De coach van FC Liverpool won in juni de belangrijkste trofee van het topvoetbal: de Champions League. Een half jaar later voegde hij daar de ‘FIFA World Cup Clubs’ aan toe en sindsdien mag FC Liverpool zich op de borst kloppen als ‘beste clubelftal ter wereld’. Tegelijk verleidt hij met zijn ontwapenend charisma ook mensen zonder interesse in het voetbal. Hij gooit zich zonder enige reserve in het maatschappelijk leven: als een geëngageerde en sociaal bevlogen christen, die zich in de geest van de stad Liverpool afzette tegen de brexit. Eigenlijk hoort hij thuis in de categorie van ‘personality of the year’.

Kind van de carnavalsstad Mainz

Jürgen Klopp werd in 1967 geboren in Stuttgart. Hij vormt een onderdeel van de ‘school van Schwaben’, die het Duitse voetbal in de 21^e eeuw een nieuw aanvallend en aantrekkelijk aanzien gaf. En waar onder meer Jürgen Klinsmann en Joachim Löw deel van uitmaakten. Maar hij is ook een kind van Mainz, waar hij experimenteerde met zijn zogenaamde ‘Vollgasfussball’: temporijk en versmachtend, gegenpressing – jagen op de bal – en omschakeling. Hier ontdekte hij – als speler – de ideeën van zijn trainer Wolfgang Frank. Dat was een voetbalvisionair die in het midden van de jaren negentig als eerste ‘zoneverdediging’ – gebaseerd op de visie van onder meer Ernst Happel en Arrigo Sacchi – in het Duitse voetbal bracht. Dit inzicht ontwikkelde Klopp – als coach – later door en het lag aan de basis van zijn voetbalfilosofie.

Het was 23 mei 2008 en het regende pijpenstelen in Mainz. Toch stonden er twintigduizend fans van de plaatselijke FSV 05 op het stadhuisplein. Zingend voor een snikkende man met een brilletje. Ze scandeerden zijn naam.

Negen begrippen verschenen op een televisiescherm ter symbolisering van zijn persoonlijkheid: vooruitgang, vriendschap, hart, trouw, menselijk, competentie, liefde, optimisme, plezier.

Kloppo ten voeten uit. De held van om de hoek. Met een T-shirt, een trainingsjekker en een baseballcap. Stoppelbaard, sigaar in de smoel, bril. Bril? Bril! In 2008 verkozen tot ‘Spectacle Wearer of the Year’. Men vergeleek hem met Peter Fonda uit de cinemaklassieker van de sixties: Easy Rider. Hoewel hij Mainz 05 naar een eerste Europese campagne in 2006 had geleid, eindigde hij uiteindelijk na een degradatie én mislukte jacht op promotie in de Tweede Bundesliga. Desondanks stonden daar twintigduizend fans voor hem te zingen in de regen.

Na 21 jaar – dertien als speler en acht als trainer – ruilde hij het koldereske carnavalsoord in voor het roerige Ruhrgebied. Een missie bij het wispelturige Borussia Dortmund wachtte.

Schwarz wie Kohle, Gelbe wie Bier

Grenzeloos optimisme, de kwinkslag en de schimpscheut! Het ontploffingsgevaar loerde om de hoek! Kloppo trapte al eens van woede een reclamebord om, struikelde over de netten wanneer hij juichend naar de fans liep of sloeg zijn bril stuk bij een kopstootomhelzing met zijn spelers.

Zijn stijl: jeansbroek, trainingsvest, driftige coaching, pedagogische begeleiding en rechtlijnige uitspraken. Hij liefkoosde de ‘familiale anarchie’: ‘Eerst de familie, dan voetbal, voetbal, voetbal en vervolgens doet men wat men wil.’

Jürgen Klopp is zichzelf en gooit zijn zwakke plekken op straat. ‘Als het hier naar zweet stinkt, dan ben ik dat. Ik ben een energieverbruiker.’ Zo dook hij op in een campagne voor hernieuwbare bronnen. De slogan zette meteen twee aspecten van de persoonlijkheid van de succesvolle coach in de verf: sociaal engagement en zelfspot. Voeg daar emotionele intelligentie en oncontroleerbaar temperament aan toe en de mens Klopp is al aardig in kaart gebracht. Hij presenteert zich zoals hij is, met een hart voor zijn clubs. Bij Borussia: Echte Liebe. Schwarz wie Kohle, Gelbe wie Bier.

Geen team in de Bundesliga dat het spel vrolijker van verdediging naar aanval kon verleggen dan zijn elftal. De Frankfurter Allgemeine Zeitung dichtte hem de kracht van de eeuwige jeugd toe, nadat het ‘jonge’ Borussia het veel machtigere en rijkere Bayern achter zich liet in de competitie en blokletterde: ‘Romantiek wint van realisme.’ Het gevoel versloeg het geld.

Begeestering

Borussia bracht ‘begeestering’ in de Bundesliga, getuige de WDR-televisiedocumentaire The Young Generation, das Fussballwunder von Dortmund: Meister in 2011 en 2012, Pokal in 2012. De boodschap van het filmportret: dit is romantiek, een kampioen met jonge spelers – een gemiddelde elftalleeftijd van 24 jaar – en artistiek drama. Speelse dominantie, snelle omschakeling.

De euforische supporters vereenzelvigden zich met hun verlosser: ‘Ohne Trainer gehen wir nicht nach Hause.’ Klopp bleef op zijn beurt graag tussen de wiegende fans hangen

Tegelijk was hij bedreven in de sportwetenschap – Universiteit Frankfurt – en de voetbalcoaching – Universiteit Keulen – en wist hij waarover hij praatte. Sehnsucht für das schöne Spiel.

In de lente 2015 liep de relatie stuk, het afscheid was even emotioneel als in Mainz. Klopp kondigde een sabbatjaar aan maar aan de lokroep van FC Liverpool in de herfst van 2015 kon hij niet weerstaan.

We are Liverpool. This means more.

De charismatische Klopp stal bij zijn aankomst aan ‘Merseyside’ onmiddellijk de harten door zich te presenteren als ‘the normal one’, ‘de sympathieke buurjongen’. Hij gaat als een evangelische christen door het leven, noemt onomwonden Jezus Christus ‘the most important person in history’ en neemt vanuit die inspiratie zijn verantwoordelijkheid op voor de ‘lijdende medemens’. Hij spreidt sociale bewogenheid ten toon en staat 1% van zijn inkomsten af aan ‘goede doelen’. Tegelijk kant hij zich openlijk tegen de brexit, net als de rest van de inwoners van Liverpool. Hij verdedigde in talrijke interviews het model van een ‘sterk en solidair Europa’.

Hij omschreef bij zijn aankomst in Liverpool in de herfst van 2015 zijn model als volgt: ‘Creating a sense of inclusivity, a sense of family. Dealing with people with anxieties, emotions and feelings.’ Vanuit deze methodiek is Klopp op weg om de Engelse landstitel dertig jaar na 1990 opnieuw naar Anfield Road te brengen. Bovendien: ‘The Reds’ bleven onder zijn leiding exact 365 dagen ongeslagen in de Premier League want de laatste nederlaag dateert van 2 januari 2019.

In zijn visie overheerst het geloof in ‘de voetbalclub als gemeenschap’ waarbij iedereen onderdeel van het plan moet zijn. Dat noemt hij ‘inclusief’ samenwerken. Hij creëert een ‘wij-gevoel’ van hoog tot laag.

The great communicator

Bij zijn eerste kennismaking maakte hij er een punt van om de namen van alle tachtig medewerkers te onthouden. Hij bracht hen bovendien samen naar een bijeenkomst met de spelers om hen aan elkaar voor te stellen. Dat bezorgde de club een enorme krachtbron. Iedereen spreekt elkaar sindsdien ook met de voornaam aan.

Klopp legde de nadruk op de onderlinge verantwoordelijkheid om elkaar te helpen en veranderde de persoonlijke verhoudingen binnen de organisatie. Daar stond ‘the great communicator’. Met de belangrijkste les voor het succes: 30% voetbaltactiek, 70% teambuilding. In vijf jaar tijd evolueerde FC Liverpool onder zijn leiding van ‘slapende reus’ tot nummer één van Engeland, Europa en de wereld. Hij demonstreert het in het promotiefilmpje ‘We are Liverpool. This means more.’

Ik roep Jürgen Klopp hier al uit tot kandidaat ‘persoonlijkheid van het jaar 2020’.

Peter Fonda

Jürgen Klopp: ’the great communicator’