Een aanzienlijk deel van mijn intellectuele leven besteedde ik aan het definiëren en verdedigen van het conservatisme, als sociale filosofie en politiek programma. Elke keer als ik dacht dat ik de spijker op de kop sloeg, gleed die naar één kant en klopte ik op mijn vingers.

De onverwachte komst van Trump

Zoals vele anderen, conservatieven zowel als progressieven, heb ik de politieke carrière van Donald Trump niet voorzien, noch had ik me kunnen voorstellen dat zo iemand president kon worden in naam van een partij die specifiek een beroep doet op conservatieve kiezers. Is dit eenvoudigweg een aberratie, of zijn er diepgaande banden die de president verbinden met de grote denktraditie die ik beschrijf in mijn recente boek ‘Conservatism: An Invitation to the Great Tradition‘?

Ideeën hebben gevolgen

Bij het beschrijven van de geschiedenis van een idee, zoekt men vanzelfsprekend naar de beste uitdrukking ervan. Een geschiedenis van het progressieve denken zal veel te zeggen hebben over John Locke en Jean-Jacques Rousseau, en iets minder te vertellen hebben over Hillary Clinton. Een overzicht van het conservatieve denken zal uitgebreid gaan over Edmund Burke en Thomas Jefferson, en slechts een paar alinea’s wijden aan Margaret Thatcher.

Maar mevrouw Thatcher, en tot op zekere hoogte mevrouw Clinton, staan bekend voor het oproepen van de grote figuren van de politieke filosofie en voor het tonen van een ontwikkeld besef dat ‘ideeën consequenties hebben’, zoals de Amerikaanse conservatief Richard Weaver het uitdrukte. In mijnheer Trump komen we een politicus tegen die sociale media gebruikt om het rijk van de ideeën volledig te omzeilen, die de gevoelens van zijn volgelingen aanpakt zonder de filter van het doordachte argument, en met slechts een marginale interesse voor wat iemand met verstand misschien heeft gezegd.

We, the people

Amerikanen zijn zich bewust van hun constitutionele rechten en vrijheden. Deze verworvenheden worden niet gegarandeerd door de menselijke natuur, en bestaan alleen omdat de Amerikanen ervoor hebben gevochten. Ze vochten er als natie voor, samen naar de toekomst kijkend. Nationale identiteit ligt aan de oorsprong van het vertrouwen waarvan de politieke orde afhangt. Dergelijk vertrouwen bestaat niet in Libië of Syrië. Maar het bestaat in Amerika, en het land heeft geen kostbaarder bezit dan de wederzijdse loyaliteit die de woorden ‘we, the people’ oproepen bij elke Amerikaan, ongeacht of een progressief of een conservatief ze uitspreekt.

Die eerste woorden van de Amerikaanse grondwet verwijzen niet naar álle mensen waar zij zich ook bevinden. Ze verwijzen naar de mensen die hier verblijven, op deze plaats en onder deze rechtsorde, en die de bewakers en begunstigden zijn van een gedeelde politieke erfenis. Wie dat snapt, snapt het eerste principe van het conservatisme.

Het belang van traditie

Onze politieke erfenis is niet de eigendom van de gehele mensheid, maar van ons land in het bijzonder. Anders dan het linksliberale denken, met zijn filosofie van abstracte mensenrechten, is het conservatisme niet gebaseerd op een universele doctrine, maar op een bepaalde traditie, en dat op zijn minst heeft de huidige president begrepen. Meer nog, hij vat dat de rechtsorde van de Verenigde Staten is geworteld in gewoonten die de Grondwet hoort te beschermen. Hierin toonde de heer Trump dat hij tot de bredere conservatieve traditie behoort, op zoek naar een Hooggerechtshof dat de grondwet toepast, in plaats van een Hooggerechtshof dat ze voortdurend herziet, ongeacht de gekozen wetgevende macht.

Veranderen om te behouden

Maar zoals Edmund Burke opmerkte in een van de basisdocumenten van het moderne conservatisme, zijn Reflections on the Revolution in France, moeten we ‘hervormen om te kunnen behouden’. Instellingen, tradities en loyaliteiten overleven door zich aan te passen, niet door voor altijd in de toestand te blijven waarin een politieke leider ze erft. Over het algemeen begrepen conservatieve denkers dit. En aanpassingsvermogen is niet alleen van toepassing op de wet, maar ook op de economie waarvan alle burgers afhankelijk zijn.

In een ander basisdocument van het conservatisme, The Wealth of Nations, betoogde Adam Smith dat handelsbelemmeringen en beschermingen die aan stervende industrieën worden aangeboden, op de lange duur niet het belang van de mensen dienen. Integendeel, ze zullen leiden tot een verstarde economie die zal versplinteren onder de concurrentie. Dit lijkt president Trump niet te hebben begrepen.Zijn protectionistische beleid lijkt op dat van naoorlogse socialistische regeringen in Europa, die disfunctionele industrieën isoleerden van hun concurrentie. Dat leidde niet alleen tot economische stagnatie, maar ook tot een soort van cultureel pessimisme dat zeker volledig indruist tegen de Amerikaanse geest.

De verstoorde kijk van Trump

Conservatieve denkers prijzen over het algemeen de vrije markt, maar zij geloven niet dat marktwaarden de enige waarden zijn. Hun primaire zorg ligt bij aspecten van de samenleving waarin markten weinig of geen rol te spelen hebben: onderwijs, cultuur, religie, huwelijk en het gezin. Deze maatschappelijke sferen ontstaan niet door kopen en verkopen, maar door het koesteren van wat niét gekocht en verkocht kan worden: zaken als liefde, loyaliteit, kunst en kennis, die geen middel zijn om een doel te bereiken, maar hun eigen finaliteit zijn.

Over dergelijke dingen lijkt het me redelijk om te zeggen dat de heer Trump er op zijn best slechts een verstoorde kijk op heeft. Hij is een product van de culturele achteruitgang die ons artistieke en filosofische erfgoed in de vergetelheid jaagt. Misschien is de belangrijkste reden om te twijfelen aan de conservatieve geloofsbrieven van de heer Trump dat hij, als een creatuur van de sociale media, het gevoel heeft verloren dat daarbuiten een beschaving bestaat die boven zijn deals en zijn tweets staat.

Vertaald door Harry De Paepe

Richard Weaver

Ik twijfel sterk aan de conservatieve geloofsbrieven van Donald Trump