De dapperste der Galliërs sloten in 1830 een akkoord met de grootmachten over hun onafhankelijkheid en neutraliteit. Dat bracht 75 jaar vrede voor België. De Rand Corporation, een krachtige denktank In Washington, kent het Belgische rolmodel. The Belgian way als uitweg voor Oekraïne.

Tot de laatste Rus

Zal Amerika via Oekraïne vechten met Rusland tot de laatste Rus dood is? Voor de houwdegens van marine, luchtmacht en leger is het antwoord: ja. Het zou een generale repetitie zijn voor de komende veldslag met China. Tegenstemmen klinken bij de Rand Corporation, een top-denktank, die militaire kruiwagens heeft. Zij werd gesticht in 1948 door de Douglas Aircraft Corporation als een non-profit-equipe voor advies aan de Amerikaanse strijdkrachten.

Twitter

Samuel Charap

Samuel Charap, hoofdonderzoeker van Rand Corporation, meent, in een essay op de webstek van Foreign Affairs (een eeuweling), dat Oekraïne neutraal moet worden. Zijn belangrijke argument is het voorbeeld van België in 1830 dat zijn onafhankelijkheid en daarmee intiem samenhangend zijn neutraliteit verwierf door een akkoord met de vijf grootmachten van die dagen. Met zijn onpartijdigheid kende het nieuwe land vrede tot Duitsland binnenviel in 1914. En zei dat het neutraliteitsakkoord ‘een vodje papier was’.

Hersenspinsel

Waar baseert Samuel Charap zich op voor zijn hersenspinsel? Eind maart, een maand na de invasie, stelden Oekraïense en Russische onderhandelaars in Istanboel een compromis voor als uitweg uit het conflict. Op 29 maart lekte het voorstel naar de pers. De Oekraïense en de Russische diplomaten waren het min of meer eens over de hoofdlijn.

Het centrale gegeven? Kiev zou zijn ambitie om lid te worden van de NAVO ruilen voor neutraliteit en zou hiervoor waarborgen ontvangen van zijn westerse vrienden én van Rusland. Samuel Charap: ‘Deze nieuwigheid is tot vandaag over het hoofd gezien in de westerse hoofdsteden. Veiligheidsgaranties worden daar traditioneel gezien als alliantieverdragen, terwijl in Istanboel beoogd werd dat de geopolitieke rivalen – Rusland en het westen – samen de veiligheid op de lange termijn van Oekraïne zouden bewaken. Deze ontwikkeling botst met de intuïtie van de westerse beleidsmakers want het maakt van Rusland een deelgenoot van de Oekraïense vrede’.

Klein Duimpje

In de internationale poppenkast speelt plots Klein Duimpje – België – een voorbeeldrol. Wat is de achtergrond? Generaals, diplomaten, het Kremlin en Washington denken gemakshalve over de huidige toestand in termen van artikel 5 van het NAVO-verdrag, het geboortegeschenk van het verbond. Wie één lid van de NAVO gewapend aanvalt, krijgt de hele club op tegenbezoek. Oekraïne hengelde naar NAVO-lidmaatschap om te schuilen achter artikel 5 en Rusland verder weg te duwen.

In Istanboel leidde de maartgesprekken tot een voorstel dat Oekraïne permanent neutraal zou maken met internationale waarborgen door de vaste leden van de Veiligheidsraad (China, Frankrijk, Rusland, het Verenigd Koninkrijk, de Verenigde Staten), naast Canada, Duitsland, Israël, Italië, Polen en Turkije. Deze elf zouden Oekraïne ter hulp schieten, met de wapens indien nodig, om de ’s lands veiligheid te herstellen.

Belgische onafhankelijkheid

In 1830 en 1839 werden verdragen geschreven die de Belgische onafhankelijkheid en bestendige neutraliteit betonneerden. Voor deze verdragen bestond België niet. Wij hebben een strategische locatie voor de buurlanden en op ons beperkt aantal vierkante kilometer werden meer dan 1000 veldslagen geleverd sedert de Romeinse tijd, die tussen Schelde en Maas eindigde in 452.

De Belgische opstand tegen de Nederlanders in 1830 leidde tot uitgesponnen onderhandelingen van de leden van het zogenaamde Concert van Europa – Oostenrijk, Pruisen, het Verenigd Koninkrijk, Frankrijk en Rusland – met de balorige Belgen en de onthutste Hollanders.

Het resultaat werd een verdrag dat België splitste van Nederland en een akkoord dat het nieuwe land ’ten eeuwigen dage neutraal zou zijn ten overstaan van alle andere staten’. De vijf grootmachten waarborgden dit akkoord, want zagen de Belgische neutraliteit als essentieel voor de veiligheid van het continent.

Rode loper

Door de Vlaamse laagvlakte, en dus het ontbreken van aardrijkskundige hinderpalen, was België een rode loper voor Frankrijk en Duitsland (toen een breiwerk van Pruisen en kladden hertogdommen, graafschappen en vrije steden) om bij mekaar binnen te vallen. Samuel Charap: ‘België had twee voordelen, het werd onafhankelijk en bekwam een vrede die 75 jaar duurde. De militaire woeligheid van de negentiende eeuw verstoorde het nieuwe land niet’.

De geografie van Oekraïne in Midden-Europa is gelijk aan de Belgische in West-Europa. Oekraïne is voor zijn geopolitieke rivalen een centrale veiligheidsbekommernis. Door de gegarandeerde neutraliteit zou Rusland verwerven: het einde van het dingen naar NAVO-lidmaatschap van Oekraïne, de zekerheid dat er geen militaire basissen noch buitenlandse legeroefeningen gebeuren in Oekraïne zonder de toestemming van Moskou. Voor het westen is het opgeven van het verzet van de Russen tegen het EU-lidmaatschap van Oekraïne een majeure stap naar het definitieve vertrek van Kiev uit de Russische invloedssfeer.

Samuel Charap: ‘Ik verheel niet dat een akkoord vanuit het communiqué in Istanboel uitzonderlijk moeilijk om te onderhandelen is. Maar tot vandaag is het de meest aannemelijk weg voor vrede in Oekraïne’.

En zo is België soms onverwacht nuttig…

Samuel Charap

België in 1830: hèt voorbeeld voor Oekraïne in 2022?