De warmende zon schonk Mechelen een mediterraan aanblik. Of lag dat eerder aan Joost Houtman en Philip Roose, het schrijversduo van ‘Bella Figura, Waarom de Italianen zo Italiaans zijn’. Dat is pas uitgegeven bij Uitgeverij Vrijdag. De toon van het gesprek werd alleszins met volleerde Italiaanse charme gezet: ‘Stiff Upper Lips was onze inspiratiebron.’ En daar ging de koelheid van de interviewer.

Vrouwelijk schoon

Joost Houtman en Philip Roose kennen elkaar al langer. ‘Ik bezocht Philip ooit in Sicilië’, vertelt Houtman. ‘Ik ging hem er interviewen voor een reportage in De Morgen Magazine in Sicilië. Zijn vrouw moest bevallen pal in het gesprek.’ Joost Houtman rijdt rond op een Vespa en werd als menige tiener in de jaren 80 bedwelmd door Sabrina en haar liedje ‘Boys, boys, boys’. ‘Ik moet toegeven dat de afzakkende bikini misschien ook wel een rol speelde in mijn italofilie. Ook het zondagavondvoetbalprogramma La Domenica Sportiva op RAI UNO raakte een snaar.’ Philip Roose werd verliefd in Spanje op een Italiaanse vrouw die hij volgde. Zo woonde hij in Parma,Toscane, Turijn, Alba, Milaan en nu in het Siciliaanse Catanië. ‘Ik vond het niet gemakkelijk om me aan te passen aan de Siciliaanse manier van leven. Maar ondertussen voel ik er me helemaal thuis.’

Doorbraak: Ben je geïntegreerd of geassimileerd?

Philip Roose: ‘Wat denk je zelf?’

Joost Houtman: ‘Ik vind, wanneer ik je daar bezig zie, Philip, dat je toch vooral geassimileerd bent.’

PR: ‘Echt?’

JH: ‘Je maakt natuurlijk in je hoofd zelf nog een onderscheid tussen het Vlaamse en het Italiaanse, maar je gaat echt op in het decor daar.’

Italië heeft voor mij soms iets absurds. Een bolwerk van het katholicisme en de zeven hoofdzonden tegelijk.

PR: ‘Da’s dan toch eerder typisch.’

De schijnheiligheid als kunstvorm.

PR: ‘Tot de jaren 60 was dat bij ons hier ook zo. Maar let op. Italianen zijn toch nog heel gelovig. De devotie is daar alleszins groter dan hier.’

JH: ‘Geloof is in Italië vooral bijgeloof. Naast “vrijdag de zeventiende” en de rode paprika als geluksbrenger en honderden andere bijgelovige folkloristische rituelen wordt – in mijn ogen – ook het geloof zelf ‘bijgelovig’ benaderd. De verering van Pater Pio is zo’n vorm van bijgelovig geloof. Zijn stigmata zijn intussen volledig ontmaskerd. En daarnaast is ook uitgekomen dat hij vrouwen in de biechtstoel ontving… en zij ontvingen hem.’

Hij schonk ze de absolutie.

PR: ‘Absoluut.’

JH: ‘Nog eentje. Wist je dat ze Santa Agatha, de patroonheilige van Catania, waar Philip woont eren door haar borsten op te eten?’

Neen.

JH: ‘Sint Agatha stierf als martelares nadat ze haar gruwelijk gemarteld hadden en haar borsten afsneden. En dus…’

PR: ‘Eert men haar door bij het feest van Santa Agatha – het tweede grootste katholieke evenement ter wereld, met wel een miljoen toeschouwers – men een wit gebakje met ricotta en daarop een framboos te eten.’

Het kan geregeld worden…

Italianen zijn blijkbaar heel subtiel.

JH: ‘Nu we toch over het geloof en dus het ‘kruis’ bezig zijn, ken ik er nog eentje. Wij zeggen bijvoorbeeld “hout vasthouden”, zij hebben het over “ijzer” toccare ferro. En als je niet meteen ijzer voorhanden hebt, dan kan een man naar zijn kruis grijpen.’

PR: ‘Berlusconi deed dat eens voor de verzamelde media.’

Wij vinden zoiets vulgair, maar de Italianen vinden dat dan normaal?

PR: ‘Neen, het is weldegelijk vulgair.’

Is dat niet voor een stuk een deel van de aantrekkelijkheid van een figuur als Berlusconi, dat die zoiets durft?

PR: ‘Veel Italiaanse mannen willen wel Berlusconi zijn. Het is iemand die veel geld verdient en omringd wordt door mooie vrouwen. Hij zegt en hij doet wat hij wil. Zoals Trump.’

JH: ‘Hij was ook de man die ondanks alle moeilijke structuren – in dat ongelofelijke administratieve en ondernemersonvriendelijk klimaat – in Italië erin lukte om zo een imperium uit te bouwen. Men respecteert dat. Wij kijken met een Noord-Europese bril naar die kerel, maar de Italianen doen dat uiteraard door een Italiaanse bril.’

Een zonnebril.

JH: ‘Italiaanse vrouwen bestaan voor 75% uit een zonnebril.’

PR: ‘Veel van de Italianen vinden ook dat corruptie een deel van het spel is. Je sluit deals tijdens een etentje. Zij zien dat niet allemaal als zo een groot probleem. Het is een manier om je weg te maken in Italië.’

JH: ‘Het gedoe met die minderjarige heeft Berlusconi uiteindelijk de das omgedaan. Dat is voor de Italianen echt een brug te ver. Bij de laatste verkiezingen kwam hij officieel niet meer op, maar werd hij geafficheerd als de vriendelijke opa met schaapjes en kindjes. Ik dacht dat hij als comeback kid er misschien toch maar weer mee weg zou komen.’

PR: ‘Zo veel stemmen haalde hij – of althans toch Forza Italia – nu ook weer niet. In de media wordt er wel volop over gesproken. Maar hij haalde maar zo’n 14% van de stemmen of zoiets. Op veel steun kan hij dus niet meer rekenen.’

Doorbraak

In gesprek met Philip Roose en Joost Houtman

Op de Italianen plakt het bedenkelijke etiket van ‘foefelaars’.

PR: ‘Ze zien dat zelf niet altijd zo, hoor.’

JH: ‘Zoals de rector van La Sapienza, de universiteit van Rome, die zijn vrouw aanwierf als hoofddocent medische geschiedenis en zijn zoon werd de jongste specialist ooit in hartchirurgie.’

PR: ‘En zijn dochter had niet eens de juiste kwalificaties voor de job waarvoor hij ze aanwierf. Er bestaat een studie van alle familienamen die lesgeven op universiteiten en er komen ongelooflijk veel dezelfde familienamen terug. Allemaal zonen, dochters, neven en nichten.’

JH: ‘Ze vinden het ook echt normaal. In Italië is het ook moeilijk om aan werk te geraken.’

PR: ‘Ja, ze beschouwen het als een eer dat ze hun kinderen een job kunnen geven.’

JH: ‘Het is inderdaad niet zwart/wit. Zolang het niet lukt dan blijf je maar thuis wonen.’

De Italianen als moederskindjes.

JH: ‘De mammoni, zo worden ze genoemd. Jezus was eigenlijk een Italiaan, dat weet je toch? Hij bleef tot zijn drieëndertigste bij zijn moeder wonen, hing de hele dag rond met zijn maten, zijn moeder denkt dat hij God is en hij was ervan overtuigd dat zijn moeder nog maagd was. ’

PR: ‘Vele koppels gaan ook pas samenwonen wanneer ze trouwen.’

Keeping up appearances 2.0

Zoals het lang in Vlaanderen de norm was. Soms lijkt Italië wel een uitvergroting van Vlaanderen: de zwarte economie, het politieke gekibbel, de kloof tussen zuid en noord de stempel van het katholicisme.

PR: ‘Ja, daar zit iets in. De uitslag van de verkiezingen toont ook de kloof tussen noord en zuid.’

JH: ‘Het grappige is dat het resultaat van die verkiezingen perfect in de lijn ligt van het referendum over de monarchie in 1946. Het Zuiden koos voor de koning en het Noorden tegen.’

En het is geweten dat er met kiesbrieven werd geprutst, want wellicht had de monarchie gewonnen.

PR: ‘De communisten hebben stembrieven doen verdwijnen. Het is ook hier zoals in België met de Koningskwestie destijds.’

PR: ‘Vlamingen zijn wel lang niet zo stijlvol als Italianen. Mijn vrouw vindt dat ik me soms zo vreselijk kleed.’

JH: ‘Italianen zijn enorm met hun uiterlijk bezig. Ergens spreekt mij dat wel aan. Ik hou best van wat sprezzatura, maar om dat te snappen moet je het boek lezen! Natuurlijk kan je in die liefde voor het uiterlijk wat te ver gaan. Het is in Italië zeker niks vreemds om je wat bij te werken, maar Berlusconi – tegenwoordig bijgenaamd Il botox – weet ook daarin niet van ophouden.’

‘Bella Figura’ betekent dat dan zoveel als ‘keeping up appearances’?

JH: ‘Het is nog met meer lagen, de looks en de grote show zijn ook heel belangrijk. Denk maar aan de lichaamstaal.’

PR: ‘Wil je een Italiaan het zwijgen opleggen dan bind je zijn armen vast.’

JH: ‘Zelf in Pompeï staan er heel wat gebaren afgebeeld die nog gebruikt worden. Er bestaat ook een heel oud boek die uitlegt wat al die gebaren betekenen’.

Een handboek, letterlijk.

PR: ‘Je neemt dat na een tijdje ook gewoon zelf over. Het is niet dat je die dingen specifiek worden aangeleerd.’

JH: ‘De taal is ook zo mooi met mijn persoonlijke favoriet precipitevolissimevolmente, ofte ‘zeer gehaast’.

PR: ‘De taal is het volk, zeggen ze. Daar zit iets in. Het is de ziel van de Italianen.’

‘Bella Figura’ kunt u bestellen in onze webwinkel.

Padre Pio (Francesco Forgione)

Jezus was een Italiaan