Een aangename opdracht van weekblad ‘t Pallieterke bracht mij recent naar pastoor Rudi Mannaerts van de Antwerpse Sint-Andriesparochie. Hij en zijn gelovigen staan open voor kunst, voor godloochenaars, kwezels en zondaars, voor vernieuwing met wortels in de Roomse traditie. De pastoortjes van vroeger, les petits vicaires, waren strijders voor Vlaanderen. Deze maatschappelijke, sociologische groep is op een uitzondering na verdwenen. Bleek in de marge van het gesprek over de Vlaamse kerk. Wat niet meteen nieuws is, maar toch goed om in de herinnering te brengen.

De tijd van Eerwaarde Heer Cornelis van de Jongenstehuizen Ivo Cornelis is passé, om zeep, komt nooit meer terug. Cornelis was flamingant, werd daarom gefnuikt in zijn religieuze carrière van bij de start, moest onder toezicht van de kardinaal komen werken in Mechelen in een volksparochie waar hij, als zoon van een sociale geneesheer, in liefdadigheid voor de wezen aan de slag ging. Op 11 juli stak Ivo Cornelis aan zijn weeshuizen de Vlaamse Leeuw uit. De fanfare van zijn jongeren roffelde en blies bij flamingantische manifestaties. Hij stierf, mooi symbool, op 11 juli.

Elk jaar heeft IJzerwake het steeds moeilijker om priesters te vinden voor de eucharistieviering die de bedevaart bij het graf van de gebroeders Van Raemdonck opent. De celebranten die opduiken zijn oud, vol goede wil en soms letterlijk dissident in hun orde of bisdom.

Les petits vicaires werden zij genoemd, alhoewel het historisch minder om pastoors ging dan om leden van kloosterordes, die ipso facto binnen de kerk optreden als de sekten en de dwarsliggers bij de protestantse christenen. De autonomie van de jezuïeten, de dominicanen, de norbertijnen en de kapucijnen bracht onder meer de paters Stracke, Vandewalle, Callewaert, Werenfried van Straaten, Max Wildiers voort.

Op de vraag, wat met de kerk in Vlaanderen, reageert pastoor Mannaerts bloednuchter: ‘De bisschoppen strooiden zichzelf tot voor kort zand in de ogen. Qua organisatie, qua getalsterkte gaat de kerk in Vlaanderen sterk achteruit. Het christelijke middenveld wordt een waanbeeld, elk jaar valt een traditionele steunpilaar omver na het schrappen van de C. De demografische structuur speelt tegen ons. Een bevriende moslim zei mij: bij ons zitten de jonge mensen, bij jullie de oude mensen. De zalvende taal over de werkelijke toestand vind ik misleidend want je kan niet genezen zonder een goede analyse. Wij varen met de katholieke kerk in Vlaanderen op een Titanic. Ik maai wat anderen gezaaid hebben en voor de bisschoppen is het roer om te wenden almaar kleiner. Ik voel mij als een van de laatste pionnen in de voorste linie, de schildwacht van een Mexicaans leger voor een tent met generaals, maar waar geen troepen rond staan. Ik ben tegen verduffend klerikalisme, contra de alwetendheid van de clerus. De traditie is dat celibataire mannen de kerk leiden, dat moet losgelaten worden.Het ontbreekt niet aan titulatuur: regionale verantwoordelijke, dekenale verantwoordelijke, federatie en andere ideetjes uit de koker van managementconsultants. Pas op, ik ben voor een vlotte organisatie, daar niet van. Gaat daarom echter al één Vlaming meer naar de kerk? De kerk in Vlaanderen overleeft voorlopig dankzij de vierde en de vijfde generatie, zij zijn de dragende kracht vandaag. De pronostiek, hoe lang nog, boezemt mij schrik ik. Ik vrees voor het antwoord. De eerste generatie in de grootsteden heet vandaag Mohammed, de tweede Kevin, pas nadien volgen Jan, Marie, Julia. Ben ik overdreven somber, neen, ik zie de waarheid onder ogen en vind dat geen reden om de handen in de schoot te leggen, mocht morgen de wereld vergaan dan zou ik blijven bomen planten want het is nuttig. ‘

Zijn er nog flaminganten onder de pastoors? Rudi Mannaerts: ‘Ik ken één adres met clerici waar ‘t Pallieterke binnenvalt. Op een enquête in ons seminarie in de tweede helft van de jaren tachtig reageerde 1 op de 20 seminaristen dat hij voor het Vlaams Blok was. Amaai, dat kon niet, de inquisitie begon om de onverlaat te vinden. In Rome werd de inquisitie afgeschaft, en hier werd zij in de stijl van mei 68 heringevoerd.’

Moet de Belgische kerk, en aartsbisschop Léonard, kiezen voor de confederalisering van de katholieke kerk in een land dat afstevent op een confederale tot independentistische ombouw? Rudi Mannaerts oordeelt dat de kerk in België andere katten heeft te geselen dan zich te bekommeren om politiek-territoriale wijzigingen, en meent dat zij automatisch het politieke proces van verzelfstandiging en doorgedreven decentralisering zal volgen.

Rudi Mannaerts

Popes doen het, en onze pastoors?