De rating van de Brusselse financiën blijft goed, pronkt bevoegd minister Sven Gatz (Open Vld). Toch verwacht expert Herman Matthijs dat op termijn een verslechtering onvermijdelijk is. Cijfers zeggen misschien niet alles, maar degene die Brussel voorlegt ogen niet prettig.

Bovendien zijn ze de weerspiegeling van een realiteit die niet nieuw is. Een potpourri van demografie, (te) complexe instellingen en een moeilijke relatie met de arbeidsmarkt zorgt voor een Gordiaanse knoop. Hoe die ontwarren is de vraag van één miljoen.

Jos Chabert

Treedt Brussels minister van Financiën Sven Gatz (Open Vld) stilaan in de voetsporen van Jos Chabert, de CD&V-coryfee die er inmiddels bijna tien jaar geleden het bijltje bij neerlegde? Vijftien jaar lang was hij minister in de Brusselse regering, overigens na een hele politieke voorgeschiedenis. Maar het is die Brusselse periode die hem de bijnaam ‘Monsieur tout va très bien’ opleverde.

Een directe verwijzing naar het liedje van Paul Misraki uit 1935. ‘Tout va très bien, madame la marquise’, zong die, terwijl in werkelijkheid het hele boeltje tijdens de afwezigheid van de dames des huizes implodeerde, tot en met het afbranden van het kasteel. Een beetje zoals de Brusselse Financiën. Ook al is Sven Gatz, net zoals Chabert voor hem, in staat de dingen erg rooskleurig voor te stellen. Net zoals voor Jos Chabert die zelfs een quasi leeg glas nog steeds als halfvol kon verdedigen. Het brengt ons bij het centrale onderwerp: de Brusselse staatshuishoudkunde.

Goed nieuws

Eerste het goede nieuws, zoals Gatz triomfantelijk wereldkundig maakte: ratingbureau Standard & Poor’s oordeelt dat het Brussels Gewest een AA- score mag behouden. De in maart nog gevreesde verlaging tot A+ blijft dus uit. Toch zijn hiermee de meubels verre van gered, waarschuwt expert publieke financiën Professor Herman Matthijs. Er is immers ook dat ‘–’ teken, de zogenaamde negatieve outlook. ‘Het signaal dat hier wordt uitgestuurd is vrij duidelijk’, aldus Matthijs. ‘S&P wil druk leggen op de begrotingscontrole. Daar zal wat uit moeten komen, zo niet volgt beslist een lagere rating. En dat heeft dan weer verstrekkende gevolgen voor het gewest. Door je met een lagere rating op de kapitaalmarkt te begeven, hangt een stevig prijskaartje. Lenen zal immers een pak duurder worden.’

En net in lenen excelleert het Brussels gewest. Onder meer voor de financiering van de nieuwe metrolijn die volgens de recentste informatie een vertraging van acht (!) jaar oploopt. Maar ook voor meer recurrente activiteiten. De gevolgen zijn er ook naar. 9 miljard euro schulden telt Brussel inmiddels. Precies de helft meer dan wat jaarlijks in het laatje komt. Akkoord, deze schuld/inkomsten ratio van 150 procent ligt gevoelig lager dan de Waalse (240 procent) of federale (334 procent), maar bedraagt toch meer dan het dubbele van de Vlaamse (42 procent).

Brusselse kalf

Misschien is het Brussels financiële kalf nog niet verdronken, maar het hoofdstedelijk hachje is beslist nog niet gered. Professor Matthijs: ‘Fitch, dat andere ratingbureau, verlaagde de score van de federale regering wat een duidelijk signaal is. Laten we niet vergeten dat het gros van de schuld in dit land op federaal vlak wordt gedragen. Men heeft die Brusselse schuld/inkomsten verhouding van 150 procent, maar de schuld in absolute cijfers bedraagt “slechts” 9 miljard euro. Een peulschil in vergelijking met de 467 miljard euro op federaal niveau. Mijn verwachting? Ook de rating van Brussel en Wallonië zal op relatief korte termijn dalen. Omdat Vlaanderen onder die schuldgraad van 100 procent zit zal het wellicht de dans ontspringen.’

‘Omdat Brussel een gewest is, kent het een andere financiering dan gemeenschappen’, vervolgt Matthijs. ‘Afgerond komt de ene helft uit eigen gewestelijke belastingen, de andere uit dotaties. Het aandeel van Brussel in de globale personenbelasting heeft een repercussie op de omvang van deze dotatie. Dit zit echter in een dalende trend, met de financiële gevolgen van dien. Vandaag tekent het Brussels Gewest voor een aandeel van amper 8 procent, terwijl het qua bevolking goed zou zijn voor 11 à 12%. De belangrijkste verklaring is dat de bevolking die een zekere levensstandaard heeft bereikt en dus net diegene is die belast kan worden het gewest verlaat voor het ommeland. Dat is een ontwikkeling die we al jaren zien. Uit onderzoek blijkt dat dit vooral een sociaal-economisch patroon is dat vrij los staat van nationaliteit of achtergrond.’

Tewerkstellingsgraad

En dan heb je een stad die er op twintig jaar tijd 200.000 inwoners bijkreeg. Deze achtergrond, bekeken in combinatie met het tektonisch verhaal van vertrekkende (welstellende) middenklasse, mondt uit bij hét probleem van tewerkstellingsgraad. Aan 65,2 procent zit die vandaag. Duidelijk beter dan de 58,2 procent uit 2012, maar nog ver verwijderd van de vooropgestelde 80 procent. Net deze fase is volgens experten de moeilijkste.

VOKA-hoofdeconoom Bart Van Craeynets twitterde vorige week dat Oost-Vlaanderen die kaap van de tachtig bereikt heeft. West-Vlaanderen bevindt zich op een boogscheut. De bovenste helft van de hitlijst van elf (alle provincies + Brussel) is op één uitzondering na in Vlaamse handen: Waals-Brabant. Het kasteel is in fine nog niet afgebrand zoals in het liedje van Paul Misraki, maar Brussel heeft serieuze renovatiewerken nodig. Men ziet het in de cijfers, maar vooral ook in de feiten. Ratings van Pitch, S&P of Moody’s zijn hiervoor heus niet nodig.

Paul Misraki

Brusselse boekhouding danst op een slappe koord