Het huidige migratiebeleid van Duitsland stoelt op de in 2015 door Angela Merkel uitgeroepen welkomstpolitiek. Destijds sprak de CDU-bondskanselier haar fameuze woorden: ‘Als het erop aankomt, zijn wij – de federale regering, deelstaten en lokale overheden – in staat om de juiste en noodzakelijke dingen te doen… Duitsland is een sterk land. Het motief waarmee we deze dingen benaderen moet zijn: we hebben zoveel bereikt – ‘wir schaffen das’!’

Terreurdaden

In het jaar van haar historische toespraak deden bijna een half miljoen mensen een asielaanvraag in Duitsland. Dat aantal groeide in 2016 zelfs uit tot 745.000. Van 2017 tot 2020 verminderde het aantal aanvragen stapsgewijs tot 120.000. Om daarna weer te groeien tot een piek in 2023 met 351.000 geregistreerde asielaanvragen. Gemiddeld werd meer dan 50 procent van die aanvragen ook weer afgewezen. Maar dat leidde niet tot een terugkeer naar het land van herkomst. In 2023 waren er maar 16.430 uitzettingen.

Die cijfers staan volgens oppositiepartij AfD in direct verband met een toename van terreurdaden en criminele delicten. Een van de meest recente was een steekpartij in Solingen waarbij drie mensen werden gedood door een afgewezen asielzoeker uit Syrië. Olaf Scholz, de huidige sociaaldemocratische kanselier, week in vier jaar tijd nauwelijks af van het ‘wir schaffen das’-beleid van CDU-voorganger Merkel. Zijn coalitie van SPD, FDP en groenen werd daarvoor genadeloos afgestraft tijdens recente verkiezingen in Saksen en Thüringen.

Maatregelen

De Duitse regering stelde naar aanleiding van de steekpartij in Solingen een maatregelenpakket voor migratie en veiligheid samen. Nancy Faeser is SPD-minister van Binnenlandse Zaken en een van de drie auteurs. Ze beraadslaagde met CDU-politici van de deelstaatregeringen. Die eisten nog strengere voorschriften, maar verzwegen dat Noordrijn-Westfalen – waarvan de autoriteiten de dader van Solingen een jaar lang niet konden uitzetten – wordt geregeerd door een coalitie van CDU en groenen. Op 3 september verklaarde Faeser na overleg met de CDU: ‘Onze maatregelen om illegale migratie te beperken werken… Ik ben dankbaar voor de serieuze en constructieve dialoog van vandaag’.

Uiteindelijk werden drie hoofdthema’s opgenomen in het pakket: strijd tegen irreguliere migratie, strijd tegen islamisme en een messenverbod. Asielzoekers die geen aanvraag stelden in het eerste land van aankomst binnen de EU, maar doorreisden naar Duitsland, gaan onder het mes. Volgens het nieuwe pakket zal de betreffende persoon dan geen ondersteuning meer krijgen van de Duitse overheid. Vluchtelingen met een erkende status, die zonder dwingende reden naar hun vaderland reizen, zijn die na terugkeer in Duitsland kwijt.

Islamisten en messen

Daarnaast wil de overheid met de nieuwe maatregelen specifiek het islamisme bestrijden. Daarvoor krijgt de Duitse dienst Vreemdelingenzaken extra bevoegdheden. In de toekomst mogen online biometrische vergelijkingen en kunstmatige intelligentie worden gebruikt voor gezichtsherkenning. Hierdoor kunnen volgens de minister in het buitenland bekende terroristen sneller worden geïdentificeerd.

Het derde gedeelte van het maatregelenpakket betreft de wapenwet. Op stadsfeesten, markten en andere openbare evenementen zal een algeheel verbod op het dragen van messen worden ingevoerd. Faeser: ‘De deelstaten kunnen het dragen van messen met een lemmet van meer dan vier centimeter in het openbaar vervoer verbieden. Die verboden hebben natuurlijk effectieve controles nodig. Daarom zullen we ook de deelstaten meer bevoegdheden geven.’

Kritiek

Alice Weidel, co-voorzitter van AfD, heeft geen vertrouwen in het pakket. ‘Ons succes in Saksen en Thüringen hebben de CDU en de regeringscoalitie onder druk gezet om in ieder geval openlijk toe te geven dat Merkels ‘wir schaffen das’-beleid heeft gefaald. CDU-leider Merz en SPD-minister Faeser zullen hier echter alleen lippendienst bewijzen.’

Robert Crumbach is voorzitter van de nieuwe partij Bündnis Sahra Wagenknecht (BSW) in Brandenburg, waar op 22 september zal worden gestemd. Hij vindt het pakket maatregelen van de federale regering ook weinig effectief. Tegenover het Duitse persagentschap dpa verklaarde hij: ‘Mensen verbieden om overal een mes mee naartoe te nemen, betekent niet dat niemand een mes mee zal nemen.’

Grenscontroles

Ondanks de kritische noten van de oppositie lijkt minister Nancy Faeser de zaak daadwerkelijk serieus te willen nemen. In de herfst van 2023 had ze al opdracht gegeven voor stationaire controles aan de grenzen met Polen, Tsjechië en Zwitserland. Aan de westelijke grens waren ook tijdens het EK-voetbal steeds weer mobiele controlepunten aan de Belgische en Nederlandse grens te vinden. Vanaf 16 september wordt nu ‘in het kader van de bestrijding van irreguliere migratie’ aan alle Duitse grenzen gecontroleerd, zowel mobiel als stationair. De maatregel werd bij de EU aangekondigd voor de duur van een half jaar.

De Duitse politievakbond had eerder al kritiek op de uitvoering van de grenscontroles. ‘Gemeten aan het uiteindelijke resultaat wordt er veel te veel personeel ingezet’, aldus de voorzitter van de bond. Volgens hem zorgen de grenscontroles voor een gedwongen personeelsverschuiving die andere plaatsen minder veilig maakt. Hij voegt eraan toe: ‘Wie illegaal het land wil binnenkomen of mensen wil smokkelen, weet sowieso allang waar gecontroleerd wordt.’

Robert Crumbach

Opnieuw controles aan de Duitse grens