Maandag 5 september staat de aangepaste meerjarenplanning op de agenda van de Gentse gemeenteraad. Het belooft een pittige avond te worden. De schuldenstrop begint nu wel heel hard te spannen. Het resultaat van het laten vieren van de budgettaire teugels is dan ook geen schoon zicht, maar de paars-groene meerderheid probeert de schone schijn op te houden.

Onder de huidige coalitie verdubbelde de schuldenberg van de stad. De Arteveldestad stevent af op een schuld van maar liefst 1.046.980.870 euro. Gent zal in 2023, twee jaar vroeger dan voorzien, wedijveren met Leuven voor de prijs voor de stad met de hoogste schuld per inwoner. Tegelijk, concludeerde De Tijd in 2020, investeert Gent minder dan het gemiddelde van de Vlaamse centrumsteden.

Gratis geld

Niet alleen onze schuld scheert hoge toppen, maar ook onze schuldratio zal tegen het eind van deze legislatuur boven de 100 procent pieken. Dat betekent dat er meer schulden zijn dan dat er geld binnenstroomt. Tot overmaat van ramp ontspoort ook de begroting. Zo moest de paars-groene coalitie op de valreep van het zomerreces in allerijl op zoek naar een slordige 85 miljoen euro om de begroting te stutten.

Verrassen doen deze duizelingwekkende cijfers allerminst. Maar voor elke kritische stem was het schreeuwen in de woestijn. Het schepencollege zag de oppositie niet als brenger van slecht nieuws, maar als de oorzaak ervan. ‘Geld is toch gratis en schulden maken is niet erg’, suste men steevast. Daarin klinkt een echo van de Nederlandse premier Colijn die op het hoogtepunt van de Grote Depressie de burger in slaap wiegde met de woorden: ‘Gaat u maar rustig slapen’. Voor de Gentenaar wordt het echter hard ontwaken.

Iceberg, right ahead

Alle ingrediënten voor een perfecte storm zijn aanwezig: jarenlange spilzucht, een nakende recessie, torenhoge inflatie, een energiecrisis en het einde van het gratisgeldtijdperk. Reken daarbij dat Gent heel wat personeelsleden heeft – het ambtenarenapparaat is in verhouding zelfs groter dan dat van Antwerpen – waarvan de loonindexering de komende jaren een meerkost van 180 miljoen euro betreft, en je voelt aan je kleine teen dat iemand vroeg of laat de factuur moet betalen.

‘Het beheer van stadsfinanciën lijkt op het beheer van het gezinsbudget. Je moet het doen met de inkomsten die je hebt (…). Sparen in goede tijden, om reserves te hebben in crisistijd, zo hoort een goed financieel beleid te zijn.’ Dat zijn niet mijn woorden, maar die van Open Vld Gent. Verpakking boven inhoud en intenties boven resultaten, zo blijkt. Een goede huisvader weet dat je het dak repareert als de zon schijnt. Het stadsbestuur liet echter na om de hoogconjunctuur en de lage rente te gebruiken om het centenboekje op orde te krijgen. Ze deelden liever cadeautjes uit aan elkaar. Ze hebben gegokt en verloren.

De Duitse econoom Rudi Dornbusch zei over de Mexicaanse crisis van 1995 dat het veel langer duurt dan je denkt voordat een crisis uitbreekt, maar dat het daarna allemaal veel sneller escaleert dan je ooit had durven vermoeden. Of ze in het stadhuis de ex-hoofdadviseur van het IMF en de Wereldbank kennen weet ik niet, maar de Wet van Dornbusch laat duidelijk niet met zich sollen.

Na ons de zondvloed

Het beste vermaak is leedvermaak zou een slecht karakter – en wie zou mij daarvan durven verdenken? – tussen neus en lippen zeggen. Maar als jonge Gentenaar maak ik me vooral zorgen over onze ongezonde stadsfinanciën en de weerslag op de toekomstige generaties. Vergeet niet, de arm van het verleden reikt ver en de schulden van gisteren zijn maar al te vaak de belastingen van vandaag.

Tot zijn verbazing stelde Vooruit-schepen van Financiën Rudy Coddens, op een blauwe maandag in april, een begrotingstekort vast van 60 miljoen euro. Een maand later bedroeg het gat al 75 miljoen euro en in juni sprak men over een dikke 80 miljoen euro.

Een te elfder ure samengeroepen begrotingsconclaaf moest vlak voor de zomer soelaas bieden. Na een marathonvergadering van twee dagen kwamen de gevleugelde woorden uit het stadhuis: ‘We did it’. De marketinggenerator draaide meteen op volle toeren. Het besparingsplan – lees: belastingplan – werd gepresenteerd als ‘een sociale taxshift’.

Keizer zonder kleren

Ze zeggen dat papier niet bloost, maar dit plan komt toch aardig in de buurt. Een kijkje in de besparingsgrabbelton leert ons dat ondernemen en wonen in Gent duurder wordt. Zo stijgt bijvoorbeeld de onroerende voorheffing met bijna 20 procent. Een belastingverhoging die pakweg 29 miljoen euro extra per jaar in het laatje moet brengen.

Pikant detail: Open Vld Gent trok in 2018 naar de stembus met de belofte om de belastingen niet te verhogen. Ook in het bestuursakkoord staat letterlijk dat er geen plannen zijn in die richting. Ik weet wel, Paris vaut bien une messe, maar na de vaudeville met de knips in de Wondelgemstraat en de Bargiebrug is dit de zoveelste woordbreuk van onze burgervader. Mathias De Clercq, een keizer zonder kleren?

Liever dan zichzelf te ontvetten kiest het stadsbestuur ervoor om het leven in Gent duurder te maken en te besparen op kerntaken zoals veiligheid. Zo wordt het aantal geplande aanwervingen bij de politie gehalveerd. Gelet op de relschoppers aan de Blaarmeersen, patsers in de woonstraten en drugscriminaliteit op de pleintjes is dat wel heel kras.

Minder profetisch, meer pragmatisch

Had de Wetstraat-chroniqueur Hugo De Ridder dan toch gelijk toen hij schreef dat ‘het laten oplopen van de schuld – zogezegd om sociale motieven – tot de meest asociale van alle maatregelen en beleidsdaden blijkt te behoren’?

De hoogtijd van spilzucht is definitief voorbij. Nu is het hoog tijd voor verandering, voor goed bestuur. Pretenderen dat het gemakkelijk zal zijn om onze historisch hoge schuld af te bouwen is zand in de ogen strooien. We zullen moeten saneren, reorganiseren en hervormen.

Deze legislatuur hoeven we wellicht niks meer te verwachten. We zijn over halfweg en de verkiezingskoorts steekt op. Het ellebogenwerk kan beginnen. Bovendien is het geen geheim dat het niet botert tussen de coalitiepartners. De mayonaise pakte in 2018, maar lijkt richting 2024 te gaan schiften.

Rudi Dornbusch

Donkere wolken boven de Gentse stadskas