Voor het eerst in de geschiedenis krijgt Hongarije een vrouwelijke president. Katalin Novák (44) is door het parlement voor vijf jaar tot het nieuwe staatshoofd verkozen. Zij volgt daarmee János Áder op. In Hongarije is de rol van de president vooral ceremonieel, maar de president kan wetgeving vertragen met een doorverwijzing naar het grondwettelijke hof, of zelfs tegenhouden met een veto.

Naar verwachting zal deze president de premier, Viktor Orbán, niet zoveel tegenwicht bieden. Beiden zijn immers van de conservatief-nationalistische regeringspartij Fidesz. Mocht Fidesz de parlementsverkiezingen van 3 april winnen, dan heeft de regering met de ervaren en communicatief sterke Novák aan het hoofd een kans het regeringsbeleid enthousiast en met nieuw elan verder vorm te geven.

Grote steun

Novák is tevens de jongste president ooit. Zij verwierf 137 van de 188 stemmen in het parlement (op een totaal van 199 afgevaardigden). Haar tegenstrever, de 79-jarige econoom Péter Róna, die namens de zes linkse en liberale samenwerkende oppositiepartijen naar voren geschoven werd, kreeg 51 stemmen. Tweederdemeerderheid is niet verrassend als je beseft dat de regerende coalitie tussen Fidesz en de christendemocratische volkspartij KDNP de overweldigende meerderheid in het parlement heeft.

Wie is Katalin Novák?

Katalin Éva Novák is politiek bepaald geen lichtgewicht. Zij heeft drie kinderen, spreekt vier talen vloeiend en zit sinds 2010 in de politiek. Haar specialismen zijn de diplomatie, EU-zaken en Gezins- en Jeugdzaken. Allemaal portefeuilles die Hongarije kunnen helpen om in binnen- en buitenland (vooral bij de kritische EU) de Hongaarse nationale normen en waarden uit te dragen.

Tot eind december was Katalin Novák minister voor Gezinszaken en van 2017 tot november vorig jaar was zij vicepartijvoorzitter van Fidesz. Al bij haar aantreden als vicepartijvoorzitter, noemde de rechtse krant Magyar Nemzet haar al ‘een serieuze rechtse kracht aan de horizon’.

Geboortecijfers omhoog

Die post van minister voor Gezinszaken had de regering-Orbán in 2015 in het leven geroepen om het dalende geboortecijfer om te buigen met vooral meer Hongaarse kinderen, maar zonder immigratie. Het was mede Novák die dit typisch Hongaarse gezinsbeleid onder meer als staatssecretaris en later als minister met verve vormgaf. Huidige geboortecijfers tonen aan dat de daling is gestuit, maar dat het nog steeds een hele klus is om de gewenste bevolkingsgroei te kunnen bewerkstelligen.

Hoewel Novák in haar hoedanigheid als staatshoofd niet meer minister van Gezinszaken zal zijn, zwoer zij vorige week in haar overwinningstoespraak nochtans ‘een goed staatshoofd te zijn, teneinde het gezin te verdedigen als het fundament van onze soevereiniteit’. Zij neemt zich voor de traditionele gezinswaarden te zullen blijven verdedigen.

Traditionele gezinswaarden

Novák benadrukt dat het gezin begint bij het huwelijk als verbintenis tussen man en vrouw. Zij zal dit blijven herhalen: de regering houdt tijdens de verkiezingen op 3 april namelijk ook een referendum over LHBT-propaganda onder minderjarigen. De bevolking zal zich kunnen uitspreken voor of tegen een naar Russisch model gewijzigde wet, die met name lespakketten van ngo’s over homoseksualiteit en geslachtsverandering op scholen moet verbieden.

Deze reeds in juni doorgevoerde wetswijzigingen zijn vooral tegen het zere been van linkse fracties in het EU-parlement. Het waren zij die bij de Europese Commissie de financiering van dit soort ngo’s met Europees belastinggeld hebben doorgevoerd. De Commissie heeft Hongarije vervolgens gedreigd met inbraakprocedures. Naar bewering zal de Commissie nu ook proberen de coronaherstelfondsen NextGenerationEU voor Hongarije af te knijpen om het land te dwingen van de wetswijziging af te zien.

‘Spirituele en intellectuele vernieuwing’

In haar overwinningstoespraak riep Novák tevens op tot een ‘spirituele en intellectuele vernieuwing’. Daarmee doelt zij op de waardering en naleving van de traditionele, christelijke waarden in Hongarije. ‘De soevereiniteit in de nationale context’ zal zij ‘nooit opgeven’, wat opgevat moet worden als een tegenwicht aan de zich steeds dwingender en antinationaal opstellende Europese Unie, waarvan de wetten de grondwetten van de lidstaten zouden moeten overstijgen. Deze EU-kritische houding blijft voor de regeringspartij een belangrijke troef.

Oorlog in Oekraïne

Tegelijkertijd wees Novák, net als premier Orbán, de Russische invasie van Oekraïne af. Ze noemde die ‘onaanvaardbaar’. De regering zal zich dan ook niet tegen sancties tegen Rusland verzetten en toestaan dat NAVO-troepen zich in Hongarije kunnen stationeren. Ze heeft echter wel de levering van wapens en ander oorlogstuig vanuit Hongarije naar Oekraïne verboden.

Dit behoeft uitleg, want Hongarije is toch lid van de NAVO. Hongarije heeft echter ook elf jaar lang een evenwichtige vertrouwensband met Rusland weten te behouden. De band met Oekraïne is sinds 2014 echter verslechterd. Hongarije hekelt het land omdat het de taalrechten van de etnische Hongaren in Transkarpatië heeft afgeschaft. Om die reden is Hongarije tegen de NAVO-toetreding van Oekraïne.

Die taalrechten werden de etnische Hongaren (en de andere etnische minderheden) in 2012 toegekend door de pro-Russische regering-Janoekovitsj. Maar Janoekovitsj werd afgezet in de door de VS bekostigde Maidan-staatsgreep van 2014. En de daaropvolgende Oekraïense regeringen waren niet alleen pro-Amerikaans en anti-Russisch, maar ook sterk staatsnationalistisch. Om vooral de etnische Russen in het land een hak te zetten, schaften zij successievelijk de minderheidstaalrechten af. Hongarije is dus tegen de Russische inval, maar het land wil niet fungeren als springplank naar de hybride oorlog die de VS momenteel vanaf Oekraïens grondgebied tegen Rusland voert.

Hongaars irredentisme

Evenals haar voorganger, János Áder, betreurt Novák het Verdrag van Trianon uit 1920. Toen moest Hongarije gebieden afstaan aan onder andere Roemenië (Transsylvanië), Slovakije (Nitra) en Oekraïne (Transkarpatië). Dat vinden Áder en Novák nog steeds betreurenswaardig, zelfs als etnische Hongaren in die gebieden nooit in de meerderheid waren. Áder staat bekend om provocerende uitspraken over Transsylvanië en het aanwakkeren van een rel tussen etnische Roemenen en Hongaren.

Of ook Novák zo impulsief zal opereren inzake Transsylvanië valt nog te bezien. In ieder geval heeft zij haar bekende gezinspolitiek voor meer geboorten ook onder Hongaren in het buitenland doorgevoerd. Via Twitter liet zij twee jaar geleden weten in het Hongaarse nee tegen ‘Trianon’ vooral een kans te zien om ja te zeggen ’tegen het leven, het gezin, het geloof, de moedertaal, de gemeenschappelijke waarden en elkaar’. ‘Het grootste nee is wanneer wij, Hongaren, leven en ook in de toekomst willen blijven leven.’

Prognoses

Het ziet ernaar uit dat Hongarije met Novák als president haar huidige koers zal kunnen voortzetten. In de peilingen staat Fidesz aan kop met 49% steun van de kiesgerechtigden. De combinatie van samenwerkende oppositiepartijen blijft steken op 45%, nadat zij in december in de peilingen zakte wegens onderlinge onenigheid. Ook ziet het ernaar uit dat men in april voor de wetswijziging zal stemmen. Met deze president zal de Hongaarse nationalistische politiek verder bestendigd worden.

Péter Róna

Weinig koerswijziging te verwachten van Katalin Novák, nieuwe president van Hongarije