Tot 2005 plukte de Chinese overheid gewoon organen (nieren, longen, harten, levers e.a.) van terechtgestelde misdadigers om ze internationaal te verkopen aan wie dringend een transplantatie nodig had. Officieel gebeurde dat in drie fases: het Rode Kruis oordeelde of de organen in goede staat waren, een gespecialiseerde organisatie selecteerde een gepaste ontvanger en tenslotte voerde een ziekenhuis de transplantatie uit. Het grote probleem was dat nogal wat terechtstellingen gebeurden in functie van de organenroof, niet op grond van de wettelijke procesafwikkeling.

Chinezen zijn uit traditie, net als moslims, weinig scheutig om organen aan de wetenschap te schenken. Volgens hun overtuiging moet een lichaam in zijn geheel aan de aarde worden toevertrouwd. De wet verbiedt betaling van afgestane organen. En in 2007 besliste de Chinese regering om over te stappen naar vrijwillige orgaansafstand. Maar het belet niet dat illegale praktijken zich meester maakten van de organenhandel. En dat de Chinese regering boter op het hoofd heeft.

Grof geld

Een resolutie van het Europees Parlement kreeg bij handopsteken een grote meerderheid achter zich en bepaalt dat de komende tien maanden grondig onderzoek wordt gedaan naar die verkoopspraktijken. Er is grof geld mee te verdienen: de Wereldgezondheidsorganisatie sprak al in 2015 van minimaal 10.000 gevallen die samen ruim 1 miljard euro opbrachten.

Hilde Vautmans (Renew) heeft ervaring met dat soort afgedwongen orgaanafstand: ‘Ik heb een meisje gekend dat maar met één nier geboren was. Bij een operatie bleek zelfs die ene nier verwijderd door een malafide dokter. Sindsdien ligt ze aan de dialyse. Ze is nu in levensgevaar na drie mislukte transplantaties, ook uit eigen familie’.

Maar dat was in Afrika, waarom dan China eruit pikken ? ‘Van China is geweten dat organenroof werd en wordt toegepast op minderheden, leden van de Falung Gong vooral, maar ook Oeigoeren, christenen of moslims. Cijfers hebben we niet, dat wordt angstvallig achtergehouden.’

Een zoveelste resolutie zal de praktijk niet stoppen. ‘Dat klopt’, zegt Vautmans. ‘Maar het is onze verantwoordelijkheid om deze onmenselijke aanpak onder controle te krijgen. Ik zeg dat niet alleen. Vorig jaar heeft de VN-Mensenrechtenraad gestaafd dat er voldoende aanwijzingen zijn dat China doorgaat met die lucratieve handel. Er is meer, met de nieuwe vluchtelingencrisis uit Oekraine of Afrika. Vaak zien we dat kinderen met een groot litteken toekomen. Zij hebben gewoon hun overtocht moeten betalen met een orgaan.’

Drie vrouwen

In de literatuur is dat probleem al langer aangekaart, sinds Robert Cooks Coma (1977) en de verfilming ervan door Michael Crichton in 1978. Toeval wil dat uitgerekend vorige maand de vertaling verscheen van Anders Roslunds zwarte roman Drie Vrouwen. Vertrouw op mij. Daarin behandelt hij minderjarigensmokkel uit het Balticum en Rusland naar Zweden. De meisjes komen eerst in de prostitutie terecht, daarna moeten ze hun organen afstaan om zich vrij te kopen of gewoon er onderdoor te gaan.

De Zweedse regering heeft op grond van die roman politieke maatregelen genomen om die praktijken in te perken. En Vautmans ziet hetzelfde bij ons gebeuren. ‘Het is niet normaal dat je bij ons voor een geschikt orgaan op een jarenlange wachtlijst terechtkomt, en je in China binnen enkele weken al een geschikte ‘donor’ vindt. Het persagentschap Xinhua bevestigt dat elk jaar 300.000 organen nodig zijn, en dat maar 10.000 ingrepen zouden plaatsvinden.’

Heidi De Pauw van Child Focus bevestigt de trend dat mensen die in een zwakke positie zitten zich vaak (moeten) lenen tot verkoop van eigen organen. ‘China heeft al herhaaldelijk gezegd dat zij met die praktijk gestopt zijn, maar de geheimdoenerij laat anders uitschijnen. Wij vragen daarom een onafhankelijk onderzoek, meer alertheid bij reizigers naar China, en vrije toegang tot de heropvoedingskampen of de laogai, de dwangarbeidskampen”.

China gaat niet zomaar ja zeggen. ‘Dat beseffen we, maar we gaan in elk geval de komende tien maanden zoveel mogelijk onderzoeksteams sturen, naar Rusland, naar China, naar Israël, naar vluchtelingenkampen ook. Want als we niets doen, zal er ook niets gebeuren.’

‘Er is een brede stroom om die inbreuken op de menselijke waardigheid en de rechtstaat een halt toe te roepen’, vervolgt Heidi De Pauw. ‘Zelfs al weigert Peking om zich te verdedigen, dan nog is het de plicht van dit parlement om de internationale rechtsorde ten volle te verdedigen. Ten slotte heeft China de Conventie tegen Foltering en Onmenselijke Behandeling mee ondertekend. We kunnen het bewind daar ook op afrekenen.’

Robert Cook

Europees Parlement opent onderzoek naar organenhandel uit China