De coronapandemie is een zeer serieuze en alom ingrijpende bedreiging waaraan iedereen zich bij het begin heeft mispakt. En het is bekend: hét symptoom van corona is dat je kortademig wordt. Volgens Van Dale een synoniem van hijgerig. Op zijn beurt, en nog altijd volgens dezelfde bron, synoniem van sensatiebelust.

Even verwerpelijk

En nu ter zake: ik erger mij te barsten aan de ronduit hijgerige manier waarop sommige media berichten over… Dat is zelfs erger dan wat ik in mijn jonge jaren heb meegemaakt op de BRT: precies het omgekeerde, maar dat was — laat dat duidelijk zijn — even verwerpelijk. Toen besliste de Directeur Informatie dat over de gevolgen van de nucleaire ramp in Tsjernobyl — Armand Pien was erachter gekomen dat er ook bij ons radioactieve neerslag was — ging worden gezwegen. ‘Omdat er toch niets aan te doen was, en dat de mensen alleen maar ongerust zou maken.’ Dat soort paternalisme is vandaag (hopelijk?) ondenkbaar. Vraag is alleen of de maatschappelijke gevolgen van wat ik nu zie, niet nóg erger zijn…

Even concreet wezen: u hoeft mij niet te geloven, maar u moet echt zelf eens kijken naar de voorbije interviews op VTM-Nieuws met viroloog Van Ranst. Voor Stef Wauters kan de ramp kennelijk niet groot genoeg zijn, en zijn de (nochtans zeer ingrijpende) maatregelen maar half werk. En Van Ranst kan dat niet tegenspreken: hij kan zich, met zeer goede redenen, niet veroorloven om te zeggen ‘nu moet je niet overdrijven’. En het moet óók gezegd: VRT Nieuws is op dat punt stukken genuanceerder. Als het goed is…

Een geloofwaardigheidsprobleem

Want ja, dat is waar: corona jaagt ons naar de limieten van wat een 21ste-eeuwse samenleving dragen kan. Maar net daarom moeten we het hoofd koel houden, en zijn alle overdrijvingen — die in gewone tijden mogen in het belang van de duidelijkheid — totaal uit den boze. Vanwege absoluut perverse gevolgen, en die zijn legio.

Om te beginnen creëert men een geloofwaardigheidsprobleem. Het viel mij op in een heel kort kranteninterviewtje met een politievrouw-op-de-fiets. Ze zei dat ze heel veel vragen kreeg van mensen, maar de vaakst voorkomende vraag was of het waar was, wat ze op den tv hadden gehoord. Dat zegt iets. Veel eigenlijk.

Op sociale media staat veel gezever en onzin, en de meeste mensen weten dat. Maar het zou uitgerekend de taak (en misschien zelfs ook de toekomst) van de traditionele media kunnen zijn het verschil te maken. Quod non dus: ze laten zich met het grootste gemak opnaaien door wat ze met name op die sociale media te lezen krijgen.

Een stockfoto

Een stuitend voorbeeld is de berichtgeving van Het Nieuwsblad over een door de politie stilgelegd straatfeest in Izegem. In aanwezigheid van de burgemeester: N-VA’er Bert Maertens. De feiten zoals ik ze gezien heb op de regionale televisie FocusWTV zijn anders: een werkloze dj besluit vanuit zijn garagepoort een uur lang muziek te draaien om zijn buurt wat op te vrolijken. (In navolging van wat gebeurt op talloze manieren op talloze plaatsen in Europa). Mensen appreciëren dat. Drinken een biertje, maar wel elk ‘van in zijn eigen kot.’ Niet zo bij Het Nieuwsblad: daar moet de politie tussenbeide komen om een straatfeest stil te leggen.

En op de site wordt daar deze zeer veelzeggende foto aan toegevoegd:

Rechts de dader, links het corpus delicti. Vooral die klinkende pinten vallen op: die mensen staan zeker niet op anderhalve meter. Je moet al goed kijken om te weten dat dit een stockfoto is, en dus niets met Izegem van doen heeft…

Nog een ander kwalijk gevolg

Dat politiediensten op stang worden gejaagd terwijl ze op dit moment veel betere dingen te doen hebben, is overigens nog een ander kwalijk gevolg van dat gehijg. Sp.a-voorzitter Conner Rousseau weet er alles van. Hij woont bij zijn moeder, maar die is kankerpatiënte. Uit voorzorg besluit hij tijdelijk bij zijn vader aan de kust te gaan wonen, en hij zegt dat ook in een krant. De politie komt kijken wat hij in Nieuwpoort te zoeken heeft…

En veruit het kwalijkste gevolg van die sensatiebeluste berichtgeving is dat mensen in plaats van voorzichtig — wat ze moeten zijn — doodsbang worden. Het vervolg is voorspelbaar: iedereen blijft thuis, ook zij die de zaak draaiende houden. Het is geen toeval dat mensen als Piet Van Temsche en Pierre Wunsch nogal opvallend zeggen dat wie niet ziek is, moet gaan werken: de economie en meer in het bijzonder de bevoorrading moet aan de gang blijven. Om te voorkomen dat een gewone ramp een totale catastrofe wordt.

Een menselijke reactie

Misschien is dat zelfs een pervers gevolg van wezenlijk goed bedoelde maatregelen om tamelijk massaal technische werkloosheidsuitkeringen toe te kennen: werkgevers getuigen dat het risico op een soort ‘technische werkloosheidsval’ niet denkbeeldig is. Overigens een menselijke reactie. De bange werknemers vragen hun baas de technische werkloosheid aan te vragen. Ze krijgen dan x euro om thuis te blijven en ze vermijden het gezondheidsrisico. Want als ik zie wat ze allemaal op den tv zeggen…

Begrijpelijke maar letterlijk contraproductieve gedachten, maar ze bestaan wel. En er zijn er nog. Op Twitter vroeg een vakbonder waarom, als technisch werklozen nu 200 euro krijgen voor hun energierekening, langdurig werklozen dat dan ook niet krijgen. Tja…

Leadership nodig

Om dat soort perversiteiten de kop in te drukken, heb je leadership nodig (in de breedste zin van het woord). Ook dat is bij ons problematisch: er is een nepregering waarvan echt iedereen aanvoelt dat ze er is omdat anders le vide nog groter zou zijn… Dat is niet echt vertrouwenwekkend.

Rutger Bregman beschrijft in De meeste mensen deugen hoe onder de oorlog na hevige bombardementen een Londense kruidenier het dak van zijn winkel wordt weggeblazen, maar hij gaat gewoon door. Meer zelfs: hij zet voor zijn winkel op straat een groot bord met daarop de mooie woorden: This shop is more open than ever. Dat kunnen wij ook. Als we ons niet laten opjutten…

Piet Van Temsche

Corona = kortademig = hijgerig ?