Pavel Soeljandziga is een van de vertegenwoordigers van de ‘inheemse volkeren tegen de Russische inval in Oekraïne.’ Hij is een Oedegeen, een oerbewoner van het Verre Oosten van Rusland. Vandaag noemt de Russische regering hem een ‘buitenlands agent’.

De leraar wiskunde werd in 1987 gekozen in de raad van volksvertegenwoordigers van de Sovjet-Unie. Vanaf 1995 werkte hij onder meer als adviseur voor de gouverneur van de kraj Primorje en was lid van de civiele kamer van Rusland. Ook was hij lid van de VN-werkgroep voor mensenrechten in Oost-Europa.

Door zijn activiteiten raakte hij almaar meer in het vizier van de Russische geheime dienst. In 2017 vroeg hij politiek asiel aan in de Verenigde Staten, waar hij sindsdien met zijn gezin verblijft. De Oedegeen is ereprofessor van de Unesco en president van het fonds ‘Batani’ dat ontwikkelingsprogramma’s voor de inheemse volkeren van Rusland organiseert.

Kent u Vladimir Poetin en andere kopstukken van de huidige regering?

Pavel Soeljandziga: ‘Ik ken Poetin van officiële bijeenkomsten. Als lid van de civiele kamer van Rusland hield ik in 2006 een toespraak over inheemse volkeren. Hij was duidelijk ontevreden en onderbrak me. Hij zei: “Waarom vertelt u alleen maar slechte dingen? Is er niets goeds te vertellen?” Ik antwoordde hem: “Men zei me van tevoren dat er weinig tijd is voor mijn rede, daarom besloot ik direct met de problemen te beginnen.” Hij zei: “Dat interesseert me niet, u moet alleen over de goede dingen praten.” Dat was Poetin.’

Met de minister van Buitenlandse Zaken, Sergej Lavrov, heeft u nauw samengewerkt. Wat is uw indruk van hem?

‘In 2009 werd ik ervan beschuldigd dat ik voor westerse geheime diensten zou werken en dat ik een separatist was. Lavrov, die toen al minister was, gaf de opdracht: “Als er bewijs bestaat voor de beschuldiging tegen Soeljandziga dan moeten we dat aan de FSB – de geheime dienst – doorgeven, als er niets is, dan schrijven we dat ook zo.” Ik heb die papieren gezien. Er werd me verteld dat Lavrov me op dat moment heeft beschermd tegen de FSB. Sergej Lavrov was toen een zeer redelijk mens. Hij is veranderd…’

Hoe komt dat?

‘Het zijn geen domme mensen aan de top. Ik denk dat ze voor zichzelf hebben besloten dat hun huidige gedrag en handelingen hun de toegang tot onbeperkte persoonlijke voordelen blijven verschaffen.’

Wat is uw indruk van de presidentsverkiezingen?

‘Poetin heeft de grens overschreden, waarna het niet meer mogelijk is de macht over te geven in andere handen. Óf hij moet de gevangenis in óf hij blijft tot aan het einde van zijn leven aan de macht. Er is geen weg terug.’

Het waren vooral inheemse inwoners van Rusland die het gezicht bepaalden van de Russische invasie van Oekraïne in de beginmaanden van 2022. Hoe kon dat gebeuren?

‘Dat is een onuitroeibaar stereotype dat door de media wordt gepromoot. Er zijn geciviliseerde blanken – de Russen – maar Rusland herbergt ook primitieve volkeren uit de toendra en de steppes die over lijken gaan. Ook propagandisten van het Kremlin gebruiken dat beeld graag. Voor de moorden op ongewapende burgers in Boetsja werden de Boerjaten (Mongools volk uit Zuid-Siberië, nvdr) als schuldigen aangewezen. Er is nadien bewezen dat daar helemaal geen Boerjaten waren. Alle wreedheden werden begaan door een divisie van de landingstroepen uit Pskov. Nu helaas zijn er inderdaad heel veel soldaten gerekruteerd uit de inheemse volkeren.’

Waarom gingen ze mee vechten?

‘De regio’s waar de meerderheid van de inheemse volkeren wonen, zijn de armste van Rusland. Die mensen worden gelokt met hoge soldij, premies en kwijtschelding van hypotheken. Ook hebben velen een minderwaardigheidsgevoel. Ze willen tonen dat ze net zo goed zijn als de Russen. Dat ze bereid zijn voor het vaderland te vechten en te sterven.’

En na ‘heldendaden aan het front’ zijn ze voor de anderen geen ‘domme Eskimo’s’ meer?

‘Zo werkt het natuurlijk niet. Maar dat denken ze zelf wel.’

Ziet u parallellen tussen deze oorlog en de Russische kolonisatie van Siberië?

‘Veel Russen geloven dat ze een uitverkoren volk zijn met een eigen bijzondere weg. Ze redeneren :”De Angelsaksen hebben gemoord, geplunderd en andere landen gekoloniseerd. De Russen hebben dat nooit gedaan. Wij kwamen naar Siberië en iedereen was blij, omdat we henen uit het stenen tijdperk haalden. We hebben alleen maar goede dingen gebracht.” Maar de kolonisatie van Siberië verschilde in niets van die van Zuid-Amerika of Afrika. Er werd gemoord, geplunderd en geëxploiteerd dat het een lieve lust was. Maar dat besef is er absoluut niet onder de Russische bevolking.’

Bestaat dat besef wel bij de inheemsen zelf?

‘Het overgrote merendeel houdt zich daar absoluut niet mee bezig.’

Hoe leven de Oedegen tegenwoordig?

‘De meesten nog steeds van de jacht, visserij en het verzamelen van wat de natuur te bieden heeft. Ze wonen vooral in de taiga van Oessoeriejsk. De natuur is onze thuis. Maar de tradities zijn tanende. De Oedegeïsche taal is bijna uitgestorven.’

U woont en werkt nu in de VS. Hebben Amerikanen ook maar enige interesse voor inheemse volkeren van Rusland?

‘Ik had het geluk terecht te komen in een uitwisselingsprogramma tussen inheemse volkeren van Rusland en die van de Verenigde Staten. Ik heb vele reservaten bezocht. Sinds twee jaar onderhoud ik intensief contact met een groep indianen uit een reservaat in Michigan. We organiseren op hun terrein jaarlijks een jeugdkamp. Zo houden we onze tradities en die van hen in ere.’

Is er een grote overeenkomt tussen inheemse volkeren van de VS en die van Rusland?

‘Jazeker, de natuur vormt het centrum van alles. Wat betreft de jacht, de visserij, het verwerken van dierenhuiden en bijvoorbeeld het maken van boten zijn heel veel overeenkomsten.’

Waar is het beter voor inheemse volkeren?

‘In de reservaten in de VS is er daadwerkelijk zelfbestuur. In Rusland ontbreekt dat. Ook hebben de inwoners van de reservaten als enige Amerikaanse burgers een ziektekostenverzekering.’

Maar problemen zoals alcoholisme en werkeloosheid zijn dezelfde?

‘Ja. Het is makkelijk alcoholisme te schuiven op een biologische eigenschap die ervoor zorgt dat inheemse volkeren sneller afhankelijk worden van sterke drank. Maar ieder is uiteindelijk zelf verantwoordelijk voor zijn daden.’

Wat zouden inheemse volkeren in Rusland moeten doen om hun levensomstandigheden te verbeteren?

‘We moeten ons lot in eigen handen nemen. Maar ik ben tegen separatisme. Ik wil niet dat de Russische federatie uiteenvalt, zoals andere vertegenwoordigers van inheemse volkeren dat willen. Wat ik voor ons volk wens, is zelfbestuur. Dat zou een mooi begin van een goede ontwikkeling kunnen worden.’

Pavel Soeljandziga

Door te vechten in Oekraïne wilden inheemsen tonen dat ze geen ‘stomme eskimo’ zijn