De nadagen van Angela Merkel zijn ingezet. Haar partijvoorzitterschap gaf ze vorig jaar al aan Annegret Kramp-Karrenbauer (AKK) door. Als kanselier kan Merkel theoretisch nog tot 2021 doorgaan, maar het is goed mogelijk dat ze er zelfs nog dit jaar het bijltje bij neerlegt en AKK ook hier haar opvolgster wordt. Wie is die AKK eigenlijk?

Proefdraaien in het Saarland

Tot haar aanstelling als secretaris-generaal van de CDU begin 2018, was AKK in Duitsland relatief onbekend. In Saarland, haar eigen bondsland, was ze toen al een jaartje of zeven minister-president. Het naast Frankrijk liggende perifere Saarland is evenwel met haar nog geen miljoen inwoners te klein om in Duitsland te wegen. Quantité négligeable dus. In alle luwte slaagde AKK er wel in als minister-president twee verkiezingen te winnen en regeringen bij mekaar te houden met verschillende samenstelling. In 2011 nam ze over van haar voorganger Peter Müller in een coalitie van christendemocraten, groenen en liberalen. Toen de liberalen intern te instabiel bleken, wisselde AKK het kabinet naar een grote coalitie van christen- en sociaaldemocraten. Met laatstgenoemden nam ze SPD´er Heiko Maas mee in de ploeg op, die later naar Berlijn zou verkassen en tegenwoordig minister van buitenlandse zaken is. Een ouwe partner van thuis dus.

Geparachuteerd

AKK kwam tijdens de lange jaren van Merkels onaangevochten heerschappij pas heel laat in beeld als mogelijke opvolgster. Jarenlang aasde huidig minister van defensie Ursula von der Leyen op de buit, maar zij stommelde van schandaal naar schandaal. Andere namen zoals Julia Klöckner, Thomas de Maizière of Peter Altmaier bleven nooit lang hangen. Friedrich Merz verscheen pas aan het eind van 2018 weer in beeld, maar kon ondanks een goede score Merkels poulain niet verslaan. Voor Merkel betekende de verkiezing van AKK als haar opvolgster tot partijleider, dat ze de regie over haar eigen afscheid in handen kan blijven houden. AKK zit in hoofdzaken op dezelfde beleidslijn als Merkel, met name ook de onvoorwaardelijke grensopening in 2015. Daarin ligt de achilleshiel van AKK, want laat nu uitgerekend de grenspolitiek van Merkel de oorzaak van de electorale neergang van de CDU liggen. Het kan een bewust berekening zijn: in het politieke centrum blijven en voor lief nemen dat de AfD op rechts marktleider blijft. Een cordon sanitair op zijn Duits kan er dan toe leiden dat de CDU de eeuwige regeringspartij blijft.

Bekend vaarwater

De grote vraag die zich nu stelt, is het moment waarop AKK het kanselierschap naar zich toegeschoven krijgt. Het tijdstip is delicaat, omdat onbekend is hoe de sociaaldemocratische coalitiepartner daarop zal reageren. Het zou wel eens kunnen dat die in een kanselierswisseling een excuus ziet om de regering op te blazen om naar vervroegde verkiezingen te kunnen trekken. Weliswaar kan de SPD daar alleen bij verliezen, maar de partij is dermate op kamikazekoers dat irrationele beslissingen zeker tot de mogelijkheden behoren. Wat de gevolgen van mogelijks vervroegde verkiezingen worden, is onduidelijk. Toch mogen we gemakshalve aannemen, dat zelfs met een ook verder verliezende CDU de partij het kanselierschap zal kunnen blijven claimen. Dan stelt zich de vraag wat voor coalitie er uit de bus komt. AKK heeft op haar thuisfront ervaringen met Jamaica (christendemocraten, groenen, liberalen) dus krijgt het land misschien voor het eerst die combinatie. Hoewel dat zeker een politiek experiment zou worden, is dit in niets te vergelijken met het wegvagen van het politieke establishment zoals in Frankrijk of Italië. Met AKK blijft Duitsland dus nog een poos in bekend vaarwater.

Peter Müller

De opvolging in Berlijn