Republikeinen zijn een gevaar voor de democratie. Dat is het ‘closing argument’ van de Democratische Partij op de vooravond van de tussentijdse verkiezingen (de ‘midterms’) in de Verenigde Staten. Joe Biden, de huidige president van de VS, waarschuwde zijn volk dat een Republikeinse machtsovername in Washington D.C. en elders een ‘bedreiging vormt voor de democratie’. En dat zou een gevaar zijn voor de ‘rechten en vrijheden’ van iedere burger.

Fundamenten

Er vloeide al heel wat inkt over de vraag of Biden en co. werkelijk bezorgd zijn om de fundamenten van het Amerikaanse staatsbestel, of enkel bezig zijn met een cynisch staaltje bangmakerij. Critici wijzen er immers op dat Democraten, via hun financiële vehikels, uiterst rechtse politici promootten tijdens de Republikeinse voorverkiezingen.

The Washington Post – niet meteen een ‘rechtse’ krant – bracht de verkiezingsuitgaven van de Democratische Partij ten voordele van Republikeinse kandidaten in kaart. Uit die oefening bleek dat de partij van de president bijna 53 miljoen dollar spendeerde aan het pushen van Republikeinse politici die op de een of andere manier de rechtmatigheid van de verkiezing van Joe Biden in twijfel trokken.

Inmenging

Deze inmenging had één doel: de selectie door de Republikeinse partijleden van meer radicale kandidaten die eenvoudiger te verslaan zouden zijn door hun Democratische opponenten. Zo gaven Democraten financiële steun aan Doug Mastriano, de Republikeinse kandidaat voor gouverneur in ‘swing state’ Pennsylvania. En ze steunden Don Bolduc, de oud-generaal die kandideert voor een van beide Senaatszetels van de staat New Hampshire. In Illinois alleen spendeerden Democraten 35 miljoen aan het promoten van Darren Bailey, de door Donald Trump gesteunde uitdager van zittend gouverneur J.B. Pritzker.

Ook wanneer zij hun portemonnee niet openden voor Republikeinse kandidaten, konden Democraten hun blijdschap niet onder stoelen of banken steken wanneer de Republikeinse basis politici nomineerde die, naar hun mening, ‘onverkiesbaar’ waren. Zo koos de partij in Georgia voor American football-ster Herschel Walker, een man met een beladen verleden. In Arizona nomineerde de Grand Old Party ‘election deniers’ Kari Lake en Blake Masters voor respectievelijk het gouverneurschap en de Senaat. Alle drie zouden ze een hapklare brok zijn voor hun Democratische tegenstanders.

Boemerang

Het toejuichen en actief promoten van radicaal-rechtse tegenstanders dreigt evenwel als een boemerang in het gezicht van de Democraten terug te keren. Republikeinen die enkele weken geleden nog door hun tegenstanders werden afgedaan als een formaliteit op weg naar hun (her)verkiezing, hebben hun achterstand in de peilingen goedgemaakt. Sommigen zijn niet langer de underdog, maar de favoriet.

Dat Democraten de verkiezing van radicale aanhangers van oud-president Trump riskeerden, doet vermoeden dat zij niet al te bekommerd waren om de democratische toekomst van het land. Want indien zij er werkelijk van overtuigd waren dat hun Republikeinse uitdagers een gevaar vormden voor de grondwet, zouden zij niet zo vrolijk zijn geweest dat een ‘antidemocraat’, mede door hun toedoen, plusminus 50 procent kans maakt op de verkiezingsoverwinning.

Antidemocraten

Maar laten we de Democraten even op hun woord geloven. Laten we aanvaarden dat zij oprecht bekommerd zijn om de ‘antidemocratische’ Republikeinen die binnenkort misschien verschillende ambten binnenrijven. Is het echt zo dat deze ‘election deniers’ per definitie gekant zijn tegen de democratie?

Het antwoord is: niet per se. Heel wat Amerikanen, inclusief verkozen politici, zijn er oprecht — en dit adverbium is cruciaal — van overtuigd dat Donald Trump op onrechtmatige wijze een verkiezingsoverwinning ontzegd werd. Dat miljoenen burgers dit geloven, betekent (uiteraard) niet dat dit klopt. Wel betekent het dat de claim dat de Verenigde Staten overrompeld wordt door ‘semi-fascisten’, zoals de president het verwoordde, sterk genuanceerd moet worden.

Amerikanen die de legitimiteit van de presidentsverkiezing in twijfel trekken, hebben immers de democratie als zodanig niet de rug toegekeerd. Zij zien de verkiezing van Joe Biden net als een aanfluiting van de democratische principes, vandaar hun protest. Dat deze overtuiging niet gestaafd wordt door bewijsstukken en dus, behoudens tegenbewijs, verkeerd is, is problematisch. Maar het zou van weinig intellectuele eerlijkheid getuigen te beweren dat deze Amerikanen, in navolging van hun geliefde president, plots overtuigde autocraten zijn geworden.

Transformatie

Ook problematisch is het feit dat heel wat Democraten ‘bedreiging voor de democratie’ en ‘bedreiging voor het liberalisme’ door elkaar gebruiken. Wanneer zij beweren dat de verkiezing van Republikeinse parlementariërs en gouverneurs het ‘einde van de democratie’ inluidt, vrezen zij eerder het einde van de liberale orde dan van de deelneming van het volk aan de politieke besluitvorming.

Tijdens de Obama-jaren (2009 – 2017) was bij Democraten de overtuiging gegroeid dat de democratie de beste garantie was voor de transformatie van de Verenigde Staten in een ‘progressieve’ samenleving. Barack Obama had, zo luidde de gedachtegang, een nieuwe, permanente meerderheidscoalitie op de been gebracht, bestaande uit hoogopgeleide blanken en etnische minderheidsgroepen. De politicoloog Ruy Teixeira schreef er al in 2002 het (ondertussen beruchte) boek The emerging democratic majority over.

Die coalitie zou Democraten verkiezingsoverwinning na verkiezingsoverwinning bezorgen. Dat zou de partij nagenoeg ongelimiteerde macht geven om haar progressief gedachtegoed te implementeren. Republikeinen zouden ofwel liberaliseren, en dus hun conservatieve wortels achter zich laten, ofwel de electorale irrelevantie aanvaarden. De slagvaardigheid van deze nieuwe coalitie bleek nog tijdens het Obama-tijdperk sterk tegen te vallen. Maar dát zij van de Verenigde Staten (uiteindelijk) een Democratische eenpartijstaat zou maken, trok niemand in twijfel.

Doodskist

Toen ging het Amerikaanse volk overstag voor Donald Trump. Na opeenvolgende Democratische verkiezingsnederlagen in het federale parlement werd met de verkiezing van ‘The Donald’, de man die lijnrecht inging tegen de progressieve orthodoxie, de laatste nagel aan de doodskist van The emerging democratic majority getimmerd.

Anno 2022 is de Republikeinse Partij relevanter dan ooit. Naar verwachting zal de Grand Old Party op 8 november de controle over het Huis van Afgevaardigden en de Senaat — samen het federale parlement of ‘Congres’ — overnemen. Ook op deelstatelijk niveau zal de GOP goed scoren: politici met een Republikeinse partijkaart zullen na november in verschillende deelstaten de dienst uitmaken.

Wat opmerkelijk is, is dat de electorale relevantie van de Republikeinse Partij niet gepaard ging met een verwatering van haar conservatieve principes. Integendeel: na de verkiezing van Barack Obama beleefde de partij een conservatieve renaissance. Een terugkeer naar haar conservatieve wortels die tijdens het presidentschap van George W. Bush (2001 – 2009) enigszins aan belang hadden ingeboet. De Republikeinse Partij is vandaag conservatief én populair — dit tot grote consternatie van progressief Amerika.

Wensdroom

Er zijn ongetwijfeld Democraten die zich oprecht zorgen maken om de toekomst van de Amerikaanse democratie, indien (of wanneer) Republikeinen de teugels in handen nemen. Toch lijkt de overgrote meerderheid van de partij zich eerder zorgen te maken om de levensvatbaarheid van haar progressieve agenda, dan om het democratisch karakter van de republiek.

Democraten (grote ‘d’) leren dat democratie geen synoniem is voor liberalisme/progressivisme. Amerikanen kunnen het democratisch proces gebruiken om hun voorkeur te uiten voor een conservatief beleid. Een ‘conservatieve democratie’ is en blijft voor vele Democraten evenwel een contradictio in terminis. Als de democratie geen progressief beleid faciliteert, moet er wel iets mis zijn met de democratie, niet met het beleid. De democratie is voor deze Democraten slechts een hulpmiddel voor de realisatie van de progressieve wensdroom. Dat die droom maar niet in vervulling wil gaan, is voor hen een pijnlijke, maar broodnodige realitycheck.

Ruy Teixeira

Willen de Democraten wel democratie?