De Frans-Vlaming Damien Top is als tenor een bekende naam in muzikaal Frankrijk. Naast zanger is hij actief als dirigent, musicoloog en componist met een hart voor hedendaagse klassieke muziek. Top is ook organisator van culturele evenementen en voorzitter van een resem verenigingen.

Van de Andries Stevenkring, de jongste in de reeks, is hij de voorzitter. De Andries Stevenkring heeft als doel de Nederlandse taal en cultuur in Frans-Vlaanderen te bevorderen. Een stem met gezag om het eens te hebben over de actualiteit van de Nederlandse taal in Frans-Vlaanderen. Wido Bourel sprak met hem.

Een passie voor Albert Roussel

Hoe is uw interesse voor de Nederlandse taal en cultuur gegroeid?

Top: ‘Ik ben cultureel in een Vlaams milieu geboren en getogen. Maar mijn bewuste verankering met de noordelijke culturen kreeg vorm rond mijn dertigste. Het begon met mijn belangstelling voor genealogie en geschiedenis. Vervolgens met mijn passie voor de Frans-Vlaamse componist Albert Roussel uit Torkonje (Tourcoing). Via deze weg groeide mijn interesse voor de Vlaamse en noordelijke componisten, schilders en kunstenaars.’

En thuis?

‘Mijn grootvader leerde pas Frans in de scholen van de Franse Republiek. De thuistaal van mijn vader was het West-Vlaams. Hij leerde ook Nederlands in Kassel in de jaren 1980 op de vrije cursussen georganiseerd door het Komitee voor Frans-Vlaanderen. Thuis was er dus zeker interesse voor de Nederlandse taal.’

Bij de aanvang van dit schooljaar spreekt men over de sluiting van vijf opleidingen West-Vlaams in de Frans-Vlaamse scholen.

‘200 leerlingen in het lager en secundair onderwijs kregen één uur les West-Vlaams per week. De docent, Frederic Devos, ging op het eind van vorig schooljaar met pensioen. Een opvolger werd niet benoemd.

Volgens de onderwijsinstanties waren er geen kandidaten. Volgens de verdedigers van het West-Vlaams bestond er geen interesse vanwege de overheid. Hoe dan ook: voorlopig geen initiatie West-Vlaams meer in Buysscheure, Noordpeene, Ochtezeele, Wormhout en Volckerinckhove.’

U zei West-Vlaams. Geen Nederlands dus?

‘Lessen West-Vlaams inderdaad, gegeven buiten het referentiekader van het Nederlands. En dat is jammer. Ik zag onlangs een interview met ouders van deze leerlingen. Vol goede bedoelingen, dat wel. Maar ze bleken niet eens op de hoogte van de banden tussen het West-Vlaams en het Nederlands. Of dit bewust wordt verzwegen tijdens die opleidingen? Ik heb zo mijn idee.

Als troost begroet ik evenwel de opening van een ludieke opleiding Nederlands in Wormhout voor de leeftijd van 8 tot 11 jaar. Hier gaat het om een opleiding Nederlands.’

Geen duizend leerlingen

Men spreekt veel over het West-Vlaams, weinig over het Nederlands.

‘De zwanenzang van het West-Vlaams kan sentimenteel op meer weerklank rekenen. Begrijpelijk. Maar het perspectief wordt hierdoor serieus vervalst.

Ze zijn nochtans met meer dan 20 000, de leerlingen en studenten die Nederlands leren. Vergelijk eens met de opleidingen West-Vlaams: geen duizend leerlingen. Een overgrote maar discrete meerderheid kiest dus voor het Nederlands. Er verschijnt wel eens nieuws over de Nederlandse opleidingen in de pers. Maar dit weegt niet op tegen de luidruchtige aanhangers van het West-Vlaams.

Men spreekt veel over tweetalige scholen vanaf de kleuterklas. Waar staat men in Frans-Vlaanderen?

‘De efficiëntie van deze methode is pedagogisch bewezen. En ook succesvol in de Elzas en in Baskenland. Uiteraard moet je niet rekenen op het Frans onderwijs om dit in Frans-Vlaanderen te helpen implementeren.

Wel is men met één tweetalig experiment in 2019 in de Alain Savary kleuterschool van Rosendael gestart. Ik heb geen zicht op de resultaten tot nu toe maar dit geeft toch een beetje hoop.’

Opvallende groei

Ik las in de Vlaamse kranten dat 647 Franse leerlingen les volgen in Vlaanderen waarvan 131 in de Westhoek. Er is toch een behoefte?

‘De groei is opvallend. Bedenk dat het hier gaat om individuele initiatieven van ouders, tegen de stroom in, en zonder de hulp van wie dan ook. Ze willen te allen prijze hun kinderen Nederlands laten leren. Al moeten sommigen hiervoor dagelijks vele kilometers rijden. In De Kleine Prins, de lagere school van het grensdorp Abele, heeft één leerling op drie de Franse nationaliteit. Frans-Vlaamse ouders worden meer en meer bewust van het feit dat hun kinderen de standaardtaal moeten leren.’

Hoe zit dat nu met die kleine oorlog tussen het West-Vlaams en het Nederlands?

‘Deze guerrilla is even kunstmatig als politiek van aard. Het is een aberratie te doen geloven dat het West-Vlaams een andere taal is dan – en geen verwantschap heeft met – het Nederlands. Maar dit gebeurt wel. Sommigen gaan zo ver dat ze wetenschappelijk werk naar hun hand zetten om hun gelijk te halen. Het zegt veel over de bedoelingen van de “daders”. Hun publiek weet meestal niet beter, en wordt misleid.’

Aberratie

Cultuurtaal en dialect zelfde strijd?

‘Het is een aberratie het Nederlands als “vreemd” te beschouwen wegens een van zijn dialecten. Zoals het nonsens is te verklaren dat het Nederlands nooit de schrijftaal van Frans-Vlaanderen is geweest. Ook een dialect heeft de standaardtaal nodig om zich te herbronnen. Vooral als het zo geïsoleerd is geraakt zoals in Frans-Vlaanderen.

Het West-Vlaams in Frans-Vlaanderen is op sterven na dood. Het onderwijs van het Nederlands is de toekomst en de streektaal moet en kan aandacht krijgen binnen deze opleidingen. Vandaar het credo bij de Andries Stevenkring : tussen het Nederlands en zijn dialecten valt er geen oorlog te voeren maar samen te werken…’

De superregio Hauts-de-France steunt het West-Vlaams, het Noordendepartement steunt het Nederlands. Kafka in Frans-Vlaanderen?

‘Inderdaad, dat is de tragikomedie die zich momenteel afspeelt. Het wordt dringend tijd dat deskundigen de voorzitter van de regio Hauts-de-France, Xavier Bertrand, vertellen hoe de vork echt in de steel zit. De man sponsort het West-Vlaams en het Picardisch, om politieke doeleinden, in het kader van de wetgeving op de regionale talen. Hij spreekt uiteraard geen woord West-Vlaams, is ook niet uit Frans-Vlaanderen afkomstig. Er is een dringende behoefte aan een ronde tafel tussen de regio Hauts-de-France en Vlaamse en Nederlandse universitairen en taalkundigen.’

In de Elzas wordt alle hoop gesteld op tweetalige onderwijsexperimenten. Is dat ook de toekomst voor Frans-Vlaanderen?

‘Op 2 oktober organiseert de Frans-Vlaamse vereniging Zannekin in Rexpoede een ronde tafel over tweetalig onderwijs met getuigenissen van leerlingen en ouders die hun kinderen in West-Vlaanderen naar school sturen. Gasten van de avond zijn inderdaad twee Elzassers, Jean Peter en Pascale Lux. Ze zullen spreken over hun ervaringen met de tweetalige ABCM school van Hagenau.

Tweetalig onderwijs is een droom. In afwachting kunnen jonge Frans-Vlamingen een taalbad Nederlands nemen over de schreve. Daarom is het wenselijk dat onderwijsmensen uit West-Vlaanderen, alsook een vertegenwoordiger van de werkgeversorganisaties deze bijeenkomst in Rexpoede bijwonen.’

Ik hoor wel eens zeggen: ‘Een beetje Vlaamsch leren voldoet om te werken over de grens en het Nederlands is er van geen nut’.

‘Het is inderdaad een van de vele dwaasheden die men verspreidt. Soms wordt dit ook gevoed door het West-Vlaamse bedrijfsleven zelf dat tot alles bereid is om aan personeel te komen. Ik begrijp hun noden wel, maar verstandig is het niet.

De West-Vlaamse bedrijven en werkagentschappen weten beter: dat ze er dan ook naar handelen. Het is hun plicht de Frans-Vlamingen te vertellen dat het beter is Nederlands te studeren. Met het dialect zoals het nu wordt aangeleerd ben je, eens voorbij Ieper en Veurne, al niet meer verstaanbaar. Deze bedrijven zouden als eersten tweetalige Frans-Vlamingen kunnen gebruiken.’

Pascale Lux

Een Frans-Vlaamse stem met gezag