Afgelopen vrijdag kondigde de Japanse premier Shinzo Abe aan dat hij omwille van gezondheidsredenen aftreedt. Dit brengt heel wat teweeg in Japan. Abe is al een hele tijd premier en bovendien ook de partijleider van de Liberaal-Democratische Partij (LDP). De partij schuift nu de huidige kabinetssecrataris Suga naar voor als vervanger van Abe.

In deze aflevering van Doorbraak radio laten Japan watchers Radboud Molijn en Paul Muys hun licht schijnen op de machtswissel in Japan. Mollijn is Japan-watcher en managing partner bij Global Bridges, een consultancy-bedrijf gevestigd in Amsterdam met een hoop Japanse bedrijven als klant. Muys is auteur van het boek Geen zee te hoog: Japan en Japanners in de 21ste eeuw.

De ambtstermijn van Abe

Abe trad in 2012 voor de tweede keer aan als premier. Van 2006 tot 2007 was hij ook al premier. Ook toen moest hij aftreden omwille van gezondheidsredenen. In 2012 kreeg hij dan een nieuwe kans. Dat hij het acht jaar heeft volgehouden is een grote prestatie, vindt Molijn. ‘De premierwissels in Japan zijn over het algemeen heel frequent. Zo zijn er periodes geweest waarin er ieder jaar een nieuwe premier was.’

De relatief lange periode waarin hij aan de macht was heeft voor continuïteit gezorgd. Het is wel opvallend dat hij slechts een deel van zijn ideeën en plannen heeft kunnen waarmaken, zegt Muys. ‘Zo heeft hij een economische relance gelanceerd. Maar door de omstandigheden waarin Japan verkeerde is dat plan niet volledig geslaagd.’ Abe heeft het land wel op de internationale kaart gezet en de band met vele andere landen aangehaald. Het feit dat Abe internationaal zo goed scoort is best opmerkelijk. Abe zelf is vrij conservatief, dus dit ligt niet in de lijn van wat men van hem zou verwachten, zegt Molijn.

Het probleem van de sterke vergrijzing

Een verklaring voor de sterke oriëntering van Abe op het buitenland is mogelijk de vergrijzing en krimpende binnenlandse markt doordat de Japanse bevolking ieder jaar met een half miljoen afneemt. Japan kent bovendien weinig migratie, waardoor de daling in bevolkingsaantal ook niet op die manier wordt gecompenseerd. ‘Abe heeft binnen dit kader voor pragmatische oplossing gezorgd in de vorm van nieuwe wetgeving die hij vlot door het parlement heeft geloodst.’ De vraag is of een andere premier dit even vlot had kunnen doen.

De economie van Japan

Op vlak van overheidsfinanciën is Japan er rampzalig aan toe. Tegelijkertijd zijn de Japanse bedrijven nog nooit zo rijk geweest als nu. Het hangt er dus van af welke bril je opzet, beargumenteerd Molijn. De Japanse bedrijven willen vooral in het buitenland investeren en daar ook hun winst halen.

De Japanse economie is dankzij Abe gegroeid, maar die groei was zeker niet sneller dan in Europa, zegt Muys. Daar hoort wel een belangrijke kanttekening bij. Het BNP per inwoner is opvallend hoger dan het algemene BNP. De grootste uitdaging voor Japan zal het creëren van goede jobs zijn. ‘In tegenstelling tot vroeger zitten veel Japanners nu met tijdelijke in plaats van vaste contracten.’ Volgens Muys heeft dit zelfs consequenties voor de bevolkingsgroei. Omdat veel Japanners niet meer aan een vaste job geraken, trouwen ze niet en krijgen ze geen kinderen.

De nalatenschap van Premier Abe

Volgens Muys heeft Abe niet helemaal kunnen bereiken wat hij wou doordat hij zijn ambtstermijn niet volledig zal uitdoen. ‘Het is hem bijvoorbeeld niet gelukt om de Olympische Spelen in Japan te organiseren door de coronacrisis.’ Ook andere plannen heeft hij niet altijd tot een goed einde kunnen brengen. Abe wou de rol van vrouwen meer in de schijnwerpers zetten, maar ook dat is niet gelukt. Zelfs in 2020 is er in Japan nog altijd maar één vrouwelijke minister. Hij was dus vooral een premier van veel goede voornemens, zegt Muys.

Waar hij wel is in geslaagd is het aantrekken van meer toeristen. Het aantal toeristen in Japan is drastisch toegenomen door het beleid van Abe, zegt Molijn.

Radboud Mollijn

Radboud Molijn en Paul Muys: ‘Shinzo Abe was vooral een premier van veel goede voornemens’