Morgen Pasen, en dan laat ik de zingevende duiding daarrond graag over aan onze theologische deskundigen. Dus dit jaar geen gezever over het verband tussen de verrijzenis (resurrectio) en de mannelijke erectie, het feit dat er aan dat geopende graf alleen vrouwen rondliepen, en de dubbelzinnige uitspraak van de verrezen Heer ‘noli me tangere’ (raak me niet aan). Laten we het eens hebben over het paasei, meer bepaald het in wit, lichtbruin en donkerbruin verkrijgbare holle snoepgoed dat volgens de mythologie op paaszaterdag door de klokken van Rome wordt uitgestrooid, althans bij wie een tuin heeft.

Oerdiefstal

vrt

Industriële legbatterij.

Oorspronkelijk waren de paaseieren gewone gekookte en beschilderde eieren. Het chocoladeverhaal duikt pas in Frankrijk in de 18de eeuw op, daarover straks meer. Dat het ei uitgroeide tot vruchtbaarheidssymbool, is op zich al decadent. Vogels leggen namelijk eieren om ze uit te broeden en zich met behulp van een haan voort te planten, niet om ze te laten roven door een of ander halfslim zoogdier. Deze oerdiefstal ten nadele van de grote moederhen, eindigde ergens onder het neonlicht van de legbatterij, waar ze op de grootte van een A4-blad levenslang mag ovuleren, tot ze uitgeput naar het slachthuis wordt afgevoerd.

Gelukkig is er dus de evolutietheorie, die de homo sapiens bovenaan de ontwikkeling plaatst en de kip klasseert als nakomeling van de zielige dinosauriërs, waarvan de grootste exemplaren 65 miljoen jaar geleden letterlijk al in rook opgingen. Met het ontstaan van de landbouw en het kweken van de gallus domesticus ontstond er een behoefte aan mythologische blabla, rituelen en symbolen. Alhier dus met dat hoen: het ei bleek een ideaal object om een bombast Lentefeest te organiseren, onder gezangen die tot aan de hemel reiken.

Het joodse Paasfeest ofte Pesach, de heidense lentewijding, en uiteindelijk de christelijke Pasen, allemaal hebben ze iets met eieren, en daarvoor onderbreken ze de natuurlijke voortplantingscyclus van de vogelachtigen. Behalve de duif, die ontspringt de dans. De eierroof, uitgroeiend tot omelettenfestijnen, is via de katholieke kerk en tijdens de Mattheus Passion een chocoladefestival geworden, rondom een bizarre legende van klokken die op Witte Donderdag naar het noorden vertrekken om hun lading uit te werpen. Noteer dat die klokken replica’s zijn van de mannelijke balzak met bijbehorende teelballen (in de volksmond het ‘klokkenspel’). Het is altijd spannend tussen religieuze verhevenheid en café-humor.

Bim-bam-bom beieren

Over nu naar de paashaas. Ook een vruchtbaarheidssymbool, maar vooral: een stevige concurrent voor de klokken van Rome. Waar die haas vandaan komt? Een pure kwestie van religieuze marketing die wortelt in het 16de eeuwse schisma: vermits de protestanten het gezag van de paus niet erkenden, wilden ze van die boer ook geen eieren. Dus dook er een haas op, die gereformeerde eieren naar de (brave) kinderen bracht, in een kruiwagen nog wel.

De haas is niet zomaar gekozen: een snel dier, en dat moet ook. Want terwijl hij op paaszaterdag zijn ronde van de grasperken doet, vallen op hetzelfde moment ook de vermaledijde paapse eieren, die lekker smaken maar ook als projectielen zijn bedoeld, ten einde de gereformeerde kop van de haas te kunnen treffen.

Anders gezegd: hier is een oorlog aan de gang. Het uit de hemel vallende ei is een katholieke bom. Tactisch moeten de klokken beschouwd worden als bommenwerpers die de strijd met de paashaas aangaan, met de ziel van het kind als inzet. De overgang van het beschilderde ei naar de chocoladeversie moet men zien in het licht van deze propaganda-oorlog tussen twee christelijke kerken. Met azijn vangt men geen vliegen. Om ter zoetst smaken dus de klokkeneieren versus deze van de haas. De bakkers zijn hoe dan ook de winnaars.

Kinder surprise

Kinder-surprise, het bekende ei dat speeltjes bevat.

Helaas, waar winnaars zijn, zijn ook verliezers. De vreetpartij na de Vasten – die wij al lang hebben opgegeven omdat het marktverstorend werkt – leidt tot indigestie en obesitas, veel te dikke kindjes die niet meer in de religieuze boodschap geïnteresseerd zijn maar enkel in het lokmiddel. De consumptiemaatschappij zuigt alle betekenissen op, alle inhouden, alle verhalen, en kotst ze weer uit als merken, ‘brands’, massaproducten, hypes.

Zo kwam de eiercultus rond het Paasfeest via de chocolade definitief in het kapitalistische vaarwater, met Ferrero als marktleider. Het paasei werd door deze fabrikant verder geperfectioneerd via de bekende Kinder-surprise, eieren die speeltjes bevatten, gevaarlijke plastic speeltjes die tot verstikking kunnen leiden. Of ze nu van de haas komen of van de klokken, dat doet er niet meer toe, allen betrekken ze hun gerief bij Ferrero, het Italiaanse merk dat ook de Nutella choco produceert.

Paradoxaal eindigt het feest van het leven, de vruchtbaarheid en de heropstanding dus in de suikerbom gevuld met plastic rommel. Het moderne paasei is geen vruchtbaarheidssymbool meer, maar een ziekmakend middel om de bevolkingsaangroei onder controle te houden en de pensioenen betaalbaar. We kunnen nu oorlog tussen de klokken en de paashaas helemaal schrappen, en het ei definitief overdragen aan hij die beslist over leven en dood.

Het ei van Fabergé

Belga

Peter Carl Fabergé maakte het gouden ei.

In 1885 gaf tsaar Alexander III de opdracht aan juwelier Peter Carl Fabergé om een exclusief gouden ei te creëren, versierd met edelstenen, bedoeld als paasgeschenk voor de tsarina. Het werd een hype en het Fabergé-ei werd een begrip. Machthebbers verdrongen zich om met dit ‘kosmisch symbool’ te kunnen pronken en hun concurrenten de loef af te steken. In 2015 schonk de Russische oligarch Aleksandr Ivanov zo’n Fabergé-ei aan de man die hij het meest te vriend moest houden: Vladimir Poetin.

Zo veranderde het symbool van het leven met de tijd in een versteend uitwerpsel, een bol kak met een strik rond, iets dat nooit uit de cloaca van een kip kan komen maar eerder uit de anus van een draak. Denk ook aan het 100-jarige ei van de Chinezen dat naar ammoniak ruikt. De vanitas ofte ijdelheid corrumpeert genadeloos, een verschijnsel dat we allemaal kennen uit de politiek. Niemand beter dan Jeroen Bosch beeldt dit uit in zijn ‘Tuin der Lusten’, waar we het interieur van een groot kosmisch ei zien als… een bordeel. Met Pasen komt het beste en het slechtste naar boven bij ons, gedegenereerde roofdieren, onder een dekentje van zoeterige hypocrisie. Zo’n Fabergé-ei vat alles samen wat ons vervreemdt van de natuur en het leven.

Ondertussen zijn de scharreleieren peperduur geworden, en was ik genoodzaakt een hangslot aan mijn frigo te bevestigen. Mijn kippen leggen nu gouden eieren die nog eetbaar zijn ook, daar kan geen Fabergé tegen op. Daarmee is ook de strikvraag beantwoord over de kip en het ei: het een zit in het ander, en het ander in het een. Een wonder dat wij niet kunnen bevatten, en dat is ook niet nodig.

Luistertip: Rimsky-Korsakov – Ouverture tot een Russisch Paasfeest (1888)

Peter Carl Fabergé

In het begin was er… het ei