Naast alle andere crisissen blijft in ons land de coronacrisis verder woekeren. Opvallend is dat het vrije debat sneuvelt op het virusveld. Op 17 september waren we getuige van de publieke executie van de geloofwaardigheid van gezondheidseconoom Lieven Annemans in De Afspraak op VRT. Zijn misdaad? Het ondertekenen van kritische open brieven en het nuanceren van de coronacrisis. Sindsdien zwijgt de man en heeft hij zich teruggetrokken uit het publieke debat. Mogen experten nog hun stem laten horen in coronatijden?

Angst voor repercussies

Die open brieven werden nochtans opgesteld door professionelen uit de medische wereld. We hebben Belgium Beyond Covid , Omgekeerde Lockdown en Docs4opendebate. De eerste is een initiatief van Professor Pierre-François Laterre en dokter Mélanie Dechamps, respectievelijk Hoofd van de Intensive Care en Adjunct-hoofd van de Cliniques Universitaires St-Luc, UCLouvain.

De initiatiefnemers van de andere twee brieven worden niet met naam genoemd, maar het is duidelijk dat ook dezen geïnitieerd werden door mensen uit het medische veld. Dat zij voorlopig in de anonimiteit wensen te blijven, is tekenend voor de wijze waarop het vrije debat rond de coronacrisis wordt gefnuikt. Wij hadden een gesprek met twee van de initiatiefnemers van Docs4opendebate, twee huisartsen die vanuit hun praktijk bedenkingen hebben bij de gang van zaken. Uit vrees voor repercussies vragen zij om niet met naam genoemd te worden.

Kritische stemmen doodgezwegen

Huisarts 1: ‘Onze open brief, daterend van 5 september, verzamelde ondertussen een 13 000 ondertekenaars, waaronder een 500-tal artsen en een 1600 gezondheidsprofessionals. Dat gaat dus van dokters tot verpleegkundigen, maar ook kinesisten, laboranten en dierenartsen. Allemaal mensen die in bredere zin medisch zijn opgeleid.’

Desondanks komen de open brieven nauwelijks in de media aan bod, tenzij om ze af te breken en te verketteren. Volgens huisarts 2 heeft dit te maken met georkestreerde censuur. ‘Wij hebben in onze brief een volledige pagina besteed aan de rol van de media. Wat wij vaststellen is dat het steeds dezelfde personen zijn die aan bod komen. Kritische tegenstemmen komen amper aan bod en zijn enkel terug te vinden bij alternatieve media.’

‘Wat we te horen krijgen zijn halve waarheden, niet-geduide cijfers, zaken die gericht zijn op sensatie en eigenlijk ook op angst. Details worden opgeblazen. De zaken worden nooit in perspectief geplaatst. Maar we zien ook actieve censuur. We zien dat mensen die openlijk naar buiten komen besmeurd en belachelijk gemaakt worden. Dit is een ernstige zaak. Ik vind het een democratie onwaardig om zo een eenzijdige berichtgeving te krijgen.’

Dubieuze rol WHO

Huisarts 2: ‘De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) zit daar voor een stuk achter. Zij heeft de zogenaamde infodemie geïntroduceerd. Alle mensen die andere opinies huldigen dan de officiële worden geweerd en systematisch gecensureerd. Ook experten vallen hieronder. Voor mij is dit momenteel het allerbelangrijkste probleem in de coronacrisis: de informatiedoorstroming en de rol van de media, die eigenlijk niet rapporteren wat er aan de hand is.’

Huisarts 1: ‘Binnen het Europees parlement is er op vraag van de WHO een document verspreid waarin wordt aangespoord om de infodemie aan te pakken met factcheckers die op sociale media, maar ook in gewone mediaberichten, zaken die als ongepast worden beschouwd gaan verwijderen of flaggen. Factcheckers gaan afwijkende berichten inleiden met een waarschuwing dat er niets van klopt. Die factcheckers verdedigen zonder onderscheid de officiële lijn waardoor alle afwijkende en kritische meningen als fake news worden weggezet. Dit is toch zeer onrustwekkend. Dat document is een officiële aanvraag voor censuur. Dat is en gevaarlijke evolutie en de weerslag daarvan zie je in de media.’

Kan u voorbeelden geven van die censuur? Kent u mensen of organisaties die daar het slachtoffer van werden?
Huisarts 1:’Op dit moment is de link naar onze website in meerdere landen geblokkeerd, waaronder het Verenigd Koninkrijk en Italië. In België werkt hij nog, tot nader order. De brief van de mensen van Omgekeerde Lockdown werd van facebook verwijderd, ook al kwam die na een paar dagen na protest terug online. Zelf had ik in het begin van de coronacrisis een aantal filmpjes op Youtube gezet die verwijderd werden. Het is eigenlijk een continue proces dat gevoerd wordt.’

Legitimiteit experten in vraag durven stellen

Huisarts 2: ‘Onze brief was vooral gericht op artsen, omdat die toch vooral iets over corona te zeggen zouden moeten hebben. We hebben nu meer dan 500 artsen — dat betekent gediplomeerde gezondheidsprofessionals, ook professoren — die onze brief onderschrijven. We vinden ook internationaal weerklank. Dat betekent toch iets. 500 gezondheidsprofessionals kan je toch moeilijk wegzetten als extremisten? Dat zijn gewoon kritische burgers die het beste voorhebben met hun medemens. Dan kunnen we ons toch vragen stellen wanneer die geblokkeerd en gecensureerd worden en de media niet halen?

Wij vinden inderdaad dat wij door de media genegeerd worden, terwijl we toch een duidelijk en onderbouwd statement naar voren brengen. Maar we zien altijd maar terug diezelfde oude experten, die steeds hun eigen verhaal blijven herhalen.

In onze brief stellen we de legitimiteit van die experten in vraag. Ik denk dat er ook wel eens andere zaken zouden kunnen meespelen. Het lijkt me opportuun mochten onpartijdige journalisten kunnen uitspitten of er mogelijk belangenvermenging meespeelt. Waarom worden steeds diezelfde experten naar voren geschoven? Waarom wordt die anderen telkens de mond gesnoerd? Dat zijn vragen die wij ons stellen.’

Tijd voor open debat

Huisarts 1: ‘Wat we ook merken, is dat vele artsen wel akkoord gaan met onze brief maar hem niet durven tekenen. Ze zijn bevreesd om op het matje te worden geroepen. We hebben dat gezien bij de open brief van Dr. Frank van Tussenbroek, waar de volgende dag al een bericht kwam van het ziekenhuis dat zijn collega’s zich distantieerden van zijn brief. Dat is geen alleenstaand geval. Het gebeurt vaker dat artsen op het matje worden geroepen in ziekenhuizen om een etiket opgeplakt te krijgen. De angst is groot om in die verdomhoek te worden gezet. Mocht die dreiging er niet zijn — buitenlandse collega’s werden hiervoor al ontslagen — denk ik dat wij nog veel meer handtekeningen zouden hebben. Velen wachten af en durven hun nek niet uit te steken. De repercussies zijn te zwaar.’

Huisarts 2: ‘De titel van onze website is Docs4opendebate. Wij willen een platform bieden waarop iedereen kan zeggen wat ie er van denkt. Dat is toch de normale gang van zaken in een democratie? We mogen in een democratische staat toch verwachten dat de vrijheid van meningsuiting wordt gerespecteerd, dat de zaken openlijk besproken kunnen worden. Dat is wat we met onze website betrachten.’

Internationaal momentum

Die website lijkt internationaal steeds meer momentum te vergaren. ‘Het opzet was oorspronkelijk om enkel naar de Belgische media en overheid toe te werken’, stelt huisarts 1. ‘We hebben gemerkt dat we na de Engelse vertaling internationaal viraal zijn gegaan. We krijgen reacties uit Nieuw-Zeeland, Australië, de VS, Canada, Rusland,… Er zijn blijkbaar heel veel mensen blij met dit initiatief. De appreciatie is groot voor de mening die we uitdrukken. Er beginnen steeds meer internationale handtekeningen binnen te komen. Die zijn zeer welkom. We zijn stilaan aan het uitgroeien tot een internationaal platform.’

Huisarts 2: ‘Dat toont aan dat het een wereldwijd fenomeen is. Wat zich bij ons voordoet, gebeurt over de heel aardbol. Het doet deugd om dit via de internationale steun bevestigd te zien.’

Huisarts 1: ‘Het is fijn om te merken dat we een bron van inspiratie zijn. Ik heb al vele mails ontvangen van artsen die vragen of ze de tekst mogen vertalen en verspreiden. Mensen willen gelijkaardige initiatieven opstarten en vragen tips over de website. Er is internationaal echt iets aan het gebeuren.’

De inhoud moet primeren

Ondanks de internationale weerklank en het feit dat het initiatief steeds meer momentum oppikt, hebben de initiatiefnemers er voor gekozen om tot op heden in de anonimiteit te blijven. Die keuze is weloverwogen.

Huisarts 2: ‘Wat we vaak zien is dat mensen die naar buiten komen ogenblikkelijk persoonlijk worden aangevallen. Het gaat dan niet meer over de inhoud. Waar de argumenten falen, wordt de persoon aangevallen. Momenteel willen we vooral dat het debat gevoerd wordt. Wij hopen dat dit interview daaraan een bijdrage kan leveren. Wat die anonimiteit betreft denk ik dat die momenteel belangrijk is om de aandacht bij de zaak zelf, de inhoud van het debat, te houden.’

Pierre-François Laterre

Docs4opendebate klaagt fnuiken coronadebat aan