Het Centraal-Amerikaanse Nicaragua is intussen zowat het enige land ter wereld waar de overheid absoluut géén maatregelen treft om de verspreiding van het coronavirus tegen te gaan. Integendeel, de entourage van president Daniel Ortega riep de bevolking op uitgebreid de paasweek te vieren. Bij voorkeur met druk bijgewoonde processies, concerten, sportevenementen of vakanties aan het strand met familie en vrienden.

Waar is de president?

Net in crisistijden heeft de bevolking nood aan sterk leiderschap en duidelijke communicatie. Ook daar blijft president Daniel Ortega echter zwaar in gebreke. Hij is al sinds 12 maart niet meer in het openbaar verschenen. De communicatie over de pandemie valt zijn echtgenote – en vicepresident – Rosario Murillo te beurt. En ook dat uitsluitend per telefoon naar de officiële media en in bijzonder vage bewoordingen, type: ‘De overheid waakt over de gezondheid van de Nicaraguanen’.

Hoewel het niet de eerste keer is dat de 74-jarige president voor langere tijd van het toneel verdwijnt, wordt er nu uiteraard fel gespeculeerd over de reden voor zijn afwezigheid. Is hij zelf ziek? Is hij bang om besmet te worden? Zit de presidentiële familie intussen wél in quarantaine, ergens op een verborgen plek? Is dit een verwoede poging het laatste restje economische activiteit in het al zo verpauperde land te handhaven? Of is dit een bewuste strategie om de ex-guerrillero een soort goddelijke status aan te meten – door crisiscommunicatie aan anderen over te laten en dan als een deus ex machina tevoorschijn te komen wanneer er weer goed nieuws is? Opties te over.

Liefde in tijden van Covid-19

De katholieke bisschoppenconferentie in Nicaragua (CEN) gelastte alle processies, misvieringen en andere religieuze bijeenkomsten af en roept de gelovigen op dit jaar Pasen te vieren in beperkte familiekring. Zo wil ze de Nicaraguanen aansporen de pandemie te helpen indijken. Tot zo ver alles goed. Intur (het Nicaraguaanse Instituut voor Toerisme) daarentegen plande voor de paasvakantie wel 80 grote culturele en sportieve evenementen. Voor het hele zomerseizoen zijn dat er maar liefst 800. De aftrap werd alvast gegeven op 13 maart, met het massa-evenement Liefde in tijden van Covid-19 (Amor en tiempos de Covid-19). Daarbij marcheerden, dansten en zongen duizenden sandinisten, Ortega-aanhangers en overheidsfunctionarissen door de straten van hoofdstad. Alle aanbevelingen van de WHO werden daarbij lustig in de wind geslagen.

De Nicaraguaanse grenzen blijven dus open, iedereen mag – of liever moét – vrij circuleren, iedereen blijft aan het werk, leerlingen en studenten moeten naar school of de universiteit, en de bevolking moet maar eens lekker genieten van de zomer, Pasen vieren, met vakantie gaan, aan cultuur en sport doen, en zo meer. Ten slotte kan het coronavirus de arme Nicaraguanen niet treffen, aangezien het volgens de overheidspropaganda het ‘ebola van de rijken’ is.

Oppositie en zelfbescherming

De oppositie, gesteund door de katholieke kerk, artsen en vertegenwoordigers uit het middenveld, manen de regering aan transparanter te communiceren over de risico’s van het virus en maatregelen te treffen om de gezondheid en het leven van alle Nicaraguanen te beschermen. Ook de Panamerikaanse Gezondheidsorganisatie (OPS, Organización Panaméricana de Salud) uitte op 7 april bezorgdheid over het crisisbeleid van Ortega. De woordvoerder van de OPS, Carissa Etienne, zei ‘zich zorgen te maken om het gebrek aan social distancing, de oproep tot massabijeenkomsten, het gebrek aan tests en opvolging van contacten, en de manier waarop besmettingen gerapporteerd worden’. Ook de ‘ongepaste maatregelen ter preventie van besmettingen’ bestempelde ze als zorgwekkend.

Aangezien de overheid haar burgers dus aan hun lot overlaat, hebben veel Nicaraguanen ervoor gekozen dan maar zelf maatregelen te nemen. Velen zitten in zelfopgelegde quarantaine. Universiteitsstudenten weigeren naar de les te gaan. Heel wat privébedrijven laten telewerken toe. Talrijke straatverkopers lopen rond met mondmaskers en handschoenen. Wie het zich kan veroorloven dan toch. Want in een van de armste landen van Latijns-Amerika is dat allemaal niet vanzelfsprekend.

Falend beleid, falend gezondheidssysteem

Net als veel andere armere landen kampt Nicaragua daarbij nog met een hele rist andere problemen die de crisis kunnen verergeren. Zo heeft nog steeds niet iedereen toegang tot drinkbaar of stromend water. Hygiënemaatregelen zijn nog niet zo algemeen ingeburgerd als in bijvoorbeeld Europa of de VS. Veel arme Nicaraguanen wonen dicht op elkaar gepakt in schamele huizen. Er is geen of nauwelijks afvalophaling. En ook het gezondheidssysteem is precair. Volgens vicepresident Murillo zouden er 19 ziekenhuizen uitgerust zijn om coronapatiënten te behandelen. Welke dat zijn, waar ze zich bevinden, en over welk materiaal of hoeveel artsen en verplegers ze beschikken, is onbekend. Lokale artsen schatten dat Nicaragua in totaal slechts 6000 ziekenhuisbedden telt en 160 beademingstoestellen – waarvan 80% al in gebruik zijn.

De regering lijkt te denken dat Nicaragua immuun is voor de coronacrisis. Een instelling die het land weleens heel duur te staan kan komen. De eerste bevestigde gevallen dateren al van 12 maart. Ongeveer tezelfdertijd werden ook in buurland Honduras de eerste besmettingen vastgesteld. In dat land zijn er exact een maand na de eerste vaststelling op 11 maart al 392 gevallen bevestigd, waarvan er 24 overleden zijn en 7 genezen. Honduras heeft echter al sinds 15 maart zijn grenzen gesloten en is sindsdien in volledige lockdown. In dezelfde periode rapporteerde Nicaragua slechts 7 gevallen, waarvan 2 overlijdens en 1 genezing. Gezien het gebrek aan voorzorgsmaatregelen en vergelijkbare tendensen in andere landen, lijkt het weinig waarschijnlijk dat die cijfers correct of volledig zijn.

Donkere toekomst voor bevolking en medisch personeel

De prognoses zien er in ieder geval niet rooskleurig uit. Minsa (het Nicaraguaanse ministerie voor Volksgezondheid) berekende dat er de komende zes maanden 32.500 Nicaraguanen besmet zullen raken met SARS-CoV-2. 8.125 daarvan zouden in het ziekenhuis belanden, 1.016 op intensieve zorgen. 813 Nicaraguanen zouden aan de gevolgen van het virus overlijden. Met slechts 32 beschikbare ventilatoren springen ze dan niet ver. Bovendien verbiedt de overheid gezondheidswerkers persoonlijke beschermingsmiddelen zoals mondmaskers en handschoenen te dragen, om ‘de bevolking niet bang te maken’. Als er dus plots veel coronapatiënten in de ziekenhuizen zouden terechtkomen, zal al snel het medisch personeel uitvallen. En de ziekenhuizen zelf zullen regelrechte broeihaarden worden voor het virus.

Censuur in een politiestaat

Hoe ernstig de situatie nu juist is, of hoe die de komende weken zal evolueren, is moeilijk in te schatten. Informatie is nauwelijks beschikbaar, aangezien het regime en de daardoor gecontroleerde officiële media de coronapandemie blijven ontkennen. Betrouwbare en onafhankelijke berichtgeving is moeilijk te vinden. Vrije journalisten worden systematisch monddood gemaakt of gecensureerd. De persvrijheid in deze politiestaat wordt al jaren zwaar onderdrukt. En dat is er sinds de laatste politieke crisis in 2018 zeker niet op gebeterd.

Een ding is zeker. Als Nicaragua het nu al moeilijk had, zal het land het door deze coronapandemie helemaal zwaar te verduren krijgen. Op alle vlakken.

Rosario Murillo

Nicaragua, enig land zonder coronamaatregelen