De 86ste IJzerbedevaart zal de geschiedenis ingaan als de eerste die op 11 november werd gehouden. De verandering van datum is ingegeven door een herbronning, zo stelde de voorzitter van het IJzerbedevaartcomité, Paul De Belder, tijdens zijn toespraak.

Geschiedenis

De IJzerbedevaart ontstond uit de frontbeweging. Die beweging van Vlaamse soldaten ontstond tijdens de eerste wereldoorlog als reactie tegen de behandeling van de Vlamingen door de Franstalige legerleiding. Na de oorlog werden de eisen van die frontbeweging gebundeld in het ‘IJzertestament’: nooit meer oorlog, godsvrede en zelfbestuur. Dat waren de kernwoorden. Enkele jaren geleden werd dat hedendaags vertaald naar: vrede, vrijheid en verdraagzaamheid. De klemtoon lag minder op de godsvrede (het overstijgen van de traditionele politieke breuklijnen voor ‘de Vlaamse zaak’) en zelfbestuur. De huidige IJzerbedevaart is dan ook geen politieke bijeenkomst meer, het is een vredesmanifestatie.

Boodschap

Die vredesmanifestatie heeft nog een politieke boodschap. Zo pleitte Philippe Haeyaert, voorzitter van medeorganisator VOS, Vlaamse Vredesvereniging voor ‘een absoluut moratorium op de productie en handel in wapens’ en voor ‘een wettelijk verbod op lobbyisten bij de EU’. Die lobbyisten hebben er volgens de IJzerbedevaart voor gezorgd dat de Vlaamse wetten voor wapenhandel moesten versoepeld worden door nieuwe EU-richtlijnen.

Daarnaast werd tijdens de bedevaart verschillende keren gepleit voor eerherstel voor de elf soldaten die geëxecuteerd zijn tijdens de eerste wereldoorlog. Ook de voorzitter van het Vlaams Parlement Jan Peumans (N-VA) pleitte in zijn toespraak voor eerherstel voor de geëxecuteerden. Hij verwees daarbij naar het boek ‘De dood met de kogel’ waarin auteur Siegfried Debaeke de verschillende processen onderzoekt en de gerechtelijke dwalingen blootlegt. Peumans verwees ook naar het voorbeeld van de Britten die eerder al zich excuseerden voor de executies. Peumans : ‘Ik hoop dat bij de herdenkingen van 100 jaar Eerste Wereldoorlog, volgend jaar, ook de namen van de geëxecuteerden op de monumenten van de gesneuvelden staan.’ Het is de Belgische regering die daartoe het initiatief moet nemen.

Paul De Belder ging heel kort nog in op de Vlaamse politiek maar zonder harde eisen of duidelijke stellingname. Hij pleitte voor ‘zo ruim mogelijke autonomie voor Vlaanderen, Wallonië en Brussel’. Verder pleitte De Belder voor een warmer Vlaanderen. De ‘staatshervorming mag geen doel zijn, maar een middel om de welvaart en het welzijn voor de gemiddelde Vlaming veilig te stellen.’

Programma

Het programma van de IJzerbedevaart bevatte naaste de traditionele speeches vooral teksten over geweld en oorlog: De wereld die wij willen, van Anton van Wilderode, Aan een moeder van Paul van Ostaijen, Vredesduif van Miel Cools. Ook de traditionele elementen zoals een in memoriam en bloemenhulde maken deel uit van het programma. Stef Bos kwam met twee keer drie liedjes de bedevaart opluisteren.

Via Dolorosa

Er was voor de bedevaart een beetje media-aandacht voor de uitnodiging van het comité aan enkele Waalse gemeenten. Die werden verwacht bij de opening van de ‘Via Dolorosa’ zoals de weg tussen de oude toren en de nieuwe toren nu officieel heet. De Via Dolorasa is een betonweg met ingewerkte natuurstenen met daarop de namen van die gemeenten waar tijdens de opmars van de Duitse soldaten door ons land gevochten werd en vaak ook oorlogsmisdaden werden begaan. Het is een poging van de beheerders van de IJzertoren om ook andere landsdelen te betrekken bij de herdenking van de eerste Wereldoorlog.

Commentaar

De IJzerbedevaart is geen massamanifestatie meer. Het is ook niet meer de spreekbuis van de Vlaamse beweging. Sinds ‘Vlaamse vrienden laten we scheiden’ wil De Belder bewust dat de IJzerbedevaart geen politieke manifestatie meer is. Er werd geïnvesteerd in ’ten vrede’ en de IJzertoren als museum. Er werd geheroriënteerd, de focus kwam nu op de ‘nooit meer oorlog’ of ‘vrede’, de politieke IJzerbedevaart was daarbij een last.

De IJzerbedevaart ziet zichzelf als een vredesbeweging. Maar meer en meer komt die alleen te staan. De Vlaamse beweging laat het afweten en de vredesbeweging zorgt blijkbaar niet voor een nieuw publiek. Het gevolg is dat de IJzerbedevaart wegdeemstert naar een manifestatie in de marge met zo’n 400 deelnemers, zonder enige relevantie. Zeker geen politieke relevantie, want dat wil het organiserende comité zelf niet meer. Ook politiek zijn ze elke steun kwijt. Vroeger was er een trouwe aanhang in bepaalde geledingen van de Volksunie. Met de implosie van die partij is ook de politieke steun weggevallen. Niet iedereen binnen de N-VA is pro-IJzerbedevaart en ook binnen de CD&V lijkt er nog weinig krediet te zijn. Het gebrek aan politieke relevantie en uitstraling is daar zeker niet vreemd aan. Dus moet men in Diksmuide proberen om met een museum en een opstelling die het Belgische luik van WOI belicht, toch een graantje mee te pikken van het oorlogstoerisme. Zich enkel richten op Vlamingen lijkt dan niet verstandig, dus probeert men er ook de Waalse oorlogsgeschiedenis bij te betrekken.

Zo heeft de IJzertoren steeds minder met zijn ontstaan, de Vlaamse Beweging, te maken. Het is een raadsel waarom nu enkel de ‘nooit meer oorlog’-gedachte actueel genoeg wordt geacht. ‘Zelfbestuur’ is nooit zo actueel geweest als nu en op elk debat in Vlaanderen wordt de vraag gesteld of en hoe er ooit zal samengewerkt worden boven de politieke breuklijnen heen, voor de beveiliging van de welvaart en het welzijn van de Vlamingen. Het ligt dus niet aan de actualiteitswaarde van het ’testament van de fronters’, maar misschien hebben de uitvoerders zich in zo’n positie gemanoeuvreerd dat ze niet anders kunnen dan een hele grote klemtoon te leggen op de vrede en de rest een beetje te verdoezelen?

Het IJzerbedevaartcomité heeft geen eigen boodschap meer, geen eigen verhaal, geen eigen invalshoek, geen eigenheid. De eigenheid van de Ijzerbedevaart was juist het samengaan van drie factoren, drie invalshoeken: vrede, godsvrede, zelfbestuur. Door enkel de ‘vrede’ over te houden is hun eigenheid weg. Je kan zo hard je boodschap stroomlijnen dat niemand er nog een boodschap aan heeft.

<Vindt u dit artikel informatief? Misschien is het dan ook een goed idee om ons te steunen. Klik hier.>

Philippe Haeyaert

Vooral voor vrede