Elk jaar Een nationale feestdag op La Réunion: Afschaffing van de slavernij. In het Frans overzees departement La Réunion wordt jaarlijks op 20 december de afschaffing van de slavernij in 1848 gevierd met een vrije dag. La Réunion is een eiland en Frans overzees departement in Afrika, ten oosten van Madagaskar en ten westen van Mauritius. Omdat La Réunion een Frans departement is, maakt het deel uit van de Europese Unie.

Het destijds onbewoonde La Réunion wordt in 1513 door de Portugezen ontdekt. Het eiland komt in 1642 in het bezit van de Fransen en het wordt – tot de opening van het Suezkanaal – een belangrijke tussenstop op de Oost-Indische handelsroute. De koffieplantages van het eiland draaien op slavenarbeid. Enorme hoeveelheden slaven waren daarvoor nodig. Gedurende twee eeuwen haalde Frankrijk Afrikaanse, Chinese, Maleisische en Indiase ‘arbeiders’ naar het eiland. In 1690 werden alle niet-Europeanen tot slaaf gemaakt.

Michèle Morgan (1920-2016)

2016 Overlijden te Meudon (Île-de-France) van Michèle Morgan, op de leeftijd van 96. Deze Frans actrice, was actief in bioscoopfilms en op tv tussen 1935 en 1999. Ze heeft meer dan vijftig films op haar actief, van La Vie parisienne van Robert Siodmak in 1936 tot Stanno tutti bene met Marcello Mastroianni.

2001 Overlijden in Verson (Normandië) van Léopold Sédar Senghor, hij ook 95 jaar, eerste president van Senegal, maar daarnaast ook filosoof, dichter, schrijver en lid van de Académie Française.

1989 Begin van de zeer omstreden Amerikaanse Operatie Just Cause: 12 000 Amerikaanse soldaten vallen Panama binnen om generaal Manuel Noriega (1934-2017) te verdrijven. Deze wordt er door Washington beschuldigd van drugshandel en misdaden tegen Amerikaanse burgers. Noriega zit vanaf 1992 tot zijn dood in Panamese, Franse en Amerikaanse gevangenissen.

1968 Overlijden te New York van John Steinbeck (66), Amerikaans schrijver van Duits-Ierse origine. Zijn werken (To a God Unknown, East of Eden, The Grapes of Wrath) zijn doordrongen van romantiek en pantheïsme. Ze verenigen de verheerlijking van de natuur en de sociale kritiek. Hij ontvangt in 1962 de Nobelprijs voor de Literatuur.

1964 Na de gemeenteraadsverkiezingen, die voor de Volksunie een grote opsteker zijn, worden de gemeentelijke mandatarissen samengebracht op een speciale kaderdag, waar de oprichting werd aangekondigd van de Vereniging van Vlaamse Mandatarissen (VVM).

John Steinbeck (1902-1968)

1942 Een dag na de dood van Staf de Clercq wordt Hendrik Elias de nieuwe leider van het Vlaams Nationaal verbond (VNV). De snelheid waarmee de Raad van Leiding hiertoe overgaat, heeft alles te maken met de vrees dat de Duitsers er zich zullen mee bemoeien.

Over de koers die Elias zal varen, rijzen vanaf het begin vele vragen. Als hij zich op 20 december 1942 in een grote openbare redevoering tot zijn volgelingen richt, pakt dit als volgt uit: hij vraagt erkenning van het Vlaamse volk, met een eigen bestuur in een toekomstige Germaanse statenbond. Dat was niet verschillend van wat zijn voorganger vroeg. Nieuw is de Heel-Nederlandse ‘lotsbestemming’, zij het beperkt tot het culturele domein. Het behoud van de ‘Belgische ruimte’ met Vlamingen en Walen die Elias als ‘geromaniseerde Germanen’ erkent, sluit hij niet uit. Hiermee speelt Elias in op de nieuwe situatie die was ontstaan door het feit dat Rex-leider Léon Degrelle de machtige steun van de SS had verworven.

1931 Overlijden te Berlijn van Gustaf Kossina, archeoloog en historicus, gespecialiseerd in de voorgeschiedenis. Vanaf 1902 is hij hoogleraar aan de Humboldt-Universiteit in Berlijn. In 1909 sticht hij Mannus, tijdschrift voor Duitse prehistorie. De titel is ontleend aan de Romeinse auteur Tacitus die in zijn Germania verwijst naar Mannus als de eerste mens van wie alle Germaanse stammen afstammen. Kossina’s meest bekende werk blijft Die deutsche Vorgeschichte, eine hervorragend nationale Wissenschaft (1912).

1925 Geboorte te Antwerpen van Bob de Moor, Vlaams striptekenaar. Vanaf 1950 begon De Moor voor Studio Hergé te werken en werd al gauw Hergés eerste assistent. Hij wordt bekend als medewerker aan Hergés strip Kuifje en voor zijn reeksen Meester Mus, Barelli en Cori, de scheepsjongen. Ook zet hij Hendrik Consciences De Leeuw van Vlaanderen om in stripvorm.

1917 Oprichting in de Sovjet-Unie van de Buitengewone commissie ter bestrijding van contrarevolutie, speculatie en sabotage, beter bekend onder de afkorting Tsjeka. Lenin stelt Feliks Dzerzjinski aan als leider van de dienst. Tsjeka is een letterwoord, maar het betekent in het Russisch ook spion. De Tsjeka wordt herhaalde malen omgevormd en herdoopt tot GPOe, NKVD, MVD, KGB, FSD…

Hendrik Elias (1902-1973)

1914 In de gevangenis van Pretoria wordt kapitein Josef (Jopie) Fourie door de Engelsen terechtgesteld. Als overtuigd Zuid-Afrikaans nationalist kwam hij in opstand tegen de Engelsen, maar werd door hen gevangengenomen. Zijn laatste woorden: ‘Jullie moeten niet in mijn gezicht schieten. Ik heb een groot Afrikaander hart, daar is plaats genoeg voor een kogel’. De Nederlandse dichter Albert Verwey schreef een ontroerend afscheidsgedicht voor Fourie, Toch is ’t een moord.

1887 De dat jaar gestichte Rodenbachs Vrienden, een katholiek Vlaams studentengenootschap aan de Gentse universiteit en voorloper van het KVHV, stuurt een verzoekschrift naar de regering ten gunste van het wetsvoorstel-Edward Coremans voor de vernederlandsing van het vrij middelbaar onderwijs.

1876 Geboorte te Gent van baron Robert de Kerchove d’Exaerde, jurist, burgemeester van Wuustwezel en katholiek parlementslid tot 1949. Hij behoorde tot de kleine groep van Vlaamsgezinde edellieden. Hij werd bij zijn verkiezing in Antwerpen politiek medestander, binnen de Meetingpartij, van katholieke flaminganten als Adelfons Henderickx, Alfons van de Perre en Frans van Cauwelaert, met wie hij zich ten volle inzet voor de vernederlandsing van de Gentse universiteit en voor Vlaamse regimenten in het Belgisch leger. Hij aarzelt niet in de Kamer te verklaren: ‘Als wij Vlamingen geen genoegdoening krijgen, stevent België af op bestuurlijke en wellicht zelfs politieke scheiding’.

1830 In Londen erkennen de grote mogendheden de scheiding tussen Nederland en kersvers België. Luxemburg zal nog jaren een twistappel blijven.

De Belgische Revolutie schept een internationaal probleem. De Europese verhoudingen, zoals deze door de grote mogendheden op het Congres van Wenen (1814-1815) waren vastgelegd, worden immers door elkaar geschud. De vijf grote mogendheden, Oostenrijk, Pruisen, Rusland, Engeland en Frankrijk, vergaderen in Londen om over de toekomst van de Nederlanden te beslissen (Conferentie van Londen, 1830-1833 en 1838-1839). Zij erkenden de onafhankelijkheid van België (20 december 1830), waarborgden de neutraliteit en onschendbaarheid ervan en gaven het de grenzen van 1790 (20 januari 1831).

Het Belgische ‘Nationaal Congres’, dat geen democratisch verkozen orgaan was, verwerpt deze territoriale regeling. Het eist namelijk ook Zeeuws-Vlaanderen, zowel Noord- als Zuid-Limburg en heel Luxemburg, d.w.z. de huidige Belgische provincie én het groothertogdom Luxemburg voor België op.

Robert Siodmak

20 december. Historische dag: onafhankelijkheid België erkend door Europese mogendheden