Een VRT-Panoreportage over Knokke, de rijkste en sjiekste badplaats aan onze kust, schetst een beeld van maffieuze toestanden rond belangenvermenging, corruptie en intimidatie, met vastgoedmagnaat Paul Gheysens in de hoofdrol.

Daar moesten we even van slikken: dat het een kustplek met pretentie is, favoriet van de francofone grand chique, frigoboxen niet gewenst, dat wisten we. Maar dit is nog van een ander kaliber. Een Vlaamse ondernemer die, onder het goeddunkend oog van het gemeentebestuur, terreur zaait om zijn megalomane plannen door te zetten. Something is rotten…

Alles voor de Compagnie

In 1908 richtte Maurice-August Lippens, liberaal politicus, voormalig gouverneur-generaal van Belgisch Congo en tot graaf gebombardeerd, de Compagnie Het Zoute op. Deze vastgoedmaatschappij bezat 1100 hectare Knokse poldergrond, met als doel: het ontwikkelen van exclusieve bouwprojecten voor het toeristische topsegment, op een moment dat O(o)stende nog als neusje van de zalm gold.

De Lippensjes hebben nooit veel op gehad met democratie, en regelden hun zaakjes bij voorkeur in de coulissen van de macht, ver weg van het gewone gepeupel. Connecties met de haute finance, de adel en het politiek establishment, hielpen daarbij. Peetvader Maurice-August was beste maatjes met de nazi’s en ging ook spreken op partijdagen, maar werd daar na de oorlog nooit voor lastig gevallen, in tegenstelling tot het collaborerende voetvolk.

De Lippensjes hebben nooit veel op gehad met democratie, en regelden hun zaakjes bij voorkeur in de coulissen van de macht, ver weg van het gewone gepeupel.

Was schoonzoon Léon Lippens nog een natuurliefhebber die het domein Het Zwin oprichtte, de kleinzoon van Maurice-August, graaf Leopold Lippens, burgemeester vanaf 1979, ging er fors tegen aan. Zijn politiek vehikel werd de lijst Gemeentebelangen, die via een absolute meerderheid simpelweg de belangen van de Compagnie Het Zoute moest behartigen. Een schepencollege dat als een politbureau de oekazen van de burgemeester uitvoerde, en een makke administratie, zorgden ervoor dat de dossiers ruimtelijke ordening vlotjes werden afgehandeld in het voordeel van de Compagnie.

Verhoogd toezicht

/media-credit De plannen voor het nieuwe Ghelamco-golfterrein met hotel.

Juridisch kwam heel deze combine onvermijdelijk in grijze zones terecht. In 2006 ontplofte de boel al eens, toen de gemeentesecretaris en een topman van de Compagnie Het Zoute, samen met twintig ambtenaren, werden opgepakt in een onderzoek naar corruptie bij het Knokse vastgoedproject Finesterrae. Na vijf jaar pas kwam de zaak voor, en nog eens drie jaar later werd ze geseponeerd wegens procedurefouten. Het project Finesterrae werd overgenomen door… Paul Gheysens en diens bedrijf Ghelamco.

Met de dood van Leopold Lippens in 2021 ontstond een machtsvacuüm, vergelijkbaar met de val van de Sovjet-Unie en de politieke chaos die toen ontstond.

Een recenter exploot was de herbestemming tot woongebied van de Tolpaertpolder, oorspronkelijk als landbouwgebied ingekleurd, Deze gronden zijn eigendom van, rara…, de familie Lippens die op die manier fabelachtige winsten zou genereren. Maar de Raad van State stak er een stokje voor.

Met de dood van Leopold Lippens in 2021 ontstond een machtsvacuüm, vergelijkbaar met de val van de Sovjet-Unie en de politieke chaos die toen ontstond. Lippens’ adjudant Piet De Groote moest de winkel overnemen, terwijl de voormalige politieke vazallen van gemeentebelangen vechtend over straat rolden.

De zelfbediening nam toen grove proporties aan. Een vernietigend rapport van Audit Vlaanderen onthulde hoe schepen Kris Demeyere zijn eigen autobedrijf duchtig bleek te favoriseren bij gemeentelijke leasingopdrachten. De Vlaamse overheid stelde algemeen wanbestuur vast en plaatste de gemeente Knokke onder verhoogd toezicht. Ongezien. Piet De Groote werd vervolgens door zijn eigen partij afgedankt, om een zekere Jan Morbee op de troon te hijsen. Die alle geruchten over de invloed van bouwpromotoren in het gemeentelijk beleid afdoet als ‘onzin en stemmingmakerij’.

Oligarch

/media-credit Een limousine dwingt je tot stoppen, en dan gebeurt dit…

Het is in deze verwarring dat vastgoedmagnaat Paul Gheysens zich kiplekker voelt. Hij doet denken aan de oligarchen in het machtsvacuüm na de val van de USSR. Gheysens was in de jaren ’80 en ’90 na de val van het communisme actief als projectontwikkelaar in de voormalige Oostbloklanden, en dat heeft zijn manier van zakendoen blijvend geïnspireerd.

Deze man houdt van een spel zonder regels, tenzij hij ze zelf schrijft, met het eigenbelang als enige maatstaf. Als iemand dat een model van Vlaamse ondernemerscultuur vindt, laat het me weten.

Momenteel staat een nieuw golfterrein met hotel en congrescentrum op het menu. Uit de Pano-reportage leren we dat de Ghelamco-baas onwillige eigenaars persoonlijk thuis gaat opzoeken om ze de huid vol te schelden en af te dreigen. Een vrouw wordt in haar auto tot staan gebracht, waarna de betonboer haar door het raampje meedeelt dat er wel eens iets met haar kinderen zou kunnen gebeuren. Deze man houdt van een spel zonder regels, tenzij hij ze zelf schrijft, met het eigenbelang als enige maatstaf. Als iemand dat een model van Vlaamse ondernemerscultuur vindt, laat het me weten.

Boer Ronny, de man die niet wil verkopen

Wie zijn grond niet wil verkopen, zal onteigend worden door het gemeentebestuur, in naam van het ‘algemeen belang’. In Knokke heerst de maffia, en het is wel degelijk de erfenis van het Lippens-imperium, dat nu als een rot kadaver uiteenvalt. De overtreffende trap van hoe heel de Belgische kust mismeesterd werd, via het gechipoteer van lokale potentaten en hun immocratie.

Eén eigenaar, landbouwer Ronny Van Belleghem, weigert alle onteigeningsvoorstellen, bestempelt ze als illegaal, wil desnoods tot bij het Europees Hof, en steekt naar Paul Gheysens een opgeheven middenvinger uit. Veertig jaar geboerd, geen goesting om te rentenieren en nu cafébaas: deze antipode van de vetgemeste nouveau riche in zijn golfkarretje is mijn held. Zuhal Demir, die het megaproject van Ghelamco goedkeurde, moet dringend eens op bezoek in Café De Saks.

Ronny Van Belleghem

Knokke, waar de maffia thuis is