Nederlands moet de norm worden in het hoger onderwijs. Dat schrijft Eppo Bruins, minister van Onderwijs, aan de Tweede Kamer.

In die brief stond dat in het studiejaar 2023/2024 ruim 20 procent van de studenten van buiten Nederland kwam. Aan de hogescholen was dit 10,8 procent, aan de universiteiten 31,3 procent. Die grote instroom zet de studentenhuisvesting onder druk, zorgt voor overvolle collegezalen en voor hoge druk op docenten. De brief vermeldde ook dat — vooral aan de universiteiten — het behoud van de Nederlandse taal onder druk staat.

Verengelsing in het hoger onderwijs

In 1999 tekenden de Europese ministers van Onderwijs de Bolognaverklaring, om internationalisering in het hoger onderwijs te bevorderen. Organisatorisch betekende dit dat alle universiteiten hun eerste graad voortaan bachelor noemen en hun tweede graad master.

Colleges (deels) in het Engels geven maakt het makkelijker om buitenlandse studenten aan te trekken. Nederlandse universiteiten lijken doorgeslagen naar het andere uiterste

Colleges (deels) in het Engels geven maakt het makkelijker om buitenlandse studenten aan te trekken. Nederlandse universiteiten lijken doorgeslagen naar het andere uiterste. Inmiddels wordt één op de drie bacheloropleidingen volledig in het Engels aangeboden en de helft van de opleidingen gedeeltelijk in het Nederlands en gedeeltelijk in het Engels. Een bachelorstudie krijgt de stempel ‘Nederlands’ als twee derde van de studie in het Nederlands wordt gegeven.

In 2022 constateerde de onderwijsinspectie in haar jaarlijkse rapport dat van de masters 78 procent alleen in het Engels was te volgen. In 2012 was nog 14 procent van de nieuwe universiteitsstudenten afkomstig uit het buitenland, in 2020 was dit gestegen tot bijna 40 procent. Dat aantal ligt ver boven het Europees gemiddelde.

Internationalisering in balans

Vooral het tekort aan studentenhuisvesting baart sinds enkele jaren zorgen, ook omdat de Nederlandse woningmarkt als geheel krap is. Bruins’ voorganger wilde al meer Nederlands en minder buitenlandse studenten. Daarom werd de Wet Internationalisering in Balans (WIB) ingediend. De vorige minister van Onderwijs was lid van het internationaal georiënteerde, links-liberale D66. Bruins is minister voor het NSC van Pieter Omtzigt, een partij die eerder binnenlands gericht lijkt. Hoezeer de huidige en de vorige regering ook verschillen, op dit punt zijn ze het eens.

Kortom, de Nederlandse arbeidsmarkt profiteert niet van buitenlandse studenten, terwijl Engelstalige opleidingen onvoldoende voorbereiden op de Nederlandse arbeidsmarkt

De twee ministers van Onderwijs constateerden dat buitenlandse studenten zelden na hun afstuderen in Nederland blijven werken. De onderwijsinspectie stelde in 2023 vast dat studenten aan Engelstalige opleidingen niet verbeterd worden in hun Nederlandse schrijfvaardigheid. Dit terwijl na stage gelopen te hebben 58 procent van die studenten aangaf dat Nederlandse schrijfvaardigheid belangrijk is.

Kortom, de Nederlandse arbeidsmarkt profiteert niet van buitenlandse studenten, terwijl Engelstalige opleidingen onvoldoende voorbereiden op de Nederlandse arbeidsmarkt. De verengelsing van het universitaire onderwijs lijkt economisch geen onverdeeld succes.

Beter les in de eigen taal

Didactisch blijkt het evenmin een zegen. In 2020 constateerden onderzoekers van de Radboud Universiteit Nijmegen dat universitair onderwijs in de eigen taal effectiever is dan in een andere taal. Lotte Jensen, hoogleraar aan dezelfde universiteit, ontving op 2 november de Visser-Neerlandiaprijs voor haar inspanningen om Nederlands terug te laten keren in het hoger onderwijs.

De tweetalige historicus James Kennedy groeide in Amerika op in een Nederlandse gemeenschap, studeerde in de Verenigde Staten en is sinds 2003 hoogleraar in Nederland. Hij is sceptisch over de praktijk dat Nederlandse studenten in het Engels onderwezen worden zodra er één buitenlandse student deelneemt.

Volgens hem kunnen studenten beter in de eigen taal worden onderwezen. Afzonderlijke Engelstalige vakken en opleidingen mogen, als studenten én docenten vooraf een taaltoets halen. Wel merkte hij op dat Nederlandse docenten sinds enkele jaren hun Engels verbeteren.

Geldkwestie

In de jaren zestig werd het aantal plaatsen aan Nederlandse universiteiten verruimd. De babyboomgeneratie ging studeren en er waren meer mogelijkheden om arbeiderskinderen door te laten leren. Maar nu kampt Nederland met vergrijzing, waardoor er minder schoolverlaters dan vroeger zijn. Feitelijk zijn er nu minder onderwijsinstellingen nodig dan er al bestaan, waardoor universiteiten buitenlandse studenten willen aantrekken.

Alle aangevoerde voordelen ten spijt, is internationalisering eerder een financiële dan een principiële kwestie: meer (buitenlandse) studenten, meer geld

Hoogleraar Remco Breuker van de Universiteit Leiden verwacht weinig van Bruins’ beleid: ‘Alsof je met een grote sloophamer een teer porseleinen kopje probeert te repareren waar het oortje vanaf is gevallen.’ De grootste studie van de Universiteit Leiden is een Engelstalige met 2.000 studenten. Valt die weg, dan wordt op andere, kleinere studies bezuinigd. Ook Nederlandstalige.

Alle aangevoerde voordelen ten spijt, is internationalisering eerder een financiële dan een principiële kwestie: meer (buitenlandse) studenten betekent meer geld. Daarom wordt alleen Engels gestimuleerd, en niet Duits of Frans. Maandag 28 oktober maakte de Universiteit Utrecht bekend de studierichtingen Frans en Duits zelfs op te heffen.

Vlaamse universiteiten die verengelsen wijzen op het Nederlandse voorbeeld. Het toeval wil dat sommige Nederlanders Vlaanderen beschouwen als bewijs dat goed hoger onderwijs ook in het Nederlands kan.

Remco Breuker

Nederlands moet weer de norm worden aan de universiteit