Begin deze maand greep een verkeersongeval plaats dat we voorlopig nog niet-alledaags vinden: een man op een snelle elektrische fiets, genaamd speed pedelec, die een bejaarde fietser in de gracht smakte, na een korte woordenwisseling. De bejaarde is ondertussen overleden. De man van de speed pedelec staat nu terecht voor ‘opzettelijke slagen en verwondingen met de dood tot gevolg’. Met de opmars van de elektrische fiets lijkt het rijk van de tweewielers in twee gesplitst. En we hadden al de in coureurstenue uitgedoste fietsterroristen die de modale toerist de berm in joegen.

Land-rover

Laurel & Hardy, ‘Two Tars’ (1928): toen al een parodie op file-agressie

Ze doken met gerinkel op in de jaren ’70: ludieke tweewielers die zich ‘groene fietsers’ noemden, en onder impuls van Agalev-stichter pater Luc Versteylen voor een betere, mooiere wereld ijverden. Een fietseling heette dat toen: vreedzaam demonstreren tegen de boze, vuile industriële samenleving, en dan op retraite in de brouwerij van Viersel. De auto heette een product én symbool te zijn van een kapitalistische maatschappij die aanzet tot agressie.

Dat is ook zonder twijfel zo. De auto is sinds zijn ontstaan aan het begin van de 20^ste eeuw een super-individualistische, mannelijke modernisering van het paard, met vermogen uitgedrukt in PaardenKracht. Bumpers en extra accessoires maken de mobiele cocon tot een performante land-rover. Wat een vrouw in zo’n ‘mannenmobiel’ doet, het blijft een raadsel, tenzij ze Mia Doornaert heet.

Agressie is de psychische hoofdcomponent van het autorijden. Het is bekend dat de braafste huisvaders in dolle roofdieren transformeren, eens ze achter het stuur kruipen. Alle andere ‘weggebruikers’ zijn dan concurrenten en potentiële gevaren. In de formidabele slapstick ‘Two tars’ (1928), uitgekomen één jaar voor de grote crash van Wall Street, tonen Laurel en Hardy de menselijke jungle als een stilstaande file waarin de automobilisten uit verveling en frustratie elkaars vehikel meedogenloos afbreken. Op het einde stoomt een trein uit de tunnel, netjes op tijd, en veegt de troep op.

Ondanks alle campagnes over verkeersveiligheid, blijft de openbare weg een oorlogszone. De SUV is het meest groteske icoon van gepromote verkeersagressie: een tank op banden, een superreptiel dat alle lager gelegen diersoorten kan verpletteren. Maar de tijden veranderen: vandaag is het doorkerven van SUV-banden in de stad een populaire hobby. Het zijn prooien geworden. Na 100 jaar mekaar per auto doodgereden te hebben, met de zogenaamde ‘zwakke weggebruiker’ als pineut, verschoof de oorlog naar de fietsen, dikwijls tegen de auto. Dankzij groene politici, met hun welmenende opvatting over de leefbaarheid in de stad, ontlaadde de agressie van fietsers zich tegen alle vierwielers. Wie wel eens in Leuven vertoeft, weet wat ik bedoel.

Wet van de sterkste

De Gulas Bike: het nieuwe supervehikel, vermomd als fiets (120 km/u)

En dan kwam dus die elektrische fiets. Begonnen als hulpmiddel voor minder mobiele oma’s en opa’s, rook de markt zijn kans en begonnen zelfs grote autodealers zoals D’Ieteren elektrische stadsfietsen aan te bieden die aan de strengste CO2-normen voldeden: alleen de uitgeademde lucht van de reiziger. Het hippe van deze tweewielers -waarop nu ook hogere kaders en CEO’s in maatpak naar het werk beginnen te pendelen- zit hem in de moreel-ecologische zelfstreling (goed bezig voor het milieu en klimaat), maar tegelijk klom de fiets in de voedselketen, van de underdog tot de alfa die nu ook de ouderwetse auto gaat belagen.

De speed pedelec is het voorlopig hoogtepunt van de nieuwe wapenwedloop: volgens de webstek van de Vlaamse overheid begrensd tot 45 km/u, met een vermogen van 4kW, bedoeld als ‘trapondersteuning’. Dat is belachelijk. Er zijn er al gesignaleerd op de autostrade die vrolijk de 120 km/u (!) halen. Het gaat dan bijvoorbeeld om de Gulas Bike, die eruit ziet als een fiets, mét trappers, maar ingeschreven wordt als motorvoertuig, perfect legaal. Af en toe komt er zo eentje in het nieuws. Met zijn 30.000 euro een statussymbool, is deze schijn-fiets hét supervehikel van de toekomst.

Het lijkt op een heruitgave van de biologische evolutie: reptielen (auto’s) die verdrongen worden door snellere, meer wendbare, slimmere soorten. Meer dan ooit geldt de wet van de sterkste: er zal nooit vrede in het verkeer zijn, en ook de politiek correcte elektrische fiets wordt in snel tempo een moordwapen.

Massa-extinctie

Hoe meer je uitzoomt, hoe grappiger het wordt

Al deze fenomenen tonen wat we al wisten: het gevoel dat we met teveel zijn, zal de agressie binnen de soort én op de andere soorten doen toenemen. Straks zijn we met tien miljard op een steeds smaller wordend stuk bewoonbare planeet, wat een enorme druk zet op de biomassa en moet leiden tot zelfvernietiging. Zoals ratten die mekaar verslinden in gevangenschap. Het verkeer is een voorafname op deze massa-extinctie. Hoeveel verkeerspolitie men ook mobiliseert, hoeveel snelheidscamera’s en hoeveel zone 30’s er ook bijkomen, de dood beheerst de openbare weg en de openbare ruimte. De reden waarom bijna niemand thuis blijft, en er nog altijd zoveel auto’s verkocht worden, is dat het verkeer een beleving van de catastrofe aanbiedt.

De bende-oorlogen tussen de Hells Angels en de Bandido’s kunnen we meteen als folklore klasseren, of in biologische termen: als levende fossielen die elkaar afmaken. Af en toe valt er in zo’n confrontatie nog een dode, maar op zo’n moto zitten meestal oude mannen in de overgang. Hun rijk is uit, dat van de superspeed-pedelec komt eraan.

De klassieke motto’s ‘de oorlog is de vader van alle dingen’ (Herakleitos) en ‘homo homini lupus’ (‘de mens is een wolf voor de medemens’, citaat van Plautus, hernomen door de 16^de eeuwse filosoof Thomas Hobbes gelden niet alleen op macrovlak in Oekraïne, maar ook in de alledaagse werkelijkheid, met de openbare weg als offerplaats. In de natuur wordt overbevolking opgelost door migratie – zie de wolven -, maar door de economische ongelijkheid en de klimaatverandering krijgen we net een migratie van dunbevolkte ruimtes, naar de gebieden die al overbevolkt zijn, onze eigen contreien dus.

De geciteerde slapstick van Laurel & Hardy leert ons alleszins dat humor de mensheid niét per se redt, maar wel waardig leert afscheid nemen. Bekeken vanuit de verre ruimte zijn al deze oorlogjes niets meer dan een vlooientheater. We zijn de risée van het heelal, en dat is toch een troost.

pater Luc Versteylen

Met teveel op te weinig plaats: waarom we elkaar de gracht inrijden