Je kent hem wel, die sf-cultfilm van Don Siegel uit 1956. In Invasion of the Body Snatchers worden de bewoners van een Californisch stadje één voor één overgenomen door buitenaardse wezens. Het ene moment zijn ze nog perfect normaal, het volgende beginnen ze zich paranoïde en zombie-achtig te gedragen. Blijkt dat ze geen eigen wil en identiteit meer hebben, maar worden gedirigeerd door een buitenaardse kracht. Gek eigenlijk, maar ik moet altijd onwillekeurig aan die film denken als prominente Vlaamse Bewegers worden overgenomen door een politieke partij. En het jongste decennium zijn die inderdaad bij bosjes weggeplukt : Lionel Vandenberghe, Jan Jambon, Rita De Bont, Bruno Valkeniers en nu dus Peter De Roover. Wellicht vergeet ik er een aantal. Van het ene moment op het andere zijn die allemaal gemetamorfoseerd van niet-partijgebonden flamingant naar partijpoliticus. Plots staan ze aan de andere kant van de barrière. Die barrière is er wel degelijk. Tussen partijen en drukkingsgroepen bestaat een wereld van verschil. Partijen zijn in wezen permanente electorale oorlogsmachines, die constant gewikkeld zijn in een gevecht om stemmen en macht. Vandaar de ijzeren discipline in de partijen (of toch in de partijen die goed functioneren). Vandaar dat alle partijen lijden aan een zekere mate van sektarisme: wie niet mét ons is, is tegen ons. Het volstaat af en toe een partijblaadje te lezen om te weten wat ik bedoel. Als een partij in de regering zit, dan wordt het beleid de hemel in geprezen en kunnen de eigen ministers niets verkeerd doen, maar de dag dat de partij in de oppositie terechtkomt, is het andersom.

Figurantenrol

Partijen zijn, hoe kan het ook anders, extreem partijdig. Wie zich tot een politieke partij bekent, maakt in één klap heel wat vrienden, maar nog veel meer vijanden. Begrijpelijk dus dat nogal wat mensen daar huiverachtig tegenover staan en liever op een meer vrijblijvende en lucide manier aan politiek doen via een drukkingsgroep. Gelukkig maar dat die niet-partijgebonden verenigingen nog bestaan, want zij zijn een vrijplaats voor onafhankelijke en kritische geesten. Een leegloop van die drukkingsgroepen zou onvermijdelijk leiden tot een verschraling van het politieke debat. Alleen, als puntje bij paaltje komt spelen die drukkingsgroepen hoogstens een figurantenrol in het besluitvormingsproces. Wie talent heeft voor politiek en de ambitie heeft om echt te wegen op het beleid, die kan moeilijk weerstaan aan de verlokkingen van de partijpolitiek. De partijen liggen trouwens voortdurend op vinkenslag om beloftevolle krachten uit drukkingsgroepen te kunnen overkopen. Dat overkopen mag overigens tot op zekere hoogte letterlijk worden opgevat. Partijen zijn rijke organisaties die naast allerlei lucratieve mandaten ook heel wat boeiende en goedbetaalde jobs in de aanbieding hebben staan. Daar kunnen drukkingsgroepen meestal niet veel tegenover plaatsen. Vandaar dat zij voortdurend geconfronteerd worden met het probleem van de braindrain richting politieke partijen. Een echt probleem hoeft dat overigens niet te zijn, integendeel zelfs. De Roover gaf het al aan in zijn afscheidsbrief op doorbraak.be: door hem een zeer zichtbare plaats te geven op de lijst geeft de N-VA het signaal de Vlaamse Beweging nog steeds belangrijk te vinden. Drukkingsgroepen spelen een essentiële rol als politieke kweekvijvers. De Vlaamse Volksbeweging heeft dit de voorbije decennia op een uitstekende wijze gedaan. De uitstroom richting partijpolitiek werd altijd gecompenseerd door een instroom van aanstormend politiek talent. De vereniging mag daar best trots op zijn. Dat alles neemt niet weg dat zo een overstap altijd wel een wat wrang gevoel nalaat. Wat Invasion of the Body Snatchers zo spannend maakt, is dat je niet altijd weet wie al in bezit is genomen en wie niet. Net zoals we niet weten wanneer de overstappers echt de knop hebben omgedraaid naar de partijpolitiek. Misschien reden ze al geruime tijd in het geniep voor de partij. Misschien hebben ze hun positie in de Vlaamse Beweging gebruikt als springplank naar een al lang geplande partijpolitieke carrière. Voor elk van de hoger genoemde overstappers zou het in elk geval boeiend zijn om eens in detail te bestuderen hoe hun politieke discours is geëvolueerd in de periode die aan de overstap vooraf ging. Wanneer zijn ze als beweger opgehouden met verklaringen af te leggen die nadien tegen hen kunnen worden gebruikt in hun nieuwe rol als partijpoliticus ? In de film van Don Siegel slagen de body snatchers er uiteindelijk in om iedereen in bezit te nemen, op het hoofdpersonage na. In de Vlaamse Beweging is het gelukkig nog niet zover gekomen. Ten minste, dat hoop ik.

Dit artikel verscheen eerder als opiniebijdrage in De Morgen