Op 9 mei werd op de luchthaven Domodedovo bij Moskou de 47-jarige Ruslan Ahmetshin gearresteerd. Hij wordt beschuldigd van het overtreden van de in juli 2021 aangescherpte wet op ‘rehabilitatie van het nazisme’. Hierdoor is het strafbaar om de rol die de Sovjet-Unie speelde tijdens de Tweede Wereldoorlog te vergelijken met die van nazi-Duitsland.

In werkelijkheid is het een historisch feit dat het Duitse Rijk onder Adolf Hitler en de Sovjet-Unie onder Jozef Stalin afspraken hebben gemaakt over hoe ze Europa zouden verdelen. Een week na de ondertekening van het Molotov-Ribbentroppact viel Duitsland op 1 september 1939 Polen binnen. Twee weken later bezette de Sovjet-Unie op haar beurt het westen van het huidige Wit-Rusland en gebieden in het oosten van Polen. De Russische en Duitse legers vierden hun samenwerking destijds met een grote parade in Brest-Litovsk.

Een nieuwe ideologie

Dat deze waarheden niet passen in het Rusland van Vladimir Poetin blijkt niet alleen uit de schoolboeken voor geschiedenis, maar ook uit de inmiddels vele veroordelingen op basis van de ‘wetgeving tegen geschiedvervalsing’. Volgens de Russisch-Israëlische journalist Andrei Arkhangelsky is die wetgeving deel van een groter plan: ‘Het Kremlin wil een mythe van het verleden scheppen die ook op het heden effect heeft. Aan dit plan is de afgelopen twintig jaar gewerkt. Deze utopie is niet alleen nodig om persoonlijke ambities te vervullen. Zij is in de eerste plaats nodig als ideologie voor Rusland.’

‘Deze ideologie bestaat eruit trots te zijn op een groots verleden. De belangrijkste basis ervan is de overwinning in de Tweede Wereldoorlog. Ze staat centraal in de moderne ideologie van Rusland. De kern van “de formule van trots” luidt ongeveer als volgt: in de Tweede Wereldoorlog heeft Rusland de wereld gered – en nu moeten alle landen Rusland respecteren.’ Dat respect moet niet alleen worden afgedwongen door een vernietigingsoorlog ter ‘denazificatie’ van buurland Oekraïne. Ook in Rusland zelf wordt op de negende mei, de ‘dag van de overwinning’ alles uit de kast gehaald om de rol van Siegesmacht te onderstrepen.

Persbureau Kremlin

Poetin tijdens de parade ‘onsterfelijke regiment’ in 2016

Een groot gevoel van saamhorigheid wordt onder andere sinds 2012 gecreëerd met de parade ‘onsterfelijk regiment’ waarbij mensen portretten van hun groot- en overgrootouders dragen die hun leven in de waagschaal zouden hebben gelegd voor de overwinning van het grootse vaderland. Een bekende leuze tijdens de parades die ook op vele Russische auto’s als sticker is te zien, luidt: ‘We kunnen het nog eens overdoen.’

Onsterfelijke regiment als carnavalstoet

Dit soort gedwongen patriottische optredens vallen natuurlijk ook in Rusland niet bij iedereen even goed in de smaak. Ruslan Ahmetshin, fotograaf en medewerker van het regionale kantoor van de liberale partij Jabloko citeerde exact een jaar voor zijn arrestatie de journalist Viktor Shenderovich op het sociale netwerk vk.com: ‘We zeggen opgewekt: ‘We kunnen het nog eens overdoen’. Dat zijn platvloerse uitspraken. Wat kunnen we herhalen? Wat betekent dat? Kunnen we Katyn herhalen? 700.000 krijgsgevangenen in de zomer van 1941? Concentratiekampen? Wat kunnen we overdoen? Kanonnenvoer? Infanterie om mijnenvelden op te ruimen?’

In een commentaar daaronder schrijft Ahmetshin in dialoog met een andere vk-gebruiker: ‘Dat onsterfelijke regiment is één groot carnaval… Ja, Duitsland en de Sovjet-Unie waren twee jaar lang partners. En de Tweede Wereldoorlog zijn ze samen begonnen. En Polen hebben Stalin en Hitler samen bezet. De tanks van Hitler werden in Kazan gemaakt. En zo zijn er nog een heleboel onfrisse dingen, waarover dat gespuis ons verbiedt iets te zeggen…. “

Neerbuigend met voorbedachte rade

Doorbraak had inzicht in de juridische documenten rond de zaak tegen Ahmetshin. Volgens rechercheur A. Kolobov is er sprake van een ‘na uitgebreide recherche vastgestelde persoon die via internetprovider ‘Skartel’ in de regio Archangelsk op het internet met voorbedachte rade een neerbuigende houding tegenover De Dag van de Overwinning wilde creëren.’ De medewerker van politie vervolgt: ‘Onder de naam Ruslan Ahmetshin werden citaten en commentaren geschreven die linguïstische en psychologische kenmerken van neerbuigendheid en oneerbiedigheid tegenover de actie ‘Onsterfelijk Regiment’ bevatten.

Bovendien werd onder dezelfde naam gedurende de periode van 8 tot en met 11 mei 2021 opzettelijk valse informatie verspreid over de rol van de Sovjet-Unie tijdens en vooral vóór de Tweede Wereldoorlog.’ De rechercheur vraagt de openbaar aanklager aandacht voor het feit dat er voldoende bewijsmateriaal bestaat voor het aanspannen van een rechtszaak op basis van artikel 541 paragraaf 1: rehabilitatie van het nazisme. Advocaat Ilja Sidorov: ‘De zaak is nu in behandeling bij het Openbaar Ministerie en komt na goedkeuring waarschijnlijk binnen een week voor de rechter.’ Ruslan Ahmetshin werd vanuit het vliegveld bij Moskou naar de gevangenis in zijn woonplaats gedeporteerd. Hij was onderweg naar een sanatorium in Armenië, maar zal in plaats daarvan in ieder geval tot 18 juni in voorarrest moeten blijven. ‘Mijn cliënt kan op basis van de genoemde beschuldigingen tot vijf jaar strafkamp worden veroordeeld’, aldus Sidorov.

Archief Aleksandra Archipova

Kinderen met tekening ‘neen tegen de oorlog’ gearresteerd en wachtend in politiebusje.

Kinderen tegen de oorlog

Dat een bescheiden protest tegen de huidige oorlog in Oekraïne al voldoende is om zelfs minderjarigen op te pakken, bleek op 1 maart van dit jaar. Ekaterina Zavizion, haar vriendin Olga Alter en hun kinderen in de leeftijd van 7 tot 11 legden bloemen neer bij de Oekraïense Ambassade in Moskou. De kinderen droegen een zelfgemaakte tekening met daarop de woorden ‘nee tegen de oorlog’. De twee vrouwen en de 5 minderjarige kinderen werden aangehouden en een tijdlang in een arrestantenbus vastgehouden. Later werden ze naar het politiebureau gereden waar een confiscatie van mobiele telefoons volgde. Na enkele uren stonden de twee moeders met hun kinderen weer op vrije voeten. Wel werden ze gewaarschuwd dat ze bij een herhaling van een dergelijke protestactie ontzet zullen worden uit hun ouderlijke rechten. Tegen de twee vrouwen die uit angst voor represailles geen commentaar wilden geven, loopt eveneens een rechtszaak.

Ruslan Ahmetshin

Poetin herschrijft doelbewust de geschiedenis van de tweede wereldoorlog