Ons leven wordt almaar meer beheerst door technologie. Smartphones met apps die ons leven organiseren. Auto’s die updates krijgen vanop afstand, met satellietsystemen die ons de weg wijzen. Domotica-systemen waarmee we alles in ons huis regelen. Slimme camera’s in de publieke ruimte die voor veiligheid moeten zorgen. Allemaal technologie die ons leven aangenamer, veiliger en beheersbaar moet maken. Maar is dat wel zo? Volgens Karianne Boer, criminologe en onderzoekster, is de steeds grotere vervlechting van mens en technologie een existentiële bedreiging voor de mensheid. Een gesprek over transhumanisme en de gevaren voor de toekomst

Dit is een sterk ingekorte versie van een uitgebreid interview dat u kan lezen in Doorbraak Magazine van september. Meer info hier.

Het begrip transhumanisme duikt meer en meer op, onder andere in de populaire boeken en lezingen van de Israëlische historicus Yuval Noah Harari. Waar staat dit begrip voor?

Karianne Boer: ‘De term transhumanisme komt van de bioloog Julian Huxley in een essay uit 1957, waarin hij zijn blinde geloof in de wetenschap uiteenzet. Oorspronkelijk ging het over het samensmelten van mens en machine. In de huidige tijd heb ik het liever over het versmelten van mens en technologie. Technologie gaat namelijk veel verder dan enkel machines.’

‘Dat kan gaan over machines, zoals een pacemaker en insulinepompen die in het lichaam worden ingebracht. Maar ook over het Internet of Bodies (IOB), zoals gepromoot door het World Economic Forum (WEF). Dat bestaat voor hen uit drie onderdelen: apparaten die we dragen, inslikken of implanteren. Denk aan microchips en hoogtechnologische devices die de mens gaan monitoren en sturen.’

Fantastisch! Het gaat dus over vooruitgang, Vorsprung durch Technik, een betere wereld ten dienste van de mensheid!

‘Met die naïeve vaststelling gaat u voorbij aan de kern van het transhumanisme. Je kan het woord ook vertalen als ‘voorbij de mensheid’. Het overstijgt net de mens, of wil dat doen. Wanneer je het radicaal gaat toepassen, steeds meer technologie in de mens gaat integreren, dan heb je op een bepaald punt geen ‘mens’ meer.’

‘Transhumanisme is een ideologie, een filosofie die de feilbare mens achter zich wil laten. Eén van de vaders daarvan is de Amerikaanse futuroloog Raymond Kurtzweil, die een maatschappij verheerlijkt waarin computers het overnemen. Ondertussen is er ook een concrete beweging die dit in de wereld aan het realiseren is. We zien dat op twee niveaus. Aan de ene kant heb je de Big Tech bedrijven, die bezig zijn met artificiële intelligentie (AI). Aan de andere kant dringt het ook door in maatschappijen. De samenleving die daar het verst in staat, is de Chinese. Hun surveillancemaatschappij die gestuurd wordt door een infrastructuur van computers en netwerken die zaken en mensen met elkaar verbinden, kent op dit moment haar gelijke niet.’

‘Het is belangrijk om te begrijpen dat transhumanisme niet zomaar een fantasie is, maar een fenomeen en een beweging die zich stilaan in de dagelijkse realiteit manifesteert. Het probleem is dat heel veel mensen dit nog niet ten volle beseffen. Ze voelen wel aan, in de onderbuik, dat er van alles gaande is dat hen een ongemakkelijk gevoel bezorgt. Onze data worden ontgonnen en doorverkocht. Bedrijven zoals Facebook geven ons de indruk dat we hun product gebruiken, terwijl wijzelf en onze data de ruggengraat vormen van hun businessmodel. Ze reduceren de mens tot een dataproduct. Dat zijn de beginnende tentakels van het transhumanisme die zich stilaan in ons dagelijks leven verankeren.’

‘Het paradigma van het transhumanisme is dat alles staat en valt met data. Elke handeling wil het herleiden tot data. Data die je kan verzamelen door te meten en te registreren, door almaar meer technologie op de mensheid los te laten. De aanhangers van het transhumanisme zien de mensheid als feilbaar en zwak. De organische mens is beperkt door zijn sterfelijkheid, het verouderingsproces en de vatbaarheid voor ziekte. Het transhumanisme ziet die drie elementen als een zwakte, als een verwerpelijke beperking waaraan verholpen moet worden. Het wil dus letterlijk het mens-zijn overstijgen.’

China is een maatschappij waar het transhumanisme al ver is doorgedrongen. Staat dat ons ook te wachten?

‘Voor China introduceer ik graag een nieuwe term: transcommunisme. Die omvat de politiek-corporatistische globale structuren die transhumanisme top-down trachten te implementeren in de samenleving. Iedereen weet dat in China een sociaal kredietsysteem is ingevoerd waarbij burgers gestraft of beloond worden voor sociaal gedrag. Dat is gekoppeld aan een alomtegenwoordig surveillancesysteem. In China is er voor elke twee burgers één camera in de publieke ruimte. Meer dan een half miljard camera’s voor 1,3 miljard burgers. En dat netwerk, dat centraal gestuurd wordt, wordt nog verder uitgebreid.’

‘Die camera’s zijn uitgerust met gezichtsherkenning. Ze experimenteren zelfs met camera’s die de specifieke manier van voortbewegen van individuen kunnen onderscheiden. Die werken met identificatie via vingerafdrukken en irisscanners. De overheid capteert op allerlei manieren data van de eigen bevolking. Wanneer ze je via die systemen betrappen op bijvoorbeeld oversteken bij rood licht, kunnen ze je gezicht op grote schermen projecteren én verlies je punten van je sociaal krediet. Op dit moment zijn er al miljoenen Chinezen die door dit systeem geen toegang meer hebben tot overheidsjobs, openbaar vervoer of het krijgen van een lening om een woning te kopen.’

‘Dat gaat al heel ver. De Chinese Communistische Partij (CCP) geniet een kwalijke reputatie wat betreft het uitsluiten en isoleren van bepaalde groepen. Zo sluiten ze massaal Oeigoeren op in heropvoedingskampen. Leden van de spirituele Falung Gong beweging worden eveneens vervolgd, uit hun huizen gezet en opgesloten. Van die laatsten zouden ook organen voor transplantatie geoogst worden. Dat wordt allemaal gefaciliteerd door hun sterk uitgebouwd AI-surveillancesysteem. De rudimentaire infrastructuur om zo’n maatschappij te implementeren is ook bij ons aanwezig.’

‘Maar het gaat nog verder. Deze zomer heeft het Chinese hooggerechtshof via een officieel perscommuniqué laten weten dat alle Chinese rechtbanken zouden zijn aangesloten op één Artificial Intelligence-superrechternetwerk, dat elke casus beoordeelt. Indien een rechter tot een oordeel komt dat afwijkt van dat van deze AI-supperrechter, moet hij dit uitgebreid motiveren. Hoe geschift kan het worden? Een rechter moet dus motiveren hoe hij tot een andere conclusie komt dan een computer.’

Excuseer?

‘De AI-superrechter wordt verondersteld meer gelijkheid te creëren. Dat is het mom waaronder het transcommunisme opereert: het brengt meer objectiviteit en meer gelijkheid door zich te baseren op data.’

‘Alleen is dat een fabeltje. Ik heb gedurende acht jaar data geanalyseerd bij politiediensten. Daar heb ik geleerd dat je wel de schijn van meer objectiviteit kan hebben, maar dat is een illusie. Data zijn namelijk nooit zuiver. Meer nog, alle data zijn een reductie van de werkelijkheid. Wanneer je echt objectief wil zijn, moet je de werkelijkheid volledig aanschouwen. Dat op zich is onmogelijk. Daarom hebben we rechters die recht spreken. Het woord ‘rechtspraak’ geeft heel mooi de essentie van rechtvaardigheid weer. Dat kan je niet bekomen door de werkelijkheid te reduceren tot data. Reductionisme is op zich problematisch. Ik ben er van overtuigd dat diegenen die het transcommunisme voorstaan oprecht overtuigd zijn van hun verhaal, maar zij dwalen. Ze creëren hoogstens een schijn van objectiviteit.’

‘En daarmee komt er nog geen einde aan de horror. Als kers op de taart is China nu bezig met de uitbouw van een AI-netwerk dat alle bestaande wetgeving in kaart brengt, om dan op basis van de bestaande data voorstellen te formuleren voor nieuwe wetgeving en het afschaffen van oude. Dit betekent dat ze ook de wetgevende macht willen uitbesteden aan AI. De drie machten die bestaan in alle moderne staten komen zo in handen van een AI.

Antropocide

Dat brengt ons terug bij het filosofische aspect, zelfs bij science fiction. De singulariteit, het hypothetische punt in de toekomst waarop kunstmatige intelligentie die van de mens overtreft. Het punt waarop AI het van de mens overneemt. Daarin schuilt misschien wel het grootste gevaar van het transhumanisme.

‘Mogelijk, maar dat kan ik niet voorspellen. Het kan goed zijn dat op dat moment een nieuw bewustzijn ontstaat, dat zoals elk bewust wezen zal streven naar zelfbehoud. De vraag is hoe dat dan tegenover de mens gaat staan. De kans bestaat dat het de mensheid gaat beschouwen als een bedreiging die vernietigd dient te worden. Dat kan dus uitlopen op antropocide, de vernietiging van de mensheid.’

Dit is een sterk ingekorte versie van een artikel dat u kan lezen in Doorbraak Magazine van september 2022. Meer informatie over Doorbraak Magazine vindt u hier. Een volgende editie van het Doorbraak magazine komt er aan in de tweede helft van december.

Raymond Kurtzweil

Karianne J. E. Boer: ‘Transhumanisten willen de mens herleiden tot een hoopje zielloze data’