Drie weken na de eerste schooldag is het nog koffiedik kijken over wat het effect van de lockdown op de kwaliteit van het onderwijs zal zijn. In deze aflevering van de Doorbraak Radio geeft Peter De Bruyckere, pedagoog en onderzoeker verbonden aan de Artevelde hogeschool en de Universiteit Leiden, meer duiding bij wat er fout loopt in ons onderwijs en hoe de kwaliteit verbeterd kan worden.

De start na de lockdown

Of het schooljaar goed gestart is na de lange periode van stilstand is moeilijk te zeggen. ‘Eigen aan het Vlaamse onderwijs is dat we weinig zicht hebben op wat er allemaal leeft.’ Om na te gaan of iedereen goed gestart is moeten we vooral afgaan op anekdotes. Het positieve is dat er nog geen grote rampen zijn komen boven drijven. Volgens De Bruyckere is het vooral belangrijk dat scholen een zicht hebben op de beginsituatie zodat de eventuele verspreiding van het virus goed in kaart kan gebracht worden.

Het zicht op het onderwijs

De Bruyckere wijst erop dat er een onderscheid is tussen geen zicht op het acute en geen zicht op de kwaliteit van het onderwijs. Het eerste is heel moeilijk bij te houden en gaat bijvoorbeeld over hoe de scholen elk individueel zijn opgestart. Maar verder is er wel degelijk een inspectie die de kwaliteit van het onderwijs meet aan de hand van bijvoorbeeld peilingstoetsen.

Wanneer het Vlaamse onderwijs internationaal wordt vergeleken gaat de kwaliteit van ons onderwijs er op achteruit. Meer in detail betekent dit dat leerlingen gemiddeld lager scoren dan vroeger en lager dan in het buitenland. ‘Maar achter dat gemiddelde gaat natuurlijk veel schuil.’ Kijkend naar de Vlaamse cijfers zien we dat de achtergrond van leerlingen bij ons een grotere rol speelt dan in het buitenland. ‘Alle problemen die worden aangekaart door deze cijfers kondigen wij als pedagoog al tien jaar aan.’ Het zijn dus geen nieuwe problemen, maar de cijfers verbeteren ook niet. Het effect van de genomen maatregelen is ook pas jaren later merkbaar.

De modernisering van het secundair onderwijs

Over de hervorming van het secundair onderwijs is er jaren gediscussieerd. Pas vorig jaar op 1 september was de hervorming van de eerste graad een feit. ‘Het is duidelijk dat het niet makkelijk is om snelle en grote veranderingen door te voeren.’ Aan de andere kant zijn er wel zaken, zoals het M-decreet, die niet van de overheid komen en wel snel evolueren, zegt De Bruyckere. ‘Naar het gevoel van leerkrachten verandert er dus veel, maar die verandering komt niet noodzakelijk van de overheid.’

Scholen en leerkrachten hebben vaak de perceptie dat alles wordt vastgelegd in decreten, maar in feite is er een enorme vrijheid in ons onderwijs, zegt De Bruyckere. Het afnemen van examens is niet wettelijk verankerd, scholen moeten wel verplicht evalueren. Maar ze zijn vrij om te bepalen hoe die evaluatie dan precies verloopt. ‘Er is vrijheid maar die vrijheid wordt vaak niet gezien.’

Hoe de kwaliteit verbeteren?

Er zijn veel bekende recepten die in feite geen invloed hebben op de kwaliteit van het onderwijs, zegt De Bruyckere. Voorbeelden hiervan zijn de lat hoger leggen voor leerkrachten, bredere profielen aantrekken om les te geven of het invoeren van centrale examens. ‘Populaire maatregelen zorgen niet noodzakelijk voor een stijgende kwaliteit.’

Volgens De Bruyckere moet er meer worden geïnvesteerd in de professionalisering van leerkrachten. ‘Investeren in het bijscholen van leerkrachten maakt niet enkel de job aantrekkelijker maar zorgt ook voor een stijgende kwaliteit.’ Daarnaast moeten de meer ervaren leerkrachten bij de uitdagende groepen leerlingen geplaatst worden in plaats van de leerkrachten zonder ervaring, zoals nu het geval is. Het invoeren van centrale examens ziet De Bruyckere niet meteen als een oplossing voor de dalende kwaliteit. ‘Ironisch genoeg zijn het zelfs de ingevoerde eindtermen die voor een dalende kwaliteit in het onderwijs hebben gezorgd.’ De focus kwam daardoor te sterk te liggen op de minimumdoelen.

De oplossing voor het lerarentekort

Het tekort aan leerkrachten is niet enkel een Vlaams probleem, maar een wereldwijd probleem. De oplossing start met ervoor te zorgen dat er minder leerkrachten het lerarenberoep verlaten, zegt De Bruyckere. ‘Er moet dus vooral werk worden gemaakt van een deelloopbaanpakket met als hoofddoel de achterdeur deels dicht te doen.’ Leerkrachten in het beroep houden kan ook voor anderen een motivatie zijn om voor het beroep te kiezen.

redacteur artikel: Rani De Leeneer

Peter De Bruyckere

Pedro De Bruyckere: ‘Er moet meer worden geïnvesteerd in professionalisering van leerkrachten’