‘De overheid zou marihuana of coke kunnen beheren en verkopen. Dan hoeven verslaafden niet op zoek te gaan naar drugs bij louche mensen’, schrijft journaliste Samira Atillah in een opiniestuk in De Morgen. Ook Antwerps schepen Jinnih Beels (Vooruit) spreekt over ‘een toekomst waarbij je coke bij de overheid kunt kopen’.

Beide dames buigen het hoofd voor narcoterreur, want ‘de war on drugs kunnen we toch niet winnen’. De strijd tegen drugs voeren we echter niet om te winnen, maar om te beheersen. Weerwerk bieden tegen een epidemie die zoveel levens verwoest, is onze morele plicht.

Wensdroom

De argumenten zijn minzaam bekend. Door te regulariseren haal je de handel uit criminele netwerken en controleer je als overheid de kwaliteit. Simpel, toch? Ik wil geen spelbreker zijn, maar hoe zou dit in een land als België, met Antwerpen als internationale doorvoerhaven, de oplossing bieden? ‘Als wij als beperkt deel van deze keten de handel en productie zouden legaliseren, zou dat weinig impact hebben’, besluit professor criminologie Charlotte Colman (UGent).

De deur opengooien voor de legalisering van drugs brengt bovendien heel wat praktische vragen en onzekerheden met zich mee. De overheid moet bijvoorbeeld de prijs genoeg drukken zodat de risico’s, die bij georganiseerde misdaad horen, niet gecompenseerd worden door de hogere prijs die dealers via de zwarte markt kunnen vragen. Je “fix” aan dumpingprijzen halen bij het overheidswinkeltje om de hoek, dat kan toch ook niet de bedoeling zijn? En snuiven we dan met z’n allen een lijntje bij het dessert? Of mag het enkel thuis, achter gesloten deur? Staat er een limiet op de hoeveelheid die de consument per keer mag kopen? Ook dan lonkt een parallel circuit.

Onze noorderburen

Daarnaast getuigt het van een ongelooflijke naïviteit om te denken dat de criminaliteitscijfers zullen dalen als drugs vrij beschikbaar zijn. De drugsbaronnen van weleer gaan echt niet overschakelen naar een 9-to-5-job. Snel rijk worden blijft even aanlokkelijk. De kicks van een criminele levenswandel blijven even aantrekkelijk. De criminaliteit zal hetzelfde blijven, alleen met meer gebruikers en meer verslaafden.

Laten we eens, louter ter illustratie, over het muurtje kijken. Onze noorderburen ondervinden aan den lijve wat een laks drugsbeleid aanricht: een toename van patiënten die verslavingszorg nodig hebben, een stijging van gewelddadige afrekeningen en een toename van verloederde buurten.

Normatief

Liberale denkers argumenteren dat mensen de vrijheid moeten genieten om zich te laven aan hun drugs naar keuze, gelet op het feit dat de gebruiker de eindverantwoordelijkheid neemt voor zijn daden en individueel druggebruik niet in strijd is met het schadebeginsel van John Stuart Mill.

Deze argumenten overtuigen me in dit debat echter niet, aangezien (a) het moeilijk, zo niet onmogelijk, is om een individu de verantwoordelijkheid te laten nemen voor alle gevolgen van zijn druggebruik, (b) druggebruik een gigantische impact heeft op de omgeving van de gebruiker en (c) dit impliceert dat een gemeenschap niet het recht heeft om een moraal voor te spiegelen én af te dwingen.

Sociaal beleid

Maar een ethiek van verantwoordelijkheid betekent dat beleidsmakers de nevenschade van drugs trachten in te dijken. Het zijn namelijk vooral de meest kwetsbaren in onze samenleving die het grootste slachtoffer zijn van de psychologische en sociale gevolgen van problematisch gebruik. Druggebruik is maar al te vaak een indicator is voor slecht psychosociaal functioneren, zeker wanneer het gebruik gepaard gaat met spijbelen, een slechte thuissituatie, schoolverzuim en slechte schoolresultaten.

Het spreekt voor zich dat het weinig zin heeft om verslaving te beantwoorden met repressie. Dat is ronduit draconisch en contraproductief. Maar zeggen dat gebruikers hun handen in onschuld wassen is de waarheid geweld aandoen. Hoe onschuldig een lijntje coke ook lijkt, drugs zijn een stadskanker die een voedingsbodem vormen voor tal van andere samenlevingsproblemen zoals armoede, dakloosheid en prostitutie. Drugs ontwrichten de samenleving, corrumperen onze jeugd en verwoesten wijken, gezinnen en families.

Drugsbeleid betekent in de eerste plaats dan ook sociaal beleid. Naast de war on drugs, die focust op de criminaliteit, is er nood aan flankerend beleid dat focust op preventie, vroegdetectie, aanklampende hulpverlening en – als ultimum remedium – harm reduction.

Fatalisme

Ik hoop dat ik nooit in een samenleving hoef te leven waarbij we, louter uit defaitisme, mensen laten slikken, spuiten en snuiven wat ze willen. Wat houdt ons dan nog tegen om deze redenering niet door te trekken naar fraude of te snel rijden? Zwartwerken en flitspalen omzeilen zijn sinds jaar en dag nationale sporten. Het houdt toch nooit op!

Akkoord, het is dweilen met de kraan open, maar als we stoppen met dweilen verdrinkt de samenleving. Damien Versele, algemeen directeur van het hulpverleningscentrum De Sleutel, beaamt dat het normaliseren en banaliseren van (hard)drugs niet de juiste weg is. ‘Welk signaal geef je als overheid indien je een fenomeen dat je als ongezond en gevaarlijk kwalificeert, toch toelaat omdat je het niet kan bestrijden?’

Aanvaardbaar risico

Maar zijn dan we dan niet heel inconsequent in onze omgang met tabak en alcohol? Een goeie vraag, die je ook zou kunnen omdraaien. De onstuitbare propaganda tegen sigaretten lijkt wel hand en hand te gaan met een verregaande tolerantie voor druggebruik. Vreemd, aangezien ik geen weet heb van daders die onder invloed van teer en nicotine delicten plegen.

Toegegeven, onze houding tegenover alcohol is op zijn minst gezegd ambivalent. Maar alles in het leven is nu eenmaal een afruil. Als gemeenschap zoeken we continu naar de balans tussen vrijheid en regulering. Soms offeren we het ene op voor het andere, denk aan de coronapandemie. En bij elke afruil maken we een inschatting van het aanvaardbare risico.

Onheil

Vooralsnog geef ik de voorkeur aan een conservatieve drugspolitiek die voorrang verleent aan de preventie van onheil boven de realisatie van een utopie. Weet dat wanneer je de deur openzet voor het gebruik van genotsmiddelen, die deur niet meer dicht kan. Er valt veel te verliezen en weinig te winnen met het legaliseren van drugs. De huidige situatie is verre van wenselijk, maar er is geen enkele situatie zo erg dat het door een verkeerde politieke beslissing niet nog erger kan.

Samira Atillah

Coke legaliseren geen goed idee