Het ziet er naar uit dat de alternatieve artistieke geschiedenis van Gent van de laatste vijftig jaar te kijk wordt gesteld. De expositie over PROKA-Zwarte Zaal is nog niet afgelopen of daar is er een boek en een tentoonstelling over de haast 50-jarige geschiedenis van de Studio Skoop met als titel Skopiumschuivers.

De reden van beide initiatieven is niet ver te zoeken. De initiatiefnemers hebben een belangrijk, zo niet essentieel aandeel in het bestaan of de werking ervan. Ze worden een dagje ouder en nu zijn ze nog helder bij hoofd om getuigenis af te leggen van wat ze hebben gedaan. De belangrijkste reden echter is dat ze niet willen dat de geschiedenis van Proka – Zwarte Zaal en Studio Skoop verdwaalt in archieven. Een bijkomende reden is dat de nieuwe generatie alternatievelingen wel eens vraagt wat de reden en het belang is van de legendarische verhalen die de ronde doen, of waar vaak naar wordt verwezen. Beide initiatieven geven daar een prima antwoord op.

Tekst en uitleg

De titel van het boek en de tentoonstelling van Skopiumschuivers verwijzen naar de gedrevenheid waaruit de Studio Skoop is ontstaan en waarom die bioscoop voor ‘de andere film’ nog steeds bestaat. De drijvende kracht achter Skopiumschuivers, Paya Germonprez, geeft daar tekst en uitleg bij in het voorwoord van het boek, waaruit het volgende citaat: ‘Een mooie, wilde tijd van onvervaard ondernemen, zorgeloos plannen, van doén zonder vangnet of subsidie, waardoor een wankel cinemazaaltje kon groeien tot de Filmgebeurens die tot buiten de grenzen bekendheid kreeg.’
Wat verder in het voorwoord verwijst ze naar de kring van mensen die zich stortten in een onvervaarde onderneming, die door de toenmalige bourgeoisie als krankzinnig werd gestempeld en door de overheid in zijn aanloop en beginperiode vaak werd geboycot.

Schitterende bijnaam

Ze heeft die kring in wezen bedankt door hen met naam en faam te noemen in het boek en te tonen op de tentoonstelling. De schitterende bijnaam, by the way, werd door Ben ter Elst gemunt als aanspreektitel voor de lezers van het tweemaandelijks tijdschrift: Skopiumschuivers. Op hun beurt hebben deze mensen Paya Germonprez bedankt door belangeloos aan het dubbelinitiatief mee te werken. Onder meer Herman Balthazar, Jean-Paul Van Bendegem, Michiel Hendryckx, Stefan Hertmans, Dirk Liefooghe, Guido Van Meir, Alain Platel en Ronny Pede.

Allemaal namen van mannen. Niet dat er geen vrouwen aan de wieg (!) stonden, maar zoals dat indertijd het geval was — en vaak is dat nog steeds zo — werkten zij in de marge. Wat niet mag onderschat worden. Net zoals bijkomende factoren is de marge vaak het oord waar problemen opgelost worden. Zonder de marge zouden heel wat ideeën dromen blijven. Opnieuw Paya Germonprez om dit te staven, met een citaat uit een artikel over de stamvader van de Studio Skoop, Ben ter Elst: ‘Ben liet snel veel dingen aan mij over. Hij maakte lijstjes van dingen die moesten gedaan worden (meestal alles wat hijzelf niet graag deed) en die gaf hij me voor hij vertrok om in het buitenland films te gaan halen of bij brocanteurs te zoeken. De school interesseerde mij niet meer, en er was genoeg te doen in de Skoop.’

Dubbelinitiatief

De bezoeker van de tentoonstelling, de lezer van het boek wordt geconfronteerd met de woestheid van de jaren zeventig, bekende Vlamingen die in hun studentenjaren avonturiers en ontdekkingsreizigers waren, maar ook met de filmgeschiedenis. Heel wat van wat men noemt ‘de betere films’ die nu gemaakt worden zijn schatplichtig aan de filmmakers van de jaren zestig en zeventig van de vorige eeuw. Dat geeft een meerwaarde aan het dubbelinitiatief.
Door boek en expo wordt terecht gewezen op een gebeurtenis die met de jaren is uitgegroeid tot het instituut Film Fest Gent. Het merendeel van de bezoekers van het belangrijkste filmfestival van de Lage Landen weet niet dat dit festival geboren en opgegroeid is in de Studio Skoop. De eerste editie – indertijd nog genaamd Internationaal Filmgebeuren Gent – ging door in 1974. Op de affiche namen die slechts in hoofdletters en vet geschreven kunnen worden: ANDY WARHOL, HANS-JÜRGEN SYBERBERG, ANDREJ TARKOVSKY, MARCO FERRERI, RAINER W. FASSBINDER. Filmjournalist Jan Temmerman heeft in het boek een prachtig ‘In Memoriam’ geschreven over deze eerste editie.

Invloed boek en expo

Het boek is te koop in Studio Skoop, op Filmfest, bij de betere boekhandel, maar ook in het Stadsmuseum Gent (STAM). Terecht. De nog steeds bestaande Studio Skoop is niet enkel een belangrijk initiatief geweest om liefliefhebbers tot cinefielen om te turnen; het is bovendien een van de wortels van wat Gent als stad nu is: een toevluchtsoord voor ontelbaar veel West-Vlamingen die er de laatste vijftig jaar zijn toegestroomd en nog blijven toestromen. Hun invloed is en was bepalend op het vredelievend gedrag van Gent en zijn culturen.
In de huidige Studio Skoop, met als uitbater Walter Vander Cruysse, hangen foto’s geplukt uit legendarische films. Ze werden gemaakt door Guido De Leeuw. Begonnen als fotograaf is hij dé man van de Gentse Feesten/Trefpunt. Waarmee maar weer eens wordt aangetoond hoe sterk historisch-culturele initiatieven met elkaar verweven zijn.
Er zijn ook randactiviteiten. De lezer vindt ze op de onderaan vermelde website.

Volksverheffing

Een dagje Gent? Koop het boek, bezoek de expositie en sluit af met een film in de Studio Skoop. Er zijn er altijd wel een paar die in het strikt commerciële circuit nooit te zien zijn. Kortom, zulk een dag is volksverheffing. En daar was het de bouwers van de Studio Skoop in aanvang om te doen. Al had het niet die naam… en maar goed ook. Hij doet te veel denken aan IJzertorens en vlaggengezwaai. En daar was het Ben, Paya en company nu net niet om te doen.

Guido Lauwaert

SKOPIUMSCHUIVERS –
Tentoonstelling: Zwarte Zaal KASK – t/m 22 oktober.
Boek: Snoeck Publishers
Samenstelling & organisatie: Paya Germonprez e.a.
Randactiviteiten: www.kaskcinema.be