O ironie: nu de top van de vierde COVID-19-golf in zicht komt (in ziekenhuizen) of misschien al bereikt is (qua besmettingen), krijgen we meteen ook zicht op de vage contouren van alweer een nieuwe golf. Een met schijnbaar monsterachtige proporties dan ooit: omikron.

Toch is het nog altijd niet zeker dat we deze monstergolf moeten vrezen. Bovendien zouden we hem, indien hij toch tot een monster zou uitgroeien, goeddeels kunnen omzeilen. Althans in theorie.

De praktijk dreigt echter alweer anders uit te draaien. Deze pandemie heeft al tot den treure aangetoond dat, in een dramademocratie als de onze, krachtdadig en eenduidig beleid zo goed als onmogelijk is. Zwalpen en schipperen lijken de normale gang van zaken. Dat is met omikron helaas niet anders.

Een goedkoop vaccin?

In het Verenigd Koninkrijk verwacht men dat de nieuwe variant al binnen een paar weken dominant zal zijn. Er blijven wel nog twee cruciale vragen onbeantwoord: hoe goed is hij in het omzeilen van reeds verworven defensiemechanismen en hoe ziekmakend is hij?

Indien omikron zeer besmettelijk is maar zo goed als niemand in intensivecareafdelingen doet belanden, zou deze variant geen ‘slecht nieuws, gewikkeld in proteïne’ zijn, zoals virussen al eens genoemd worden, maar veeleer goed nieuws. Anders gezegd: omikron zou een ‘goedkoop vaccin’ kunnen worden. Zo besmettelijk dat hij andere varianten verdrijft, maar zonder noemenswaardig gevaar voor de volksgezondheid.

Het voorzorgsprincipe

Veiligheidshalve moeten we er echter van uitgaan dat deze nieuwe variant minstens zo ziekmakend is als delta. En dat zou dan weer een reden moeten zijn om stante pede onze verdediging op te krikken.

Je hoeft in de verste verten geen ‘expert’ te zijn om een aantal evidente componenten van die performantere verdediging op te sommen: stante pede twee versnellingen hoger schakelen in de boostercampagne, het heikele probleem van de ongevaccineerden krachtdadig aanpakken, en zoveel mogelijk COVID-19-geneesmiddelen aankopen.

Helaas gebeurt in België niks van dit alles.

Drie dosissen

Eigenlijk zou de boostercampagne zelfs inmiddels al zowat half voltooid moeten zijn. Virussen vergen namelijk wel vaker minstens drie vaccindosissen vooraleer er een definitieve bescherming optreedt. Het viel a priori te verwachten dat dit met SARS-CoV-2 niet anders zou zijn.

Of drie dosissen zullen volstaan om blijvende bescherming te verwerven tegen opeenvolgende varianten moet natuurlijk nog blijken. Maar in augustus was het wél al zo goed als zeker dat ook bij SARS-CoV-2 twee dosissen niet zouden volstaan.

Blijvende achterstand

Toch was het pas in november, toen de vierde golf serieus begon toe te slaan, dat Europese landen de toegang tot het boostervaccin uitbreidden tot de algemene bevolking. Hongarije en het Verenigd Koninkrijk krijgen nu de naam ‘rebellen’ (!) te zijn omdat ze die toegang al eerder uitbreidden.

Israël is helemaal de pineut omdat het eveneens het belang van de eigen bevolking vooropstelde. Foei! Het gevolg is dat we zelfs nu, qua boosters, nog altijd een achterstand hebben in vergelijking met het ideale schema (en België is dan nog een Europese koploper).

Een en ander gaat vele tientallen doden en tientallen of honderden miljoenen euro’s economische schade veroorzaken. Maar er zal alweer niemand verantwoordelijk voor gehouden worden.

Een woke vaccinbeleid

Een van de belangrijkste redenen voor dit nieuwe, flagrante falen is dat de WHO van de niet onbesproken Ethiopiër Tedros Adhanom Ghebreyesus al lang erop aandringt dat vaccins naar armere (Afrikaanse) landen gezonden worden. In september 2021 riep hij zelfs op tot een moratorium op het toedienen van boosters, tot op zijn minst tien procent van de bevolking van elk land gevaccineerd was.

Vandaar de ‘wetenschappelijke’ adviezen om geen boosters toe te dienen. ‘Even if some gain can ultimately be obtained from boosting‘, klonk het bijvoorbeeld in september in het prestigieuze tijdschrift The Lancet, ‘it will not outweigh the benefits of providing initial protection to the unvaccinated.‘ [‘Zelfs als er uiteindelijk enige winst met boosters kan worden behaald, dan zal dit niet opwegen tegen de voordelen van het verstrekken van initiële bescherming aan niet-gevaccineerden.’]

Kortom: zoals mondmaskers ooit niet nodig waren (omdat er te weinig waren), zo waren tot voor kort ook boostervaccins niet nodig (omdat er te weinig zijn).

‘Onvoldoende data’

De hoofdauteur van de paper in The Lancet is de Amerikaanse gutmensch Philip R. Krause. Hij kondigde zelfs parmantig zijn vertrek aan bij de Amerikaanse Food and Drug Administration (het voedsel- en geneesmiddelenbureau). Hij deed dit nadat president Biden in september het toedienen van boostervaccins aan de brede bevolking had aangekondigd. Volgens Krause zouden er niet voldoende wetenschappelijke data beschikbaar zijn om een en ander te wettigen.

Wat hij eigenlijk bedoelde is dat boostervaccins naar Afrika en elders gezonden moeten worden, in plaats van levens te redden in het Westen. Naar Tanzania bijvoorbeeld, waar president John Magufuli COVID-19-vaccins eerder dit jaar omschreef als ‘gevaarlijk voor onze gezondheid’.

Of naar Zuid-Afrika, waar de minister van Gezondheid onlangs nog de levering van vaccins moest uitstellen omdat het land — bij gebrek aan voldoende mensen die zich willen laten vaccineren — te veel voorraden heeft. In juli en augustus van dit jaar kregen Afrikaanse landen overigens al meer vaccins toegezonden.

Een versnelling hoger?

In België werd recent een ‘versnelling’ aangekondigd voor de boostercampagne. Maar daar valt niet veel van te merken. Zo was er half november een versnelling, maar sedertdien lijkt het tempo stabiel. Het Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid houdt blijkbaar niet van een verstoring van haar bureaucratische routine.

Een vermindering van het interval met de tweede dosis (naar vijf maanden voor het Pfizer-vaccin) wil men al helemaal niet overwegen. Ook al is dit in tal van landen al het geval. Omikron lacht in zijn vuistje.

Immobiliteit troef

Over de andere twee maatregelen die we zouden kunnen of moeten nemen om een omikrongolf te omzeilen, kan ik kort zijn. Over het aanpakken van het heikele probleem van de ongevaccineerden wordt enkel gefilosofeerd in opiniestukjes. En de aankoop van COVID-19-geneesmiddelen is doorverwezen naar een ‘taskforce’ .

Nochtans slaan tal van andere landen wel COVID-19-geneesmiddelen in. Minister Vandenbroucke kocht echter al eens een nutteloos anti-COVID-medicijn aan. Vandaar misschien zijn huidige koudwatervrees (met als gevaar dat hij de bal weer pijnlijk misslaat).

Begint 2022 met een lockdown?

Doemberichten over een pandemie die nog maar begonnen zou zijn, lijken me overdreven. Voor zover drie vaccindosissen niet volstaan om COVID-19 bij zo goed als iedereen te reduceren tot wat gesnotter, zal er allicht vroeg of laat een vaccin ontwikkeld worden dat wel dat soort immuniteit biedt. En/of een cocktail van relatief goedkope geneesmiddelen zal soelaas bieden, zoals het geval is met hiv.

Het is echter wel zeer goed mogelijk dat we 2022 zullen beginnen met een valse noot: een nieuwe, volledige lockdown. Mede omwille van een beleid dat nu alweer niet in de steigers gezet wordt.

Maar die lockdown zou wel één voordeel hebben: Vivaldi kan zich dan bezighouden met andere dossiers. Zoals het sluiten van de enige zekere, relatief goedkope en CO2-arme bron van elektriciteit die we hebben: kerncentrales.

Philip R. Krause

Kunnen we de omikron-monstergolf omzeilen?