Israël klaagt steen en been dat de buitenwereld niet goed beseft hoe diep het trauma is door de brutale aanval van Hamas op 7 oktober. En hoe groot de existentiële angst die Israëliërs momenteel in haar greep heeft. Een horrorshow zonder einde, noemt schrijfster Dorit Rabinyan het.

Sirenes en schuilkelders behoren sowieso tot hun dagelijkse leven maar dat is nu nog een stuk erger. Met de afschuwelijke pogrom raakte Hamas bovendien een open zenuw: het thuisland dat Arthur Balfour de joden in 1917 beloofde, had precies tot doel om hen eens en voorgoed te vrijwaren van dat soort geweld en die constante dreiging.

360-graden oorlog

Zelfs de goed geïnformeerde New York Times columnist Thomas Friedman besefte pas begin november, toen hij Israël bezocht, hoezeer het land veranderd is en hoezeer het momenteel vreest voor zijn voortbestaan. Er dreigt volgens hem een heuse 360-graden oorlog.

Ook schrijver Yossi Klein Halevi benadrukt dat Israël verwikkeld zit in een ‘existentiële oorlog’. Het moet volgens hem dringend weer ‘afschrikwekkend’ worden, nadat het zo vernederd werd door Hamas. Kwestie van Israëliërs zelf ervan te weerhouden te vluchten naar het buitenland en anderzijds de vijanden van Israël koest te houden.

Wat dat betreft, komt de huidige stroom horrorverhalen uit Gaza natuurlijk goed van pas: dat is precies wat je nodig hebt om je afschrikkingskracht te herstellen.

‘Passies binnen de rede’

In zijn klassiek boek, Passions Within Reason: The Strategic Role of the Emotions (1988), stelt de econoom Robert H. Frank dat dit ook de reden is waarom we behept zijn met de drang om wraak te nemen: wraakgedrag schrikt (potentiële) vijanden af. In die zin is het ook functioneel.

Maar het kan ontaarden in een zinloze, jarenlange cyclus van aanval en tegenaanval. Een berucht voorbeeld daarvan is de bijna veertig jaar durende, negentiende-eeuwse vete tussen twee Amerikaanse families: de Hatfields en de McCoys.

Gelukkig heeft de moderne, nationale rechtstaat, met haar monopolie op de uitoefening van geweld, goeddeels komaf gemaakt met dergelijke toestanden. Al zie je ze wel nog opduiken in de criminele sfeer. Internationaal gezien, zijn dat soort chronische vetes eveneens nog mogelijk. Frank wijst er met name zelf op dat deze dynamiek kenmerkend is voor het Midden-Oosten.

Omvolking in Palestina

Een einde is niet meteen in zicht: daarvoor zit de wrok veel te diep, is het wederzijds onbegrip veel te groot en is de internationale rechtstaat veel te zwak. De Palestijnen werden al vanaf het einde van de negentiende eeuw blootgesteld aan een heuse omvolking.

Hoezeer ze ook protesteerden, er was geen houden aan: waar er in 1860 minder dan 10% Joden leefden in Palestina en in 1922 iets meer dan 10%, was dat in 1946 al 33%. Het kwam dan ook onvermijdelijk tot geweld jegens de nieuwkomers. Temeer daar die zich helemaal anders gedroegen dan de Joden die van oudsher in Palestina leefden.

Juridisch fiat

In 1947 zorgden de Verenigde Naties, in het zog van de Holocaust, voor een juridisch fiat. Tot wanhoop van de Palestijnen kregen de zionisten daarbij 56% van het totale oppervlakte van Palestina toegewezen, inclusief de vruchtbare kuststreek. Terwijl ze maar 6% van het land in eigendom hadden. De Palestijnen bezaten daarentegen 94% van het land en vertegenwoordigden 67% van de bevolking van Palestina. Toch kregen zij maar 44% van hun voorouderlijk land.

Het resultaat? De eerste Arabisch-Israëlische oorlog (1947-1949) en de Nakba (‘catastrofe’). Meer dan 500 dorpen en steden werden vernietigd, 15,000 Palestijnen werden gedood en 750,000 Palestijnen verdreven. Een meerderheid kwam uiteindelijk terecht op twee lapjes grond die samen 22% van het totale oppervlakte van Palestina uitmaken: de West Bank en de Gazastrip. Het recht op terugkeer, of op vergoeding voor zij die verkiezen niet terug te keren, dat via resolutie 194 van de VN ingevoerd werd, wordt tot op vandaag miskend.

‘Folie à deux’

Israël zelf lijkt daarentegen weer van de gelegenheid gebruik te willen maken om nog meer Palestijns land te veroveren. Verschillende politici noemden de ‘vrijwillige verhuis’ van Gaza Palestijnen naar andere landen in de wereld de ‘juiste humanitaire oplossing’. Het bestaan zelf van een Palestijns Gaza zou niet meer toelaatbaar zijn. De minister van landbouw maakte zelfs gewag van een Gaza Nakba.

Kortom: een vergelijk is verder zoek dan ooit. Een tweestatenoplossing vereist dat Israël erkent dat zelfs het partitieplan van 1948 bijzonder pijnlijk is voor de Palestijnen. Van hun kant zouden de Palestijnen moeten aanvaarden dat ze meer dan de helft van het land van hun voorouders definitief gaan moeten afgeven aan mensen die zij zien als zionistische indringers. Een eenstaatoplossing ligt evenmin voor de hand, onder meer omdat de Joden dan bijna zeker binnen de kortste keren een minderheid zouden vormen in eigen land. Bij gebreke daaraan gaat de horrorshow en ‘folie à deux’ onherroepelijk verder.

Robert H. Frank

Israël: jarenlang ‘folie à deux’