‘Ik vraag het electoraal college om zo snel mogelijk een diepgaand onderzoek te voeren zodat de volledige waarheid over de zaak-Odebrecht publiek wordt’. Helemaal in overeenstemming met de moderne communicatievormen zond Juan Manuel Santos, president van Colombia, dit bericht de wereld in via Twitter op woensdag. Santos, kersvers winnaar van de Nobelprijs voor de Vrede, probeert met deze publieke oproep het groeiende schandaal rond zijn verkiezingscampagne in 2014 de kop in te drukken. Tot nog toe blijft de zaak de Colombiaanse pers evenwel domineren.

Waarover gaat het? Alles gaat terug tot de door Santos genoemde Odebrecht. Deze Braziliaanse conglomeraat, een gigant in de wereld van openbare werken, staat in het midden van de Latijns-Amerikaanse belangstelling. Het begon in 2014, met het grootschalige corruptieonderzoek genaamd Operatie Carwash, geleid door Sérgio Moro, ondertussen een juridische superster. Wat aanvankelijk begon als een speurtocht naar witwaspraktijken bij het Braziliaans staatsoliebedrijf Petrobras, deinde uit naar een onthutsende blootlegging van corruptienetwerken die reiken van Miami tot Vuurland.

De speurders konden zo diep geraken dankzij getuigenissen van zakenlui en politici die elkaar de das blijven omdoen. Het Petrobrasschandaal lag mede aan de basis van de imploderende populariteit en uiteindelijk ontslag van Braziliaans ex-president Dilma Rousseff, alsook aan de recente aantijgingen tegen de populaire Lula Da Silva, Rousseffs voorganger. Het nieuwste mikpunt is nu Juan Manuel Santos.

Naar aanleiding van de Petrobrasgetuigenissen besloot het Braziliaans gerecht Marcelo Odebrecht te arresteren. Als CEO van het bedrijf Odebrecht zou hij tientallen miljoenen dollars aan het staatsbedrijf Petrobras overgemaakt hebben om zo lucratieve contracten binnen te halen. Marcelo werd aanvankelijk veroordeeld tot negentien jaar cel maar het gerecht bood hem de kans om tien jaar van die straf af te doen in ruil voor informatie. Die gaf hij. Zijn getuigenissen, die politici doorheen gans Latijns-Amerika zouden treffen, zijn voorlopig grotendeels geheim. De vraag is echter niet of ze ooit publiek worden, maar wanneer. De Braziliaanse pers bestempelt het dossier als ‘de getuigenis van het einde van de wereld’.

Aura als Nobelprijswinnaar

Odebrecht confirmeerde elf miljoen dollar te hebben ‘geïnvesteerd’ in Colombia – steekpenningen, voor de goede verstaander. Concrete namen zijn echter nog niet genoemd. Maar het Colombiaans openbaar ministerie is ervan overtuigd dat minstens één miljoen daarvan de electorale campagne van Santos in 2014 gefinancierd heeft. Privédonaties voor verkiezingscampagnes zijn niet verboden volgens de Colombiaanse grondwet, zolang het geld niet vanuit het buitenland komt. Odebrecht valt met andere woorden niet onder die categorie.

Santos laat zich niet zomaar vermurwen. Omdat de procureur-generaal voorlopig weinig bewijs biedt voor zijn claim (hij baseert zich op verklaringen van een gearresteerde ex-senator), heeft de president nog wat manoeuvreerruimte. Zijn omgeving doet er alles aan om de zaak te ontmijnen in de media. Santos, die momenteel geniet van zijn aura als Nobelprijswinnaar, begon onlangs vredegesprekken met de rebellenbeweging ELN – na de vervolledigde vredesgesprekken met de FARC de belangrijkste nog strijdende groep in het land.

Het probleem voor Santos is dat de zaak-Odebrecht niet geheel onverwacht komt. Niet alleen zijn namen van Braziliaanse en Peruviaanse ex-presidenten al gevallen, ook huidige machthebbers zoals Braziliaans president Temer en zijn Argentijnse ambtgenoot Macri worden genoemd – of beter: gefluisterd. Het zou ook niet de eerste keer zijn in de geschiedenis van de mensheid dat politici zwichten voor smeergeld in ruil voor openbare aanbestedingen. Daarvoor moet men overigens heus niet enkel buiten België zoeken.

Een lokaal onderzoek is snel verworden tot een continentale zaak. Santos is hoogstwaarschijnlijk niet de laatste grote naam die in opspraak zal geraken. Eerder werden al buitenlandse bedrijven aangewezen zoals het Belgische Transcor Energy (gelinkt met België’s rijkste man Albert Frère) en het Nederlandse SBM Offshore. Alles wijst er simpelweg op hoe verrot het systeem is, doordrenkt met corruptie, smeergeld en vriendjespolitiek. Het is daarenboven opvallend hoeveel informatie vrijkwam door middel van mondelinge getuigenissen van aangeklaagden. Van je vriendjes moet je het hebben.

Juan Manuel Santos

Kreeg winnaar Nobelprijs voor de Vrede miljoen dollar smeergeld?