beperking’. Ze kregen hun eigen sporttornooien met medailles en alles erop en eraan, en dat geeft ons, validen, een gevoel van morele deugdzaamheid.

Primus inter pares

Geen sport zonder supporters. Ook zij geven het beste van zichzelf.

Maar die kansengelijkheid blijft een heikel punt. Alles in het leven is namelijk ongelijk, vanaf de geboorte, en geen enkel sociaal model kan dat uitwissen, dat is een pure utopie. Net daarom is de sport uitgevonden: gelegenheden waarop mensen met ongeveer dezelfde aanleg en niveau zich met elkaar kunnen meten. Er kan er maar eentje winnen, het is dus de georganiseerde ongelijkheid binnen de gelijkheid, ook wel bekend als het ‘primus inter pares’ principe. Supporters mogen zich hier laten gelden: aanmoedigen, uitjouwen of krachttermen gebruiken mag, behalve ‘vuile zwette’ roepen, want dat is racisme.

Net daarom is de sport uitgevonden: gelegenheden waarop mensen met ongeveer dezelfde aanleg en niveau zich met elkaar kunnen meten. Er kan er maar eentje winnen, het is dus de georganiseerde ongelijkheid binnen de gelijkheid.

Het scheiden van mannen en vrouwen in de sport is een uitvloeisel van dat gelijkheidsbeginsel. Vrouwen hebben een minder ontwikkeld spierenstelsel en hun brein functioneert euh.. anders. Maar wat doen we met manwijven zoals de Algerijnse boksster Imane Khelif, niet eens een transgender, die haar opponente zo’n dreun verkocht dat geslachtsexperten als Elon Musk zich luidop vragen begonnen te stellen? Of onze Eddy Merckx, die in zijn glorietijd zowat alles won en ook alles wílde winnen, wat hem de bijnaam van ‘le cannibale’ opleverde. Gewoon té goed, té sterk, en dus in feite een spelbederver.

Of wat te denken van de blade runners, sporters zonder onderbenen die op elastische latten van koolstof lopen. De Zuid-Afrikaan Oscar Pistorius was er zo goed in dat hij op ‘gewone’ atletiektornooien menig concurrent het nakijken gaf. Is zo’n hoogtechnologisch kunstbeen niet een beetje vals spelen?

Natuurlijk wel, doping en poging tot wedstrijdbeïnvloeding zijn van alle tijden, ook in de mindervalide afdeling. Op de Paralympics van 2.000 in Sydney overklaste de Spaanse basketploeg alle andere ploegen. Om deel te nemen mocht je IQ niet hoger zijn dan 70, maar de Spanjaarden hadden zich bij de selectie gewoon dommer voorgedaan dan ze waren. Het kwam uit, en het leverde de Spaanse ploeg een ban op van twee edities.

Slapstick

Voor Chris Willemsen is dwerg-zijn een voltijdse job

We moeten het dus allemaal niet té serieus nemen, en dat is ook de mening van het Paralympisch Comité. Via TikTok verspreidt het zelf filmpjes over atleten-met-beperking in komische situaties, bloopers en allerlei doldwaze beelden. Basketters in rolstoel die mekaar overhoop rijden, een wielrenner zonder linkerbeen spurtend onder het geroep Left! Left! Of een blinde triatlonatleet die wanhopig naar zijn fiets zoekt.

Het zitvolleybal op zich is ook behoorlijk hilarisch. Samen met de erop gemonteerde muziek wordt satire gepresenteerd rond iets waar je niet mee ‘mag’ lachen, bijna als een slapstick. Dat is boeiend, vooral omdat de grappen bedacht zijn door het Comité zelf.

Vroeger kon je enkel nar worden als je een voldoende grote bochel had. Een spraakgebrek was een plus. Op kermissen en in circussen, maar ook bij allerlei stand-up performances exposeren mensen hun lichamelijk of psychisch defect als troef.

De memes krijgen op de sociale media heel wat belangstelling, stunt geslaagd. Maar de boodschap gaat misschien nog verder dan het doorbreken van de meligheid rond mensen-met-een-beperking. Misschien zijn die Paralympische Spelen zelfs een parodie op de ‘echte’ Spelen, het circus met zijn groteske ceremonieën en cultus van de supermens, die toch ook maar een binnenste-buiten gekeerde gebrekkige is.

Uiteindelijk lopen we allemaal met een handicap rond, die we proberen te verstoppen, of overcompenseren. Een oerlelijke schoft als Herman Brusselmans, die een successchrijver wordt en een veel jongere vrouw aan de haak slaat, bijvoorbeeld. Ook hij is een ontsnapte Paralympiër. Of een sociaal incapabele autist die een schaaktalent blijkt. Of een narcistische mythomaan die zich ontpopt tot een prima politicus.

Transformeer je gebrek tot gave. Vroeger kon je enkel nar worden als je een voldoende grote bochel had. Een spraakgebrek was een plus. In kermissen en circussen, maar ook in allerlei stand-up performances exposeren mensen hun lichamelijk of psychisch defect als troef. Het woke-denken weet met deze humor geen raad, net omdat het ‘slachtofferisme’ en de anti-discriminatieriedel overstegen worden.

Stop dus met zagen over futiliteiten, bekijk het filmpje van de pingpongspeler zonder armen, die het balletje opgooit met zijn grote teen, terwijl hij zijn pallet in de mond houdt. De betere plantrekkerij. Lachen toegestaan.

PS. Los van het goedmoedig geronk rond deze Paralympiërs, en de hoop van Vlaamse minister van sport Ben Weyts op ‘een mooie medaille-oogst’, mag gezegd worden dat sommige mensen met een zware beperking al tien jaar of meer op de wachtlijst staan voor een Persoonlijk AssistentieBudget (BAP) waar ze recht op hebben. Deelnemen is belangrijker dan winnen, ook hier.

Oscar Pistorius

Paralympische satire: lachen mag (weer)