Elk dictatoriaal regime creëert misleidende slogans waarbij het onder de noemer van ‘een betere wereld’ de rechten en vrijheden van de burgers beperkt. Pol Pot verklaarde ooit dat het zijn ambitie was om een samenleving op te bouwen waarin ‘geluk, welvaart en gelijkheid voor iedereen zouden prevaleren’. Om deze utopie te bereiken werden tussen 1975 en 1979 zo’n drie miljoen Cambodjanen vermoord. Het is een mooi voorbeeld waarbij mooie principes niet altijd en overal dezelfde betekenis hebben en op dezelfde wijze worden nageleefd.

Eenheidsdenken

Ook vandaag overheerst in onze samenleving een eenheidsdenken, en probeert men in naam van diezelfde mooie principes mensen weer de mond te snoeren. Elke dag ondergaan we een stroom van verontwaardiging van politici, ngo’s en de media over het gebrek aan bepaalde vrijheden en rechten in landen die niet tot het westerse blok behoren. Tegelijkertijd zijn we getuige van autoritaire pogingen van diezelfde mensen om de vrijheid van meningsuiting te beperken voor opinies die niet in overeenstemming zijn met hun politiek correcte opinie.

Het fenomeen gaat gepaard met het geven van negatieve connotaties aan concepten die in een niet ver verleden nog als waardevol werden beschouwd zoals soevereiniteit, natie, culturele identiteit, grenzen, trouw, traditionele familie, geslacht, etc. Zij die deze begrippen positief benaderen of invullen zijn opeens ‘haatzaaiers’, ‘polariserend’, ‘xenofoben’, ‘fascisten’, en in het beste geval ‘populisten’. Nu is iedereen vrij om de politieke tegenstanders koosnaampjes te geven, het wordt echter problematisch als men mensen gaat vervolgen voor een vredevolle mening of overtuiging.

De progressieve canon

Daar komt nog eens bij dat vandaag het in het openbaar aanzetten tot haat jegens geslacht, nationaliteit, nationale of etnische afstamming, zogenaamd ras, huidskleur, afkomst, handicap, geloof of levensbeschouwing, seksuele geaardheid, leeftijd, vermogen, burgerlijke staat, politieke overtuiging, syndicale overtuiging, gezondheidstoestand, fysieke of genetische eigenschap, geboorte, sociale afkomst en taal strafbaar is. De burger is juridisch steeds meer verplicht om de progressieve canon te volgen, niet alleen in de publieke maar ook in de private ruimte.

Politieke en drukpersmisdrijven worden echter door een omslachtige assisenprocedure nauwelijks vervolgd. Minister van Justitie Vincent Van Quickenborne wil daarom haatspraak in de nabije toekomst voor de, snellere, correctionele rechtbank vervolgen. Veel effectieve veroordelingen zal dat waarschijnlijk niet opbrengen, maar het is dan ook voornamelijk bedoeld als een vorm van intimidatie jegens andersdenkenden. Zij die een mening willen uiten die niet in overeenstemming is met de progressieve canon, kunnen vandaag maar beter zichzelf censureren. Dit gebeurt reeds massaal in elke maatschappelijke sector.

Deur open voor juridische willekeur

Ook Van Quickenborne gebruikte een slogan voor deze autoritaire inperking van de vrijheid van meningsuiting: ‘Taal is de voorloper van het handelen. Hatespeech leidt tot geweld.’ Indien taal de voorloper is van het handelen, waarom is België dan nog geen modelstaat na al die mooie liberale beloftes van de laatste twintig jaar? Volgens de liberale (!) minister maakt deze fundamentele beperking van de vrijheid van meningsuiting onze samenleving veiliger. Maar een overheid die het onderscheid tussen goede en slechte ideeën wettelijk formaliseert, lijkt mij gevaarlijker dan het uiten van die gedachten zelf.

Wanneer niet meer de argumentatie, de bewijsvoering, de logische redenering van bepaalde beweringen de maatstaf worden voor het uiten van een opinie, maar wel of er een potentiële straf aan vasthangt, dan lijkt een dictatoriaal regime niet veraf meer. Een juridische scheidslijn invoeren tussen het zegbare en het onzegbare onder de noemer ‘haat’, zonder een duidelijke afgebakende definitie van dit begrip, laat daarenboven aan de rechters de vrijheid om elke opinie volgens de eigen politiek-culturele visie te beoordelen. Dit opent de deur voor juridische willekeur, en dus ook voor meer ongelijkheid en onvrijheid.

Overheid confisqueert vrije meningsuiting

In Mechelen stonden zo op 11 februari vier leden van Voorpost (Vlaams-nationale actiegroep nvdr.) terecht. Het Mechels parket vervolgt hen wegens een protestactie met een spandoek met daarop de slogan ‘Stop Islamisering’. Procureur Philippe Van Ingelgem dagvaardde het viertal wegens ‘aanzetten tot haat en geweld tegen de moslimbevolking’. Het is logisch dat de Vlaamse moslims zich gekwetst voelen, of zelfs aangevallen, door deze actie, maar waarom worden vakbondsleden dan niet vervolgd voor spandoeken waarop “Stop de liberalisering” staat. Valt dit laatste dan niet onder de noemer van oproepen tot haat en geweld tegen een politieke overtuiging? En sinds wanneer is het verboden iets of iemand te haten, zolang men niet oproept tot geweld?

Het besef van de burger dat zijn/haar lot in handen ligt van de persoonlijke visie van een rechter zal diezelfde burger ertoe aanzetten de eigen mening minder of niet meer te uiten. Enerzijds uit angst voor vervolging en bestraffing, anderzijds uit nutteloosheid van die opinie gezien de ‘juiste mening’ reeds wettelijk vastligt. De overheid confisqueert de vrije meningsuiting. Zij bepaalt wat waar is en wat mag uitgesproken worden. Wat is dan nog het verschil met Pol Pot die zijn eigen visie over geluk, welvaart en gelijkheid oplegde aan de samenleving?

Juridisering van ‘haat’

Het is trouwens onbegrijpelijk dat de progressieven enerzijds de vrijheid van meningsuiting in niet-westerse samenlevingen willen beschermen tegen de willekeur van dictators, terwijl ze in het Westen zelf grote voorstanders zijn van juridische willekeur. De schade die juridisering van ‘haat’ in het politieke en maatschappelijke debat veroorzaakt, staat dan ook niet in verhouding tot de vermeende voordelen die men nastreeft. Vrijheid van meningsuiting is in feite de basis van alle burgerrechten, en zonder deze vrijheid blijven de andere vrijheden leeg.

Wie niet vrij is om de eigen ideeën te uiten, hoe dwaas, haatdragend of kwetsend ook, zal ook nooit de kans krijgen om die gedachten te wijzigen. Hoogleraar Matthias Storme waarschuwde reeds 16 jaar geleden voor deze kwalijke evolutie: ‘Het is essentieel voor een democratische samenleving dat de burger niet kan verplicht worden om alles wat men zegt objectief te rechtvaardigen en te laten toetsen door de ideologische opvattingen of heersende moraal van de rechter. […] De vrijheid van meningsuiting is per definitie de vrijheid om een afwijkende mening te uiten, dus een mening die mogelijk vanuit een andere moraliteit als immoreel worden beschouwd.’

Storme citeert ook een van de grootste negentiende-eeuwse juristen, Friedrich Carl von Savigny, die wijst op het onderscheid tussen ‘Het recht dient de moraliteit niet door zijn gebod op te leggen maar door de mensen een ruimte van vrijheid te geven. Een ruimte zonder dewelke hij niet moreel kán handelen.’ Of samengevat: zonder de vrijheid om te haten, is er ook geen vrijheid om lief te hebben.

Philippe Van Ingelgem

Verboden te haten