De Eurogroep en dus de 19 ministers van Financiën van de eurolanden kozen donderdag noodgedwongen een nieuwe voorzitter. Het werd de Ier Paschal Donohoe. De voorzitter van de Eurogroep is automatisch ook voorzitter van het Europese noodfonds ESM. De politisering van die functie is compleet nu de drie grootste politieke fracties (socialisten, christendemocraten en liberalen) elk hun eigen kandidaat naar voor schoven.

Onenigheid nauwelijks te verdoezelen

Nooit waren er zo veel kandidaten voor de job. De uit te delen miljarden zitten er misschien voor iets tussen. De anonieme stemming gebeurde elektronisch. Tien stemmen op negentien volstonden. Uiteindelijk won de realistische optie het van de idealistische. Toch liep de videoconferentie erg lang uit. De onenigheid valt nauwelijks te verdoezelen.

De Eurogroep is een informeel orgaan waar de landen van de eurozone hun economisch beleid nauw coördineren. Daarom is ook voorzitter van de Europese Centrale Bank (ECB) Christine Lagarde lid. De eurocommissaris voor Economie (een nieuwe functietitel sedert 2019) Paolo Gentiloni is ook vast lid, maar dan zonder stemrecht. De Eurogroep is dan ook geen officieel onderdeel van de Europese Unie.

Gentiloni is een voormalig journalist en ex-premier van Italië voor de Partito Democratico (PD). Een socialist dus. De voormalige advocate Lagarde (UMP) behoort tot de familie van de christendemocraten. Deze twee politieke families bepalen al jaren de gang van zaken in de Europese Unie. De verkiezing van de voorzitter van de Eurogroep illustreert perfect de heersende machtsverhoudingen.

Strijd tussen verschillende blokken

De Eurogroep opereert onder de vleugels van de Raad van de Europese Unie. De maandelijkse bijeenkomsten zijn dus niet bindend en vinden plaats voor de ‘Raad Economische en Financiële Zaken‘, Daar vergaderen alle ministers van Financiën van de Europese Unie. Elke zes maanden vindt een zogenaamde Eurotop of €-top plaats. In juni liet de Portugees Mário Centeno weten dat hij zich niet herverkiesbaar zou stellen als Eurogroepvoorzitter. Daardoor kwam zijn functie vacant bij aflopen van zijn mandaat op deze zondag, 12 juli. Centeno’s mededeling volgde op hernieuwd verscherpt toezicht op Griekenland.

Het programma van de Eurogroep van juni tot oktober 2020 is online (pdf) te raadplegen. Op hun maandelijkse bijeenkomst op 9 juli kozen de lidstaten een nieuwe voorzitter. Dit gaat steeds gepaard met een strijd tussen verschillende blokken. Zowel landenblokken als ideologische blokken. De Nederlander Jeroen Dijsselbloem (PvdA) kon destijds bijvoorbeeld niet rekenen op de steun van Duitsland, Frankrijk en Spanje omdat hij socialist was. Maar hij bleek de enige kandidaat in 2013.

Veel geld uit te delen

In 2015 werd Dijsselbloem herkozen en hij bleef voorzitter tot 2018. Tot op vandaag is hij de enige voorzitter van de Eurogroep die enige bekendheid verwierf. Hij pakte Griekenland zeer hard aan tijdens de Griekse schuldencrisis en de daaropvolgende eurocrisis. Het leverde Dijsselbloem een postje op als raadgever van het Europees Stabiliteitsmechanisme (ESM). Het ESM is het noodfonds voor de negentien landen in de Eurozone. In het kader van de coronacrisis leverde het ESM €240 miljard van de €500 miljard die de EU beloofde.

De verkiezing gisteren ging tussen drie ministers van Financiën: Pierre Gramegna (Luxemburg), Nadia Calviño (Spanje) en Paschal Donohoe (Ierland). Het voorzitterschap is eigenlijk inhoudsloos, maar het geeft de voorzitter veel Europese zichtbaarheid. Dat is goed voor binnenlands gebruik en het levert een aura van Europese respectabiliteit op die allicht aan de stembus te verzilveren valt.

Voor de economist Mário Centeno — die beschouwd werd als de kandidaat van Merkel en Macron — lijkt de functie van voorzitter van de Centrale Bank van Portugal veel interessanter dan die van voorzitter van de Eurogroep als minister van Financiën. De Centrale Bank van Portugal is echter langs alle kanten gebonden aan afspraken met de ECB.

Doorslaggevende steun

De Spaanse socialiste Calviño was de favoriet. Na een carrière bij de Europese Commissie was ze de kandidate van Angela Merkel. Haar geslacht speelde in haar voordeel: Merkel wil als EU-voorzitter vrouwenrechten en gelijkheid symbolisch op de agenda plaatsen. Calviño speelde ook voluit de pro-EU-kaart. De Ier Paschal Donohoe was mee verantwoordelijk voor de verrijzenis van de Ierse economie na de bankencrisis in 2008. Als lid van het centrumrechtse Fine Gael kreeg hij de doorslaggevende steun van de grote Europese Volkspartij.

Belgische steun had Donohoe vooraf al op zak. De economische liberale visie van Donohoe kon ook op enig instemming rekenen bij de zogenaamde ‘frugal four’. Dat zijn lidstaten die de geldkraan naar Zuid-Europa niet willen opendraaien en voor budgettaire discipline pleiten: Nederland, Denemarken, Zweden en Oostenrijk. Maar: de Denen en de Zweden maken geen deel uit van de Eurogroep. Ook de Baltische staten gaven de voorkeur aan Donohoe. De Nederlandse premier Rutten en zijn minister van Financiën Wopke Hoekstra (CDA) steunden uiteindelijk toch de Europese liberale partijgenoot Pierre Gramegna. Volgens ingewijden maakte die geen schijn van kans.

Europese belastingen

Calviño pleiite voor méér Europese Unie, méér middelen voor de EU en vooral méér middelen voor de zuidelijke lidstaten. Het is maar de vraag of die ambitieuze doelstellingen nu ook werkelijk afgevoerd zijn met de verkiezing van Donohoe. Calviño stond hoog genoteerd bij de bookmakers, in een stemming waar de stem van Malta of Cyprus evenveel weegt als de Franse of de Duitse. De winst van Donohoe zou wel eens een pyrrusoverwinning kunnen zijn voor de budgettaire discipline-voorstanders.

Op de persconferentie — die meer dan een uur te laat begon — bleek ondanks de sussende en eufemistische uitspraken hoe scherp de tegenstellingen tussen netto-betalers en netto-ontvangers zich aftekenen. Steeds meer lijkt voor verschillende lidstaten een Europese belasting onvermijdelijk. De Europese Commissie is voorstander. In de OESO zouden de EU-lidstaten al zonder parlementaire goedkeuring groen licht gegeven hebben.

Paschal Donohoe

Eurogroep kiest voor een zuinige Ier