Op 14 juli stemde de Europese Commissie in college de Green Deal of zoals de maatregelen plots heten Fit for 55. De openbare omroep en de meeste media stelden dit pakket maatregelen om de CO2-uitstoot met 55% te reduceren voor als voldongen feit. Niets is echter minder waar. De plannen om tegen 2030 de EU om te vormen in een klimaatheilstaat moeten nog goedgekeurd worden en de weerstand groeit zelfs binnen de Europese Commissie.

Ruzie tussen de kabinetten

Ten eerste moest de voorzitster van de Europese Commissie Ursula Von der Leyen ternauwernood een revolte van de helft van de Eurocommissarissen afwenden. Ondanks het verzet van acht tot tien Eurocommissarissen waaronder vicevoorzitter Valdis Dombrovskis en de Fransman Thierry Breton die absoluut tegen het verbieden van verbrandingsmotoren voor 2040 waren, presenteerde Von der Leyen en Timmermans hun plannen. Afgelopen maandag laaiden de ruzies tussen de kabinetten van de diverse Eurocommissarissen nog ontzettend op.

Vooral de maatregelen die de transportsector (zware vrachtwagens en binnenvaart) raken en de maatregelen die centrale verwarming op gas of stookolie onbetaalbaar dreigen te maken, bleken onverteerbaar voor vele ex-politici die officieel als ambtenaar zetelen in de Europese Commissie. Toch wist een fel verzwakte Von der Leyen met steun van de regeringen in de lidstaten deze Eurocommissarissen de arm om te wringen.

Wilde plannen

Ten tweede vormen de plannen die de Europese Commissie voorstelde een schot voor de boeg van de Europese regeringen en het Europees Parlement. Eigenlijk is het een heel salvo en een casus belli. Wel twaalf richtlijnen zullen moeten omgezet worden in nationale wetgeving en uiteraard wil de Europese Commissie vooral ook EU-verordeningen doordrukken die niet door parlementen van lidstaten goedgekeurd dienen te worden en onmiddellijk kracht van wet hebben in die lidstaten en hiërarchisch boven bestaande nationale of regionale wetgeving staan.

De doelstelling is de uitstoot van CO2 ten opzichte van 1990 te verminderen met 55 %. Dit is een veel ambitieuzere doelstelling dan de 40 % in de actuele plannen. In 2050 moet het ‘Europees continent’ klimaatneutraal zijn. Die 55 % is reeds vorig jaar door de regeringsleiders van de 27 lidstaten van de EU aanvaard. Na die op een Europese top gemaakte afspraak geloofden Von der Leyen en de socialistische Nederlandse eurocommissaris Frans Timmermans dat ze onbelemmerd de meest wilde plannen konden gaan uitwerken.

Wild activisme

De vergroening beperkt zich echter niet tot de economie in de EU, maar zal overal impact hebben. Het activisme van Timmermans en zijn acoliet Diederik Samsom ergert velen in de EU. Samson is afkomstig uit het NGO-wereldje en was ooit lijsttrekker voor de Nederlandse PVDA. Beide socialisten lieten trouwens tijdens verkiezingen in Nederland nooit succes of een blijvende indruk optekenen. In hun riant betaalde uitloopbaan in Brussel gaan de heren echter compleet voor de groenlinkse agenda. Zo weigerde Timmermans zelfs op de groepsfoto te staan met de huidige premier van Slovenië die het tijdelijk voorzitterschap van de Europese Raad waarneemt.

Vreemd genoeg komt die kritiek op Fit for 55 niet van Pascal Canfin (LREM), de voorzitter van de milieucommissie in het Europees Parlement en lid van de liberale fractie Renew, die de plannen ‘historisch’ noemde. Naar verluidt zou de Franse president Emmanuel Macron zijn partijgenoot Canfin al geïnstrueerd hebben dat de koolstoftaks (carbon border adjustment mechanism of CBAM) aan de EU-buitengrens er sowieso moet komen, maar dat diesel en centrale verwarming grotendeels buiten schot moeten blijven omwille van de presidentsverkiezingen. De gilets jaunes zijn nog niet vergeten ondanks de coronacrisis.

Protectionistische heffing

De EU rekent zich immers al rijk met die koolstoftaks aan de EU-grenzen. Die taks moet landen buiten de EU straffen indien ze niet dezelfde ‘klimaat’ of ‘milieu’ doelstellingen nastreven. Het is uiteraard een protectionistische heffing die het concurrentieel nadeel dat de Europese economie zal treffen moet helpen compenseren. Tegelijk zijn het inkomsten voor de EU die niet via lidstaten als bijdrage moeten komen. De slotsom is echter altijd dat producten duurder zullen zijn voor de eindgebruiker.

Het plan dat nu voorligt moet de zuinige dieselmotoren verbieden tegen 2035. Dit tot ergernis van lidstaten zoals Frankrijk dat het jaar 2040 inschreef in zijn gehate klimaatwet die Macron een tweede termijn kan kosten. Al vanaf 2023 wil de Europese Commissie verschillende types benzine- en dieselauto’s verbieden. Het plan dat vorm zal krijgen als een verordening (dus een Europese wet met directe werking zonder democratische controle in de lidstaten) wordt momenteel bestudeerd door de Europese Raad waar nationale ministeries onderhandelen. Toeval of niet, op 14 juli zou dat brandstofdossier ook behandeld worden na een periode waar de Commissie inspraak organiseerde. Naast de automobielindustrie viseert de Commissie nu ook de luchtvaartsector en de kerosine (een demarche waar de Belgische regering tegen is).

Sociale impact enorm

De sociale impact zal echter vooral komen van de brandstof voor de verwarming van huizen. Niet enkel zal centrale verwarming op gas en stookolie extreem duur worden, de EU wil ook strenge normen opleggen qua isolatie, duurzaamheid enzovoort. Anderzijds dreigen ook de batterijen van elektrische auto’s last te krijgen van de ‘groene’ invoerheffingen omdat de grondstoffen op de CBAM-koolstoftaks zullen vallen. Voor vele politici in de lidstaten houdt die cocktail van belastingen en prijsstijgingen een electoraal risico in.

De Europese Commissie ziet niettemin veel heil in de emissiehandel. Dat systeem moet bedrijven die hun emissie met 4,2% per jaar niet afbouwen verplichten emissierechten te kopen. Dat dit tot windhandel leidt en eigenlijk volksverlakkerij blijft, stoort de Europese Commissie niet. Het doet denken aan de groenestroomcertificaten waar de Vlaamse regering de burgers mee opzadelde en die de energiefactuur omvormden tot een verkapte extra belasting.

De consument zal betalen

Fit for 55 zal dus vooral de industrie treffen en de economische gevolgen zijn te voorzien. De consument zal al die extra belastingen en extra kosten doorgerekend krijgen en bovendien een kapitaalvernietiging ondergaan omdat zijn auto, zijn verwarmingsketel enzovoort waardeloos worden terwijl hij alles nieuw en veel duurder zal moeten kopen. België krijgt als streefdoel een reductie met 47 % (i.p.v. 35 %) tegen 2030 (voor transport, gebouwen, landbouw…).

De Commissie eist ook dat lidstaten hun complete inkomen afkomstig uit het Emissions trading system spenderen aan ‘klimaat en energie-gerelateerde projecten’. Andere eisen van de EU zijn maatregelen qua de veestapel, de energieproductie (lees: alles hernieuwbaar maken ondanks de economische kosten).

Zo moeten lidstaten het energieverbruik van burgers en bedrijven reduceren. De overheid zal gebouwen moeten renoveren in functie van energie en klimaat. De overheid zal de laadcapaciteit voor elektrische voertuigen moeten verhogen (om de 60 km een laadstation en om de 150 km een tankstation voor waterstof). Ondertussen maakt de EU met de richtlijn voor energietaxatie tanken ontzettend duur.

Voldongen feit?

Ondanks de retoriek blijven dit plannen van ambtenaren van de Commissie. Zowel het Europees Parlement als de Europese Raad van regeringsleiders moeten nog beslissen en nadien moeten de nationale parlementen de twaalf richtlijnen in wetgeving omzetten. Door het nu als voldongen feit voor te stellen probeert de Europese Commissie de publieke opinie te beïnvloeden. De meeste media trapten er alvast in. De ruzie in de commissie haalde enkel Libération en de Frankfurter Allgemeine Zeitung.

Pascal Canfin

Green Deal loopt opnieuw een blauwtje

Zorgt klimaatplan ‘Fit for 55’ voor fiscale tsunami?