Op 30 januari van het afgelopen jaar werd de Russische miljardair Leonid Shulman dood gevonden in zijn badkamer in Leningrad. Hij was directeur transport van Gazprom, het grootste Russische staatsgasbedrijf. Volgens de politie lag er een zelfdodingsbriefje.

Nog geen maand later, op 25 februari, pleegde ook de financieel directeur van Gazprom, Alexander Tyulakov, zelfdoding. Althans, hij werd opgehangen aangetroffen in zijn garage. Met als saillant detail (lezen we in de Novaya Gazeta, een krant van de Russische oppositie; nvdr) dat gerechtelijke artsen die het sterfgeval ter plekke wilden onderzoeken meteen werden weggestuurd door veiligheidsmensen van Gazprom. Dat was één dag na de Russische inval in Oekraïne…

Niet de eerste keer

Eerder, op 8 februari, overleed de in blakende gezondheid verkerende 43-jarige Igor Nosov in Moskou aan een hartaanval. Hij was het hoofd van de Russische Vereniging voor de Ontwikkeling van het (Russische) Verre Oosten en de Noordpool, die de winning van grondstoffen daar beheert, met name fossiele brandstoffen. Op 28 februari werd alweer een oligarch opgehangen in zijn garage gevonden: de in Litouwen geboren Mikhail Watford. Die garage bevond zich niet in Rusland maar in Londen. Watford had al eerder mot met president Poetin en dacht veilig te zijn in Engeland. Het leek zelfdoding en niets wees op een misdrijf, maar volgens Britse kranten zag de politie dit toch als een ‘onverklaarbaar sterfgeval’.

Nog geen maand later, op 23 maart, werd de Russische tycoon Vasily Melnikov dood aangetroffen in zijn huis in de Russische stad Nizhny Novgorod. Hij dreef in het zwembad met zijn vrouw en twee zoons: alle vier dood. Op 18 april was Vladislav Avayev aan de beurt, ex-vicepresident van de Gazprombank, een dochter van Gazprom. Avayev werd met vrouw en dertienjarige dochter dood aangetroffen. Zijn huis was van binnen afgesloten en hij zou een pistool in zijn hand hebben gehad.

De volgende dag werd de 53-jarige Sergej Protosenja gevonden, met zijn vrouw en dochter in hun vakantiebungalow in de Spaanse badplaats Lloret de Mar. Hijzelf zou zich hebben opgehangen aan een balustrade in de tuin. Vrouw en dochter lagen badend in het bloed binnen op bed, aan stukken gehakt met een bijl. Protosenja, met een geschat vermogen van vierhonderd miljoen euro, woonde in Frankrijk. Hij was een voormalige topman van energiegigant Novatek (na Gazprom het grootste gasbedrijf van Rusland; nvdr).

Verdachte omstandigheden

Ik kan zo nog wel even door gaan. Sinds de inval in Oekraïne hebben zo’n 25 oligarchen en andere zakenmensen onder verdachte omstandigheden het loodje gelegd. Tot nu toe de laatste was ‘worstenkoning’ Pavel Antov. Hij viel op kerstavond uit het raam van een hotel in India waar hij zijn 65ste verjaardag vierde. Antov vergaarde zijn vermogen met een worstenfabriek en was inmiddels lokaal politicus in de Russische stad Vladimir. In juni leek hij nog tegen de oorlog in Oekraïne. Hij had onder meer in een WhatsApp-berichtje gezegd dat een raketaanval op een woonwijk van Kiev ‘terreur’ genoemd moest worden. Kort daarna beweerde hij dat zijn account was gehackt, en dat hij ‘natuurlijk honderd procent achter de oorlog stond’.

Eén van zijn zakenpartners en gasten overleed twee dagen eerder al in hetzelfde hotel aan een hartaanval. De KGB dacht zeker: we zijn er nu toch… Volgens de Indiase politie was er niets aan het handje, maar die staat niet bekend om onkreukbaarheid. Bovendien koopt India zijn gas van Poetin. Vastgoedmagnaat Dmitry Zelenov viel van de trap bij vrienden aan de Franse Riviera. Ook hij uitte kritiek op de oorlog in Oekraïne. Iemand kreeg nog een helikopterongeluk, een ander viel tijdens zijn vakantie van een klif, en weer een ander van zijn zeilboot bij Vladivostok. Dat terwijl hij niet kon zwemmen. De laatste was Ivan Pechorin, ook een directeur van de eerdergenoemde Russische Vereniging voor de Ontwikkeling van het Verre Oosten en de Noordpool.

Topman na topman

Ravil Maganov, CEO van staatsoliebedrijf Lukoil, belandde afgelopen september met een depressie in een ziekenhuis om daar vervolgens uit een raam te springen. Volgens de Russische politie althans. Lukoil had meer dan eens publiekelijk laten weten de oorlog in Oekraïne af te keuren en opgeroepen tot sympathie voor de slachtoffers. Een andere topman van Lukoil, Alexander Subbotin, kwam eerder dit jaar onder bizarre omstandigheden om het leven. Volgens de Russische autoriteiten had hij een sjamaan bezocht in de buitenwijken van Moskou om van zijn drankprobleem af te raken. Die zou hem paddengif toegediend hebben via een snee in de huid en dat overleefde hij niet…

De 41-jarige whizzkid Grigory Kochenov, directeur van één van de grootste ICT-bedrijven van Rusland, overleed afgelopen maand. Hij had in interviews kritiek op de oorlog geuit, en begin december kwam de politie van Moskou huiszoeking bij hem doen op verdenking van pedofilie en het bezit van kinderporno. Om de agenten hun werk te laten doen moest hij op het balkon gaan staan en plots viel hij naar beneden. Van de vijfde verdieping welteverstaan.

Op zoek naar geld

President Poetin lijkt niet alleen iedereen met kritiek uit de weg te ruimen. Hij heeft ook geld nodig voor zijn oorlog. Daarom lijkt hij te azen op de bezittingen van oligarchen en andere vermogende zakenlui die Rusland zijn ontvlucht. Er is inmiddels een belastingmaatregel in de maak die gevluchte Russen hoger zal belasten. Niet alleen oligarchen die zich het vege lijf proberen te redden in het buitenland, maar ook de naar schatting een kwart miljoen mannen die gevlucht zijn voor de nieuwe dienstplicht.

’99 procent van de Russen is bereid alles te offeren voor het moederland’, verklaarde de president, ‘maar deze verraders zijn een gevaar voor Rusland. We moeten ze beletten al hun geld weg te sluizen.’ Ik schat het nieuwe belastingtarief voor gevluchte Russen op honderd procent. Een opmerkelijk detail in dit door het Kremlin georganiseerde interview met Poetin, was dat hij voor het eerst over een ‘oorlog’ sprak, en niet meer over een ‘militaire actie’. Dat lijkt ook meer voor de hand te liggen als je 300.000 man probeert op te roepen om in Oekraïne te vechten.

De krakkemikkige wijze waarop die nieuw ingevoerde dienstplicht wordt afgedwongen, wekt soms de lachlust. Binnen tien minuten na bekendmaking waren alle vliegtickets van Moskou naar buitenlandse bestemmingen schoon uitverkocht. Hilarisch is een filmpje op Twitter waarin rekruteringsofficieren het brandalarm af laten gaan van een flat in Vladivostok, om zo verstopte rekruten op te kunnen pakken. Er kwam geen hond naar buiten… Minder hilarisch zijn de videobeelden waarop elders in Rusland een gerekruteerde met zijn zojuist uitgereikte pistool de aanwezige officier meteen neerschiet.

Poetin en KGB op moordtocht

Poetin en zijn KGB laten het overigens niet alleen bij zakenlui, noch bij mensen die als tegenstander van de oorlog in Oekraïne bekendstaan. Ook bijvoorbeeld de 72-jarige gelauwerde luchtvaartexpert Anatoly Gerashchenko kreeg een dodelijk ‘ongeluk’. Hij was tot 2015 rector van het Moskou Luchtvaart Instituut, dat vooral voor het Ministerie van Defensie werkt, en leek een bondgenoot van het Kremlin.

Gerashchenko deed nu advieswerk voor de huidige directeur van het instituut. Op werkbezoek aan een bouwplaats viel hij van grote hoogte naar beneden. Van een trap waarvan de leuningen nog niet goed waren vastgezet… De stakker was ook nog eens al een tijdje blind aan één oog, schreef het Russische boulevardblad Moskovsky Komsomolets. Andere kranten noemden het ongeval ‘verdacht’. Intussen bestookte Rusland vlak voor de feestdagen woonwijken en energiecentrales in Oekraïne met honderden raketten en Iraanse drones. Het regime in Moskou denkt de wil van het Oekraïense volk eindelijk te kunnen breken door ze met kerst en oud en nieuw zonder gas en licht te zetten. Ik voorspel eerder een paleisrevolutie in het Kremlin…

Pavel Antov

Kritiek op de oorlog in Oekraïne is Russische roulette