De trenchcoat stond enkele decennia symbool voor de stoere filmheld – vergeet even de potloodventers. Ik denk daarbij aan Humphrey Bogart of later Michael Caine in The IPCRESS File. Hoewel, in die film speelde Michael Caine eigenlijk een antiheld. De spion Harry Palmer die hij vertolkte was dik tegen zijn zin een spion. De regenjas had ook al wat van zijn heldhaftigheid verloren door Peter Sellers’ onnavolgbare neerzetting van de Franse inspecteur Jacques Clouseau. De typische regenjas werd een van de uiterlijke kenmerken van Clouseau. De trenchcoat werd ook het uniform van een andere held uit de jaren 1970.

Schuld en boete

Op 15 september 1971 zond de Amerikaanse zender NBC de eerste aflevering uit van de detectiveserie Columbo. Acteur Peter Falk verscheen in de typische trenchcoat, maar niet stoer zoals Humphrey Bogart hem droeg, noch komisch zoals Clouseau. Nee, de trenchcoat zag er sjofel uit, net zoals de hele figuur van Columbo.

Detective Columbo werd al in 1960 bedacht voor een toneelstuk van het schrijversduo Richard Levinson en William Link. Ze baseerden hun politieman op Pjotr Porfiri, de rechercheur belast met de moordzaak in Dostojevski’s Schuld en Boete. Net als Porfiri wekt het personage Columbo voortdurend de indruk dat hij niet doorheeft wie de pleger is van het te onderzoeken misdrijf.

Levison en Link schreven hun toneelstuk – Prescription: Murder – nog op de klassieke typmachine. Dat feit leverde een belangrijke wending op bij de creatie van hun personage. Toen ze net een hele scene hadden uitgetikt, schoot hen een leuke plotwending te binnen. Ze zagen het niet meer zitten om het hele ding opnieuw uit te schrijven, dus beslisten ze dat Columbo, nadat hij na een ondervraging uit de scene was gestapt, plots zijn hoofd terug door het deurgat stopt en zegt: ‘Just one more thing…’. Het werd zijn lijfzinnetje.

Glazen oog

Van 1971 tot 1978 zond NBC de detectivereeks uit en het groeide uit tot een klassieker in zijn genre. Columbo was immers anders dan de andere politieseries. Hier zag je hoe de moordenaar tewerk ging: het plannen van de moord, de moord zelf en het uitwissen van de sporen. Daarna pas dook de politierechercheur op en kan de kijker zien hoe die dan draadje per draadje het geweven web van leugens en bedrog van de moordenaar ontrafelt. De invloed van Alfred Hitchcocks moordfilm Dial M for Murder, met een onschuldige Grace Kelly, is ontegensprekelijk aanwezig.

Maar minstens zo ànders was de vertolking door Peter Falk. Falk, een succesvolle theateracteur met een glazen oog die op het doek vooral verdienstelijke bijrollen vertolkte, had in 1968 al de rol van Columbo gespeeld in de pilootaflevering Prescription: Murder. Daarin hield zich mooi aan het script en toonde Columbo zoals de twee schrijvers hem zagen. Maar in 1971 gaf hij er zijn eigen draai aan.

Peter Falk was nochtans niet de gedoodverfde kandidaat om als Columbo op televisie te verschijnen. Men wilde rol eerst aan de oude crooner en Hollywoodlegende Bing Crosby geven. Die wees het aanbod af. Hij vond het wel een leuke rol, maar hij vreesde dat hij er te veel tijd aan zou moeten besteden en dus minder tijd op de golfbaan zou kunnen doorbrengen. Falks oog viel per toeval op – figuurlijk – het script toen hij erdoor bladerde toen dat achteloos op het bureau van een kennis van de acteur lag. De acteur wilde de rol hebben, maar Levinson en Link vonden hem te jong. Falk bleef gelukkig aandringen.

Dé antiheld

Peter Falk trok het laken van de tv-show helemaal naar zich toe. De kledij – jawel, de afgeleefde trenchcoat – van Columbo kwam uit zijn eigen kleerkast. Bovendien veranderde hij tijdens de opnames voortdurend zijn teksten waardoor Levinson besliste om Peter Falk gewoon carte blanche te geven. ‘Je moet dat allemaal niet opschrijven’, instrueerde hij het schrijfteam van de serie, ‘Laat Peter gewoon doen’.

Detective Columbo werd de typische antiheld. Hij reed met een versleten auto en liep rond in versleten kleren en praatte voortdurend over de bekommernissen van zijn vrouw. Deze agent droeg geen revolver, hij had er zelfs een hekel aan en hij hield niet van bloed. Het liefste at hij tijdens zijn onderzoek een gekookt ei. En zijn voornaam? Die sprak Columbo niet uit. Slechts een keer ziet de kijker op zijn politiepasje ‘Frank’ staan.

De moordende tegenspelers van Frank behoorden steevast tot de betere klasse of tot de jetset van Los Angeles. Het zijn figuren met statige woningen en dure auto’s. Ze keken duidelijk neer op die irritante Columbo. Maar tot groot plezier van de kijker heeft de onnozel ogende inspecteur de arrogante moordenaar – steevast vertolkt door een bekende ster – aan het eind van de aflevering flink beet. Het ‘pop’-moment, zo noemde Peter Falk het zelf. Je hoeft niet stoer te zijn om slim te zijn.

Elke aflevering van de Columbo-reeks werd geconstrueerd als op een zichzelf staande film. Ook dat was vernieuwend in die tijd. Onder meer Steven Spielberg regisseerde tijdens de beginjaren van de detectivereeks enkele afleveringen. De eerste jaren van Columbo zijn ontegensprekelijk de beste. De latere reeksen uit de jaren 1990 bereikten nooit het hetzelfde niveau.

Wereldwijde hit

44 landen zonden Columbo uit en de reeks was zo populair dat Peter Falk eind jaren 1970 in Roemenië de bevolking tijdens een speciaal uitgezonden boodschap toesprak om die in te lichten dat de serie echt gedaan was en dat dat dus niet lag aan de censuur van het communistische regime van dictator Ceausescu. Peter Falk kon rentenieren dankzij de 69 afleveringen waarin hij Columbo tot leven wekte. De aan Alzheimer lijdende acteur overleed in 2011 in zijn riante woning in Beverly Hills.

O ja, en just one more thing, tijdens de lockdownperiode werd Columbo in de Verenigde Staten opnieuw een kijkcijferhit. Vijftig jaar na de eerste uitzending staat Columbo in zijn verrimpelde trenchcoat nog steeds als een huis.

Iemand zin in een gekookt eitje? Iemand?

Richard Levinson

Vijftig jaar Columbo – de belichaming van de slimme antiheld