Op 7 augustus 2018 verscheen op de website van Minister van Justitie Geens een rapport over de toekomst van het ambt van notaris: ‘Een toekomst voor de juridische beroepen. Het notariaat.’ Dit rapport werd voorbereid door twee experten die eind 2017 werden aangesteld: Pierre Nicaise, erevoorzitter van de Koninklijke Federatie van Belgische Notarissen, en Thierry Van Sinay, erevoorzitter van de Nationale Kamer van Notarissen.

Wat denken kalkoenen van kerstmis?

Het is opmerkelijk en verontrustend dat een rapport over de modernisering van het notariaat, als het internationale vergelijkingen maakt, dat enkel met Frankrijk doet. Er wordt met geen woord gerept over Nederland, en zeker niet over de tariefhervorming van 1999 aldaar. Tussen deze landen ontbreekt een vergelijking van de notaristarieven totaal.

In Nederland werden op 1 oktober 1999 – na 15 jaar discussie – de notaristarieven stapsgewijs vrijgemaakt. Vanaf 1 juli 2003 zijn de tarieven volledig vrij. Heeft dat geleid tot drama’s? Bij ons weten niet. Door de vrijmaking van de notaristarieven in Nederland zijn er heel wat notarissen die werken met ‘vaste tarieven’, dit wil zeggen tarieven die los staan van de waarde van het onroerend goed. Gemiddeld zijn de vastgoedtarieven meer dan gehalveerd.
Als je in België een woning koopt van 200.000 euro met een lening van 200.000 euro dan betaal je een ereloon aan de notaris van een goede 3.000 euro (exclusief BTW).* In Nederland zal dat bij vele notarissen minder dan een derde zijn.**

Het Belgische notarissengilde staat niet te springen om onderworpen te worden aan vrije tarifering en wordt volop naar de mond gepraat door de twee erenotarissen.

Alles behalve tariefvrijheid in het notariaat

Deze heren stellen wel voor om de typologie van de akten die is opgenomen in het Tariefbesluit*** te herzien, ‘teneinde enerzijds de soorten akten die niet meer voorkomen te schrappen en anderzijds de tekst aan te vullen met de gangbare soorten akten die vandaag aan geen enkel duidelijk tarief onderworpen zijn en een driejaarlijkse indexering voorzien van deze tarieven’ (voorstel 33). Lees: een uitbreiding van de vaste tarieven.

In hun voorstel 34 wensen ze: ‘de bestaande barema’s voor het ereloon van de onroerende verkopen als volgt te vereenvoudigen en te verduidelijken:
– maximum 6 tot 7 schijven.****
– een vast tarief per schijf.
– een tarief dat in de onderste schijven evenwel 10% lager is dan het maximum van de bestaande overeenstemmende schijf.’

Onder het mom van een ‘vereenvoudiging en verduidelijking van de barema’s van de onroerende verkoop’ stellen ze in feite een verhoging van de erelonen op vastgoedverkoop voor. De huidige tarieven zijn relatief sterk degressief omdat vanaf 250.000 euro een veel lager tariefpercentage geldt dan daaronder. Die schijven zijn nooit aangepast aan de ontwikkeling van de immo-prijzen, wat een doorn in het oog van de notarissen is. Daar passen deze ere-notarissen in de gauwte een mouw aan.

Het voorstel 35 gaat over de verdeling van de last van het ereloon tussen de koper en de verkoper, met een verdeelsleutel van 75% ten laste van de koper en 25% van de verkoper, waar dat nu 100 % ten laste van de koper is. Door te hoge erelonen op te splitsen, verdwijnen ze uiteraard niet.

In tegenstelling tot het ereloon van de notaris, is het bedrag van de aktekosten of administratieve kosten niet wettelijk vastgesteld en is het dus verschillend van notaris tot notaris.***** Daarom wordt voorgesteld om:

–duidelijk te preciseren in artikel 2 van het Tariefbesluit dat het ereloon niet de voorschotten en de administratieve kosten verbonden aan hun verkrijging en aan de opmaak van de akte omvat,
– en dat het bedrag van deze administratieve kosten de 750 euro, zonder btw, niet kan overstijgen (voorstel 36).

Hermes de god van handel, verkeer en dieven

Kwaliteit, betrouwbaarheid, onpartijdigheid en onafhankelijkheid verdwijnen niet als er prijsconcurrentie toegelaten is. Toch blijft het notarisgilde bij hoog en bij laag beweren dat zonder vaste tarieven de rechtszekerheid wordt aangetast, en de kwaliteit en de ethiek van het ambt zal verloederen. De automatische relatie tussen beide is onbestaande. Kwaliteit, betrouwbaarheid, onpartijdigheid en onafhankelijkheid zijn ook niet vanzelfsprekend bij vaste tarieven. Het notariaat gaat er nog altijd van uit dat Hermes de god is van de handel, het verkeer en de dieven.

Door het toelaten van vrije tarieven en dus tariefconcurrentie wordt het notariaat geen vrije markt. Toetreding tot het beroep zal onder meer niet vrij zijn, maar het wordt minder de hangmatmarkt die het nu is.
Het beeld van tariefconcurrentie dat notarissen de publieke opinie voorhouden, is dat door de prijsconcurrentie in de luchtvaart vele vliegtuigen neerstorten, en de prijsconcurrentie tussen supermarkten tot voedselvervalsing en -vergiftiging leidt.

Prijsconcurrentie zal leiden tot lagere kosten, meer innovatie, hogere en aangepaste kwaliteit, en minder onverantwoorde kruissubsidiëring. Notarissen zullen meer uit hun pijp moeten komen, en daar is niets mis mee.
De notaris luistert, geeft raad enzovoort enzovoort, en dat mag allemaal blijven maar de inning van overdreven en onverantwoorde erelonen moet verdwijnen.

In de lente van 2014 verkondigde minister Koen Geens dat hij ‘gene gewone’ was. Het wordt tijd dat hij dat ook toont ten aanzien van de notaristarieven.
___________

* Bij een uurtarief van 100 euro zou dat 30 uren werk veronderstellen.
** www.degoedkoopstenotaris.nl.
*** Tarief van de honoraria der notarissen in bijlage van KB van 16 december 1950.
**** Als voorbeeld geven ze de schijven:

0 tot 100.000 euro
100.000 tot 200.000 euro
200.000 tot 300.000 euro
300.000 tot 500.000 euro
500.000 tot 1.000.000 euro
1.000.000 tot 2.000.000 euro
+2.000.000 euro.

***** Nu 800 à 1100 euro volgens rekenmodule www.notaris.be.

Pierre Nicaise

De toekomst van het notariaat