Na de volksraadpleging van 9 november over Catalaanse onafhankelijkheid kwam er een periode van gekibbel tussen de Catalaanse partijen voor onafhankelijkheid. ‘We zijn het leiderschap kwijt’, liet ondervoorzitter Jaume Marfany van de grootste onafhankelijkheidsbeweging weten. Nu lijkt het erop dat Madrid de onafhankelijkheidscampagne nog maar eens een duwtje in de rug heeft gegeven.

Toen het Catalaans parlement met een tweederdemeerderheid de decreten goedkeurde om niet-bindende volksraadplegingen te houden en om er een te houden over onafhankelijkheid, bracht de Spaanse regering deze decreten naar het Grondwettelijk Hof. Nu liet het Grondwettelijk Hof weten dat deze decreten ongrondwettelijk zijn. Dit terwijl regio’s zoals Andalusië al soortgelijke wetgeving rond volksraadplegingen hebben. In Catalonië is men ver van verrast. Wat de Catalanen steekt, is de symbiose tussen de verschillende gerechtelijke instanties en de conservatieve regeringspartij Partido Popular (PP). Niet alleen kwamen partijleden van de PP al op voorhand aankondigen wat een hof zou bepalen in politiek geladen kwesties, de politieke benoemingen in het gerecht worden nauwelijks verholen door de PP. De PP gaat op die manier wel heel erg onhandig om met haar absolute meerderheid. Verschillende factoren spelen een rol in de huidige malaise.

Het Grondwettelijk Hof

Van de huidige voorzitter van het Grondwettelijk Hof, Francisco Pérez de los Cobos, was al geweten dat hij enkele anti-Catalaanse pamfletten schreef voor FAES, de denktank van de PP. Na zijn benoeming door het Spaanse parlement bleek dat hij verzwegen had dat hij als magistraat ook lange tijd een lidmaatschapskaart had van de PP, wat in strijd is met de grondwet. Aangezien de PP de absolute meerderheid heeft in het Spaans parlement, bleef Pérez de los Cobos ongemoeid. Toen de Catalaanse regering hem wou wreken in de kwestie van de decreten voor volksraadplegingen, werd dit geweigerd door de andere leden van het Grondwettelijk Hof. Opnieuw werd hier een politieke logica gevolgd: tien van de twaalf leden van het Hof worden door het Spaans parlement benoemd. De twee andere leden worden benoemd door de Algemene Raad voor Gerechtelijke Controle, waarvan de leden benoemd worden door … het Spaans parlement. Er kan dus gesproken worden van een gepolitiseerd Grondwettelijk Hof. In de Spaanse media worden de leden dan ook verdeeld volgens hun politieke achtergrond. Daardoor heeft de conservatieve vleugel momenteel de meerderheid binnen het Grondwettelijk Hof.

Het Grondwettelijk Hof oordeelde voorbije week niet alleen dat de Catalaanse decreten ongrondwettelijk zijn, maar ook dat de volksraadpleging van 9 november niet plaats vond in zijn hoedanigheid. Het laconieke antwoord van de Catalanen hierop was dat het Grondwettelijk Hof nu ook al over krachten bezit die het verleden ongedaan kunnen maken.

Verdere inmenging in het gerecht

Toen de Catalaanse minister-president Artur Mas (CiU) doorzette met de volksraadpleging onder een andere naam, volgde niet alleen opnieuw een klacht bij het Grondwettelijk Hof. De Spaanse regering ging de strafrechtelijke baan op en maakte de zaak ook aanhangig bij het Openbaar Ministerie. Toen na een maand duidelijk werd dat de hoogste magistraat van het OM geen strafbare feiten zag in het handelen van de drie verantwoordelijke Catalaanse regeringsleden, trad deze af. Binnen de 24 uur werd zijn opvolgster voorgedragen door … de Spaanse regering. Als bij wonder aanvaardde het Openbaar Ministerie alsnog de behandeling van de klacht.

Het OM verwierp voorbije week de bezwaren van de Catalaanse regering tegen de klacht en liet de procedure verder gaan. Of het daadwerkelijk toch een vervolging zal komen, zal de toekomst uitwijzen.

Gerecht en overheid als politieke wapens

Vorige zomer, net voor de decreten over de Catalaanse volksraadpleging moesten behandeld worden door het Catalaanse parlement, kondigde Jordi Pujol (CiU) aan dat hij uit een vaderlijke erfenis een aanzienlijk bedrag had staan op een bankrekening in Andorra en dat hij gebruik had gemaakt van de fiscale regularisatie. Aangezien Jordi Pujol, oprichter van de regeringspartij van Artur Mas, 23 jaar minister-president was van Catalonië en zowel binnen als buiten Catalonië veel respect genoot, kwam dit als een bom aan.

Voor de Catalaanse verkiezingen in november 2012 kwam ook Artur Mas zelf even in opspraak. De regeringsgezinde krant El Mundo berichtte op basis van gelekte politierapporten dat hij rekeningen in Zwitserland zou hebben. Toen Artur Mas aan de Zwiterse bankautoriteiten vroeg deze info na te trekken en alle andere informatie over hem vrij te geven, bleek – na de verkiezingen – dat de politierapporten vals waren en Artur Mas niets verweten kon worden. De kartelpartij van Artur Mas, Convergència i Unió (CiU), verloor bij deze verkiezingen een vijfde van haar zetels.

Eind september 2014 had de burgemeester van Barcelona, Xavier Trias, van dezelfde partij als Artur Mas, een onderhoud met Michael Bloomberg, industrieel magnaat en oud-burgemeester van New York. Trias had zich blijkbaar iets te enthousiast uitgelaten over de mogelijke Catalaanse onafhankelijkheid. Wat volgde? Een gelekt politierapport vanuit het ministerie van Binnenlandse Zaken in El Mundo waaruit zou blijken dat Trias geheime Zwitserse bankrekeningen heeft. Zwitserland liet weten dat de gegevens uit het rapport vals waren …

Zowel Artur Mas als Xavier Trias dienden klacht in wegens laster tegen El Mundo, zonder gevolg. Het zit CiU zodanig hoog, dat één van hun EU-parlementsleden, Ramon Tremosa i Balcells, zich officieel beklaagde bij de Europese Commissie wegens politieke vervolging. Niet onterecht, zo blijkt ook weer recentelijk. Een van de kopstukken van de links-radicale partij Podemos, Juan Carlos Monedero, had consultancyopdrachten aangegeven op een manier waarop de fiscus het niet mee eens was. Voor Monedero zelf op de hoogte was, werd dit al gelekt naar de Spaanse pers en uitvoerig besproken door de Spaanse minister van Financiën.

Toen de Spaanse minister van Binnenlandse Zaken, Jorge Fernández Díaz, op televisie aangesproken werd over de klachten van de Catalanen over de valse politierapporten, was zijn antwoord even kort als veelzeggend: ‘En?’

Catalonië is zich aan het loskoppelen

Vanuit Catalonië kijkt men verbouwereerd naar deze manier van aan politiek doen. Madrid voert een onverholen unilaterale en opnieuw centraliserende politiek waarbij het niets schuwt. De scheiding der machten stelt nog weinig voor. Terwijl Catalonië vraagt naar meer autonomie, ziet het deze alsmaar meer aangetast. Ongeveer elk Catalaans decreet wordt aangevochten door de Spaanse regering en omdat dit kan via een automatische procedure, onmiddellijk geschorst bij het Grondwettelijk Hof. Dit maakt van Catalonië zo goed als het equivalent van een Franse regio: een uitvoerder van het centrale gezag.

Voorbije week hadden we dan nog de schorsing van drie jaar voor een Catalaanse rechter, Santiago Vidal, omdat deze in zijn vrije tijd een voorbeeld had opgemaakt voor een Catalaanse grondwet. En dan hadden we nog het nieuws dat katholieke godsdienst opnieuw op de voorgrond treedt in het basisonderwijs, waarbij bidden een van de verplichte evalueerbare onderdelen wordt.

Catalanen van alle slag, die zien het aan alsof ze terug geslingerd worden naar de tijden van de dictatuur. En zo slaagt Madrid er opnieuw in te doen waar de bakkeleiende Catalanen zelf weer niet in slaagden: de Catalaanse onafhankelijkheidsbewegingen verenigen.

Foto: Catalaans minister-president Artur Mas. (c) Reporters

Santiago Vidal

De Catalanen zijn klaar met Spanje