Henry Kissinger spiegelde zich aan de Oostenrijkse staatsman graaf Metternich, getraumatiseerd door het lot van zijn Duits-joodse medeburgers en het kapotgebombardeerde Duitsland, zijn geboortegrond. Yvan Vanden Berghe is de auteur van een vertaald standaardwerk over de Koude Oorlog: ‘Oekraïne had geneutraliseerd moeten worden, dat zou Kissinger door dik en dun verdedigd hebben’.

‘Nooit had Oekraïne de facto lidmaatschap van de NAVO mogen aangeboden krijgen. Ik ben er zeker van dat dat de mening was van Kissinger als Amerikaanse intellectueel en beleidsmaker.’

– Het lijkt alsof iedereen lovend was over Kissinger?

Yvan Vanden Berghe: ‘Toch niet. Ik heb hem vaak geduid als geobsedeerd anti-communist, die daarom in Zuid-Amerika onmenselijke rechtse regimes aan de macht heeft geholpen en is blijven steunen. In de lof over Henry Kissinger wordt gemakshalve vergeten dat hij als raadgever van de Amerikaanse presidenten, als voorzitter van de Veiligheidsraad en nadien als minister van Buitenlandse Zaken, meermaals zware kritiek gekregen heeft. Denk aan wat hij aangericht heeft in Chili met de verdrijving van en de moord op Salvador Allende in 1973 en de machtsgreep van generaal Pinochet.’

‘Tienduizenden zijn toen op straat gekomen tegen hem en de Amerikanen, en ik liet mij niet onbetuigd. Allende was in de Koude Oorlog voor Kissinger en zijn omgeving een communist en een Sovjetvriend. Dat hij marxist was, is ongetwijfeld zo, maar dat hij een knecht van de Sovjets was hoegenaamd niet. Pinochet kwam aan de macht met Amerikaanse steun in een tijd van grote vrees voor het rode gevaar in Zuid-Amerika. Ook in Brazilië en Argentinië kwamen generaals, extreem rechts en doodseskaders op de voorgrond, en Kissinger liet betijen met tienduizenden doden als gevolg. Liever steunde hij rechtse dictatoriale regimes zolang dat de communistische dreiging verminderde.’

– Beleefde hij zijn hoogdagen tijdens De Koude Oorlog?

‘De Koude Oorlog is eigenlijk nooit gestopt en vandaag zitten wij er opnieuw volop in met oorlogsdreiging, gebrek aan communicatie tussen de grootmachten, en een publiek in het westen dat met de verschrikkelijke gevolgen van oorlogen geen ervaring heeft.’

– Henry Kissinger was Joods-Amerikaans…

‘Hij kon met zijn Joodse ouders uit de Beierse middenstand in 1938 emigreren naar de Verenigde Staten. Na de Tweede Wereldoorlog hoorde hij hoe zijn familieleden stierven in de Shoah. Hij zag als Amerikaanse militair van dichtbij de verwoesting van de Tweede Wereldoorlog in zijn geboorteland. Kissinger sprak perfect Duits met een Beierse klemtoon en maakte zich als soldaat na 1945 zeer verdienstelijk in Duitsland. Zijn hele leven lang wilde hij oorlog koste wat kost vermijden, als raadgever van presidenten, als voorzitter van de Veiligheidsraad en als minister van Buitenlandse Zaken.’

– Hoe was zijn relatie met Israël?

‘Kissinger was een liberale Jood en heeft zijn pragmatisme, ook ten overstaan van Jeruzalem, bewezen met de Yom Kippoer-oorlog. Hij is Israël in 1973 te hulp gesneld maar heeft wel belet dat de Israëlische troepen, eenmaal ze over hun verrassing heen waren na de Arabische aanval, niet doortrokken tot de Nijl om het Egyptische leger te vernietigen. Kissinger legde de basis van een jarenlange pendeldiplomatie die geleid heeft tot het in stand blijven van het Egyptische leger, tot de stopzetting van de Sovjet-invloed in Caïro en de blijvende Amerikaanse invloed in Egypte. Die duurt voort tot vandaag.’

– Was de toenadering tot China zijn grootste succes?

‘Dat is mogelijk geworden na de dood van Mao en diens minder extreme opvolger Deng. In de zomer van dit jaar, hij was al 100, was Kissinger uitgenodigd bij president Xi Jinping om zijn rol in de normalisering van de betrekkingen tussen de VS en China te herdenken. China en de USSR waren toen bondgenoten die ook grensoorlogen hadden gevoerd en Kissinger wou naast co-existentie met China ook een minder hechte band tussen China en de Sovjets.’

– Zijn rolmodel was Graaf Metternich.

‘Kissinger heeft gedoctoreerd over Klemens von Metternich die als Oostenrijkse diplomaat een samenlevingsmodel van vrede beoogde tussen de drie grootmachten na de Napoleontische tijd. Hij dempte het revanchisme in Frankrijk en bereikte 35 jaar vrede tussen Oostenrijk, Groot-Brittannië en Frankrijk.’

‘Metternich met zijn voorkeur voor diplomatie, tegen de neiging van generaals en premiers om soldaten en burgers op te offeren, heeft Kissinger tot zijn laatste ademtocht geïnspireerd. Dat hij daar niet altijd in lukte heeft twee redenen: Richard Nixon en Gerald Ford. Hij was leidinggevend in het Amerikaanse buitenlandbeleid onder die twee presidenten, dus in de laatste fase van de Koude Oorlog, en die doordrong het volledige buitenlandbeleid. De Amerikaanse president en de Amerikaanse minister van Defensie staan nu eenmaal hoger op de machtsladder dan hij als raadgever, voorzitter van de Veiligheidsraad en minister van Buitenlandse Zaken.’

Pinochet

Yvan Vanden Berghe: ‘Heel zijn leven lang wilde Henry Kissinger koste wat kost oorlog vermijden ‘