De vzw INVOLTE verenigt een veertigtal bedrijven die straks met de grootste waarschijnlijkheid onder de Ventilus-hoogspanningskabels moeten ondernemen, personeel tewerkstellen en in sommige gevallen leven.

Laat mij in het begin van deze column duidelijk zijn. Alle ondernemers van vzw INVOLTE willen in het belang van de economische ontwikkeling van hun regio en in extenso van Vlaanderen, zo snel mogelijk hernieuwbare energie aan land brengen. Ze zijn er wel van overtuigd dat de snelste, veiligste, gezondste en goedkoopste manier om hernieuwbare energie aan land te brengen ondergronds en op gelijkstroom is.

Drie kostbare jaren verloren

De koppigheid van Elia om vast te houden aan een bovengronds traject op wisselstroom zorgt er nu al voor dat we drie kostbare jaren verloren hebben. Hun koppigheid kan nog voor vele jaren vertraging zorgen. Daarbij dragen ze een verpletterende verantwoordelijkheid.

Is het politiek en maatschappelijk niet onze taak om in het belang van de gezondheid van onze kinderen, ouderen en zwakkeren, onze werknemers, onze economie en de transitie naar hernieuwbare energie, een evenwicht te zoeken wars van de commerciële winstmaximalisatie van één bedrijf? Moeten we niet net zoals Nederland, Duitsland en Zweden – om de voornaamste te noemen – een voorzorgsprincipe aan de dag leggen?

10 kerncentrales energie

Professor Guy Vandenbosch, gespecialiseerd in elektromagnetische stralingen, zei op 4 september 2022 in De Zevende Dag zeer duidelijk dat wat betreft de schadelijkheid van magnetische stralingen van hoogspanningskabels, de stroomintensiteit dé determinerende factor is.

In 2021 bracht de bestaande windmolenzone, met een huidige capaciteit van 2,2 gigawatt (GW), 6,77 miljard kilowattuur (kWh) elektriciteit aan land. Dat is ongeveer 3 miljard kWh per gigawatt capaciteit. De federale regering wil de huidige capaciteit aan windmolens op zee tegen 2030 optrekken naar 6 GW, en tegen 2040 naar 8 GW. Geëxtrapoleerd vanuit de huidige zone zouden alle windmolenzones op termijn bijgevolg ongeveer 24 miljard kWh elektriciteit door West-Vlaanderen stouwen.

Onderzeese kabels

En dan zijn er nog de onderzeese kabels. Naast Nemo (1 GW) komen er nog twee kabels (Cronos en Nautilus, beide 1,4 GW) richting Verenigd Koninkrijk, eentje (Triton 2 GW) naar Denemarken en een naar Noorwegen (2 GW). In 2021 vervoerde Nemo, de eerste al operationele kabel, 6 miljard kWh elektriciteit (85% richting het Verenigd Koninkrijk). Geëxtrapoleerd naar de overige vier kabels spreken we al snel over een potentieel totaal van 46,8 miljard kWh.

Gelet op het feit dat zowel Nautilus, Triton en de Noorse kabel op het energie-eiland worden aangesloten en er bijgevolg elektriciteit rechtstreeks naar het Verenigd Koninkrijk zou kunnen stromen zonder in België aan land te gaan, houden we het op 40 miljard kWh stroom door Ventilus en Stevin. Samen met alle huidige en toekomstige windmolenparken is dat een onvoorstelbaar waanzinnig cijfer van 64 miljard kWh stroom die constant magnetische stralingen op de West-Vlamingen zal loslaten.

Ter info: het jaarlijkse energieverbruik in België is +/- 85 miljard kWh. Een kerncentrale is gemiddeld goed voor 6,4 miljard kWh elektriciteitsproductie. Volgens deze berekeningsmethode komen we uit op 10 kerncentrales. Besluitend kunnen we stellen dat zeventig procent van wat alle Belgen samen verbruiken door een smalle trechter door de strot van de West-Vlamingen wordt geramd. Sorry voor mijn Nederlands, maar het zit me hoog.

Stroom en straling

Geen enkele relatief dichtbevolkte regio in België of zelfs in Europa moet op dergelijke smalle strook zoveel stroom en straling verwerken. Elia plant in België nog wel meer nieuwe hoogspanningskabels met een capaciteit van 6 GW, maar deze moeten slechts een fractie verwerken van de elektriciteit die straks door West-Vlaanderen stroomt. De stralingen en de potentiële gezondheidsproblemen liggen in West-Vlaanderen bijgevolg veel hoger.

De woorden van de professor elektromagnetische straling Guy Vandenbosch indachtig zijnde, stijgt de schadelijkheid voor de gezondheid naarmate de hoeveelheid elektriciteit die door de hoogspanningskabels stroomt. Terecht zegt hij daarom dat in een strook van honderd tot tweehonderd meter onder de hoogspanningskabels men niet mag wonen, leven, werken of schoollopen.

Dat vertegenwoordigt voor Ventilus ongeveer een te onteigenen gebied van woningen en bedrijven van 1700 ha. Dan spreken we al snel over enkele honderden woningen en honderd bedrijven. Dit treft duizenden inwoners en 1.200 arbeiders, om nog niet te spreken van de honderden kinderen in tal van kinderopvangen en scholen op het traject. Deze onteigeningen maken van een bovengrondse kabel zonder twijfel de duurste oplossing.

Moet de Vlaamse regering in het belang van het snel aan land brengen van de hernieuwbare energie, de gezondheid van de inwoners en de economie hier niet het voorzorgsprincipe hanteren, en net zoals in Nederland en Duitsland de kabels maximaal ondergronds aanleggen? Zijn het voorzorgsbeginsel (art. 191 EU-Verdrag) en het recht op de bescherming van het leefmilieu (art. 23, 4° Grondwet) hier niet prioritair?

Raad van State

Omdat de Vlaamse overheid beseft dat ze een zwak dossier bij de Raad van State heeft en dit gelet op de negatieve adviezen van de auditeur van de Raad van State in het Stevin-dossier (2014), nam ze op 2 september 2022 enkele sturende beslissingen. Om zich in te dekken tegen een eventuele klachtenprocedure bij de Raad van State en andere stelde ze voor om blootstellingsnormen voor magnetische straling door hoogspanningskabels op te leggen. Want, daar zou de Raad van State wel eens over kunnen vallen.

Hun voorstel dat vrijdag 9 september 2022 op de Vlaamse ministerraad werd behandeld is echter een lege doos. Ministers Crevits en Demir melden in een persbericht: ‘een bindend afwegingskader opgesteld om bij nieuwe of aanpassing van bestaande hoogspanningstrajecten langdurige blootstelling aan meer dan 0,4 microtesla (één miljoenste deel van een tesla) zoveel mogelijk te vermijden’. Het kan haast niet relatiever: een ‘afwegingskader’ dat ‘zoveel mogelijk’ vermeden moet worden.

Lege doos in praktijk

Stel dat de verkeerswet zou stipuleren: ‘er is een bindend afwegingskader om bij het autorijden het alcoholpromillage van 0,5 gram per liter bloed zoveel mogelijk te vermijden.’ Dan mag ik op cafébezoek in eerste instantie afwegen hoeveel pinten ik mag drinken. Ik mag dat doen volgens een lijst van modaliteiten zoals: de sfeer is goed, er zijn veel vrienden, ik ben gelukkig, ik ben verdrietig, mijn schoonmoeder is gestorven, mijn kat is zwanger of mijn siamees biggetje is overleden…

Gelet op die afweging mag ik zat rijden, maar moet ik er wel rekening mee houden dat ik zat rijden zoveel mogelijk moet vermijden. Maar wat is zoveel mogelijk? Eenmaal per week, per maand, per jaar? Elkeen beseft wel dat met dergelijke wetgeving iedereen gewoon zat rondrijdt.

Irrealiteit wordt de norm

Daarnaast legt men de grens voor een kortstondige blootstelling op honderd microtesla. Dat is een hoeveelheid die men enkel kan meten als je quasi tussen de kabels zou wonen. Als irrealiteit de norm wordt, is er uiteraard geen norm. Bovendien is voorlopig nergens in het voorstel sprake van bedrijven en de bescherming van werknemers.

Wat contradictorisch lijkt, is dat er de laatste twintig jaar al meermaals een omgevingsvergunning voor een verkaveling of woning onder een hoogspanningskabel door lokale overheden werd geweigerd. Midden september 2022 nog weigerde het gemeentebestuur van Herentals de omgevingsvergunning voor de bouw van 38 woningen omdat de ‘vlakbijgelegen’ hoogspanningslijn te veel gevaren inhoudt voor de gezondheid van de bewoners.

Kinderleukemie

Burgemeester Mien Van Olmen (CD&V) en bevoegd schepen Pascal Van Nueten (N-VA) zijn van mening dat de omgevingsvergunning niet verleend kan worden omdat het statistisch aangetoond is dat wonen in het magnetisch veld van hoogspanning leidt tot een verhoogde kans op kinderleukemie.

Minister Crevits (CD&V) en Demir (N-VA) leggen niet hetzelfde voorzorgsprincipe aan de dag, en willen hoogspanningskabels boven honderden woningen, scholen en bedrijven trekken. Ook de nieuwe normen zullen gemeenten niet verhinderen deze beslissing te nemen of de gewesten om het omgekeerde te beslissen. Zoals ik aantoonde, kan men met de nieuwe wetgeving nog steeds alle kanten op.

Extra onderzoek

De Vlaamse overheid vraagt ook een extra en specifiek onderzoek aan naar een ondergronds traject, omdat dat tot op vandaag nooit grondig werd onderzocht. Het niet voldoende onderzoeken van alternatieven zou namelijk voor de Raad van State wel eens een struikelblok kunnen zijn.

De burgemeesters, nota bene de hoofd- en meerderheidsaandeelhouders van Elia (52,9%), kregen de opdracht van de Vlaamse regering om een expert aan te stellen om te bepalen of Elia, zijzelf dus, al dan niet het voor hen commercieel interessante traject en methode mogen toepassen.

Wie daar de belangenvermenging niet ziet, moet naar de oogarts. De uitkomst van de expert is voorspelbaar, want ‘wiens brood men eet diens woord men spreekt’. Of dit preventief werk voldoende is om aan het langste eind te trekken bij eventuele procedures? We hopen dat we het nooit hoeven te ondervinden.

Besluit

Besluitend herhaal ik dat de snelste, veiligste, gezondste en goedkoopste manier om hernieuwbare energie aan land te brengen ondergronds en op gelijkstroom is. Gelet op het feit dat straks een nooit geziene 10 kerncentrales aan elektriciteit ongezonde magnetische stralingen door de lichamen van de West-Vlamingen zal jagen, vraag ik aan de politici om in deze het voorzorgsprincipe te hanteren. Eigenlijk moet de vraag aan het team van experten niet zijn of een ondergronds traject mogelijk is, maar: ‘hóé gaan we die kankerverwekkende kabels ondergronds leggen.’

Ook vraag ik de politici om de normen te herzien en te handelen naar de categorische imperatief van Kant. Op dit dossier toegepast en vrij geformuleerd klinkt dat: ‘leg aan de bevolking de normen op die je aan jou en aan je gezin zou opleggen mocht je onder de hoogspanningskabels wonen, werken of schoollopen.’

Misschien moet de vraag eens gesteld worden welke minister uit de Vlaamse regering of welk Vlaams parlementslid onmiddellijk met zijn partner en kinderen zou verhuizen en onder magnetische straling wil gaan wonen opgewekt door het equivalent van 10 kerncentrales aan stroom. Wie ja zegt, hou ik aan zijn woord.

Pascal Van Nueten

10 kerncentrales straling boven West-Vlaanderen