In 2016 was er heel wat te doen over een uitlating van toenmalig presidentskandidaat Donald Trump. Tijdens het eerste presidentieel debat werd Trump gevraagd of hij het verkiezingsresultaat zou aanvaarden indien hij in november het onderspit moest delven tegen de Democratische kandidate Hillary Clinton. Deze vraag kwam niet uit het niets. In de aanloop naar het debat had de zakenman uit New York het fair verloop van de presidentsverkiezing meermaals in twijfel getrokken. De nieuwbakken politicus die uiteindelijk aan het langste eind zou trekken liet de moderator, tot consternatie van velen, weten dat hij ‘nog zou zien’ en dat hij ons ‘in spanning zou houden’.

President Clinton

Trumps uitspraak werd veroordeeld als een directe aanval op het Amerikaanse experiment. Inderdaad, sinds de vrijwillige en geweldloze machtsoverdracht door president George Washington dragen de Verenigde Staten hun status als grootste democratie op aarde hoog in het vaandel. Een eventuele weigering van de Republikein zich neer te leggen bij zijn nederlaag zou ongetwijfeld geleid hebben tot een politieke en grondwettelijke crisis.

Dit scenario deed zich, zoals we weten, niet voor. Donald Trump, niet de gedoodverfde favoriet Hillary Clinton, won. En Clinton, niet Trump, weigert nu al iets minder dan vier jaar dat verlies, op zijn minst emotioneel, onvoorwaardelijk te accepteren.

Duiding

Bovendien weigert de oud-minister van Buitenlandse Zaken tijdens President Barack Obama’s eerste termijn zich sinds haar verlies terug te trekken uit de actieve politiek, iets wat de verliezer van een presidentsverkiezing doorgaans doet. Tijdens een interview met haar oud-communicatiedirecteur Jennifer Palmieri raadt Clinton opvolger Joe Biden aan zich ‘onder geen beding’ neer te leggen bij het verkiezingsresultaat. Ook poneerde ze dat de Republikeinse Partij zal proberen het verkiezingsresultaat te vervalsen. Donald Trump kan immers, zo meent Clinton, slechts winnen door Democratische kiezers te stoppen hun stem uit te brengen, door hen te ‘intimideren’.

Laten we even eerlijk zijn, had Donald Trump dit gezegd over Team Biden in een interview met Fox News-anker Sean Hannity, onze Amerikakenners hadden vlug voor de nodige duiding gezorgd. Trump zou ‘samenzweringstheorieën promoten’ en ‘bewust het democratisch proces ondermijnen’. Maar twee maten, twee gewichten, weet u wel.

De Washington Post, niet meteen de favoriete krant van de president, publiceerde onlangs nog een als experiment vermomd opiniestuk van een academica die meende dat enkel een overweldigende overwinning van Joe Biden geweld kan voorkomen. Donald Trump, zo meent professor Rosa Brooks van Georgetown University, zou zelfs de strijdkrachten inzetten om zijn positie veilig te stellen.

Verschroeide aarde

Eén bepaalde vleugel van de Democratische Partij promoot bewust een strategie van de verschroeide aarde. Als Joe Biden de verkiezing niet wint, dan wordt de verkiezing an sich in twijfel getrokken. Voor de partij die in 2016 nog – terecht – luidkeels te keer ging tegen kandidaat Trump omdat hij sprak van een rigged election, is dit uiteraard een ketel-pot situatie.

Betekent dit dan dat er geen gevaren zijn voor het normaal verloop van de presidentsverkiezing in november? Toch wel, in de vorm van de Amerikaanse Post en de zogenaamde mail-in ballots.

Omwille van de Covid-19 pandemie promoten Democratische politici het idee van een vote by mail-verkiezing. Een postbus-verkiezing, zeg maar. Het zou te risicovol zijn om van de Amerikaanse kiezers te vragen zich samen met duizenden anderen naar dezelfde stembus te begeven. Als alternatief stelt de partij een verkiezingsprocedure voor waarbij iedere geregistreerde kiezer in de weken voorafgaand aan de verkiezing per post een stembiljet krijgt toegestuurd.

kosten-batenanalyse

Weinigen ontkennen dat de toename van het aantal actoren tussen de invulling van het stembriefje en de indiening bij de bevoegde kiesinstantie de kans op fraude doet toenemen. De president vermoedt in ieder geval massale, pro-Democratische fraude, waardoor hij zich op hetzelfde glad ijs van 2016 begeeft. Het werkelijk debat gaat evenwel over de vraag hoe prominent en schadelijk de potentieel frauduleuze praktijken zijn. Enkel zo kan je een een kosten-batenanalyse van een postbusverkiezing opstellen.

De risico’s die door de Republikeinse Partij worden uitvergroot en door de Democratische worden geminimaliseerd kunnen we als volgt samenvatten. Ten eerste, de kiesregisters. Die zijn soms hopeloos verouderd, waardoor ook reeds overleden of verhuisde kiezers een stembiljet ontvangen. Ten tweede is er het probleem van het zogenaamd ballot harvesting, waarbij partijfunctionarissen de opgestuurde biljetten bij de kiezers thuis ophalen. Het kiesbriefje wordt dus niet teruggestuurd, maar aan een derde persoon toevertrouwd wiens taak het is het biljet aan het juiste kieskantoor te bezorgen.

De vrees bestaat dat de politieke partij die zwak staat in een deel van een bepaalde staat in het nadeel is en verder in de minderheid terechtkomt. Indien, bijvoorbeeld, de Republikeinse Partij onvoldoende vrijwilligers vindt om van deur tot deur te gaan in een Democratische uithoek van Florida, dan zou dit kunnen leiden tot een oneerlijk voordeel voor de tegenpartij.

Ongeldig

Ten derde lijken heel wat Amerikanen de mist in te gaan bij de invulling en versturing van hun stembiljet. Zo worden ingestuurde stembriefjes beduidend vaker ongeldig verklaard. In geval van onduidelijkheden kunnen de kiesbureaumedewerkers een handje helpen, iets wat onmogelijk is wanneer het biljet thuis wordt ingevuld.

Ook is er anekdotisch bewijs van fraude en wordt herhaald dat de Amerikaanse Post niet voorbereid is om een opdracht van dergelijke omvang tot een goed einde te brengen. Het gaat dan om kiesbiljetten die hun bestemming niet bereiken, laattijdig worden afgeleverd of ongeldig werden verklaard omdat er geen officiële datum op staat. De Post waarschuwde zelf al dat de massale influx aan teruggestuurde kiesbiljetten voor problemen zou zorgen in november.

Republikeinse luchtspiegeling

Ook zou de langzame telling van de postbusbiljetten enorme verwarring kunnen veroorzaken. Eén peiling toont aan dat Amerikanen die van plan zijn voor Joe Biden te stemmen, veel waarschijnlijker gebruik zullen maken van een mail-in ballot dan hun Republikeinse tegenhangers: 58 versus 17 procent. Dit doet partijactivisten en politieke commentatoren vrezen voor een Republikeinse luchtspiegeling (‘red mirrage’) op verkiezingsavond.

Beeld u de volgende situatie in. Tijdens de nacht van 3 op 4 november telt men de stemmen. Alle netwerken brengen hier getrouw live verslag van uit. Aangezien Republikeinen massaal kwamen opdagen aan de stembus tekent zich een overweldigende overwinning voor Donald Trump af. Iedere swing state bezwijkt voor de avances van de voormalige reality tv-ster. Biden trekt aan het kortste eind in Michigan, Florida, Wisconsin, Ohio, Arizona… Over and out.

De media weten niet hoe veel mensen per post hebben gestemd en hoe deze postbus-kiezers over de partijen verdeeld zijn. Zij besluiten dat Trump te ver is uitgelopen in het kiescollege om nog bijgehaald te worden. De president geeft de klassieke overwinningstoespraak, Biden de eveneens traditionele concession speech.

Woestijn

Maar dan raken beetje bij beetje de postbusbiljetten geteld. Iets dat gelet op hun enorme aantal dagen, zelfs weken, kan duren. De map van de Verenigde Staten die op verkiezingsavond nog bloedrood kleurde begint langzaamaan blauwe vlekken te vertonen. Staten waar de president op 3 november nog een comfortabele voorsprong had blijken toch te zwichten voor de voormalige vicepresident.

De luchtspiegeling verdwijnt. Trump hoort dat zijn voorsprong in het kiescollege slinkende is. Biden ook. Die laatste trekt zijn eerdere verlieserkenning in en houdt een persconferentie waarin hij Trumps overwinning betwist. De Verenigde Staten zitten plots opgezadeld met twee kandidaten die aanspraak maken op het Witte Huis. Het is dit scenario waarover onderzoeksbureau Hawkfish een uitgebreid rapport uitbracht.

Vuil spel

De Amerikaanse kiezers zijn het niet gewoon weken te moeten wachten tot zij de volgende president kennen. Presidentskandidaten trouwens ook niet. En hoe meer tijd er verstrijkt tussen de stembusslag en de definitieve bekendmaking van de resultaten, des te groter het vermoeden onder de aanhangers van de uiteindelijke verliezer dat er iets onkies gebeurde in de hoogste regionen van de ene of de andere statelijke overheid.

Trump-kiezers die op verkiezingsavond nog feestvierden en die in de volgende dagen kantelstaten onder lokaal Democratisch bestuur – zoals Wisconsin, Pennsylvania, Michigan en Minnesota – plots blauw zien kleuren, zouden de legitimiteit van de verkiezing wel eens in twijfel kunnen trekken. Maar ook Biden-kiezers die rekenden op de mail-in ballots in swing states onder Republikeinse controle (zoals Florida, Iowa en Ohio) zouden zich niet zonder slag of stoot neerleggen, indien Biden, als favoriet, toch het hoofd moet buigen voor Trump.

Bush

In 2000 besliste het Hooggerechtshof in laatste aanleg over de presidentsverkiezing . Toen kwam alles aan op wie, Texas-gouverneur George W. Bush of vicepresident Al Gore, het meeste kiezers had overtuigd in kantelstaat Florida. Na meerdere procedureslagen besloot het Hooggerechtshof dat Bush in Florida de winnaar was met 0,009 procent van de stemmen.

Gore zou zijn verlies pas erkennen op 13 december, meer dan één maand na de verkiezing. Die uitgerekte stembusslag was een traumatische ervaring voor een land waar presidentsverkiezingen steeds op het scherpst van de snede verlopen. Een Trumpiaanse fata morgana zou wel eens een gelijkaardig effect kunnen hebben. Of erger.