Sektarisme beperkt zich niet tot religie. Er zijn ook politieke partijen die de sektaire trekjes uit het verleden met zich meedragen. Ondertussen lijkt men zowel langs links als langs rechts aan die groepsdruk te ontsnappen.

Door een speling van het lot — of is het omdat er effectief iets aan het kantelen is? — deden er zich de afgelopen week een aantal gebeurtenissen voor die ogenschijnlijk niets met elkaar te maken hebben, maar die wel hetzelfde patroon volgen.

Kleinburger

Eerst was er de ‘onthulling’ dat de PVDA in feite een partij is die sectaire trekjes vertoont. Leden zouden onder druk worden gezet om een aanzienlijk deel van hun loon af te staan aan de partij. Nu schrijf ik onthulling tussen haakjes, omdat ik die partij nu al meer dan veertig jaar lang op mijn weg tegenkom. Kris Merckx heeft me makkelijk enkele honderden keren trachten te overtuigen om bij hen aan te sluiten. Op elke linkse manifestatie waarop we samen aanwezig waren namelijk.

En aangezien ik die pappenheimers al zo lang ken, is het voor mij geen nieuws meer dat ze je daar een geldelijke arm en een been uitvijzen als je wil opklimmen in de pikorde. Ik heb trouwens zelf lang genoeg gefunctioneerd in een organisatie met een vergelijkbare bedrijfscultuur. Weliswaar van trotskistische snit, dus de tarieven waren een stuk lager, en de opvolging liet te wensen over. Toch kostte het ook mij op het hoogtepunt van mijn engagement een slordige zeshonderd euro per maand.

Nu moet ik er meteen bij zeggen dat er niet echt een verplichting was om dat bedrag neer te tellen. Maar er was wel een zekere groepsdruk. Mocht ik met mijn loon veel lager gegaan zijn, bijvoorbeeld vijftig euro, dan zou ik nogal snel zijn weggezet als een ‘kleinburger’. En zoiets komt je dan meteen duur te staan als er bijvoorbeeld een intern politiek meningsverschil is. Dan kan je het wel schudden.

Bedrijfscultuur

De oorsprong van deze bedrijfscultuur is terug te voeren naar het oorspronkelijke concept van de revolutionaire bolsjevistische partij: deze moet zich volkomen autonoom van enige burgerlijke financiering kunnen ontplooien. Voeg daar nog bij dat dergelijke partijen in het verleden tot ontwikkeling kwamen in uiterst repressieve omstandigheden (tsaristisch Rusland bijvoorbeeld) en ze dus erg clandestien moesten opereren in ‘cellen’ die elkaar om veiligheidsredenen niet kenden (je zou maar eens doorslaan tijdens een politieverhoor) en de historisch-materialistische verklaring van de sectaire trekjes die dergelijke organisaties na verloop van tijd beginnen te vertonen is compleet.

Ik zette daarover dus het een en ander op Facebook, en vrijwel meteen lokte dat een reactie uit van een voormalige politieke medestander waarmee ik nog samen in het centraal comité van de trotskisten heb vertoefd, maar die nu een liefde voor de PVDA heeft opgevat. Hij vond het een schande dat ik hand- en spandiensten verleende aan deze ‘aanval van rechts’. Het kwam bij mij binnen als een vage echo van de groepsdruk uit het verleden.

Slechte moslims

Tot daar dus de berichtgeving over de PVDA. Het verraste mij niet. Wat mij dan weer wel aangenaam verraste, en nu kom ik aan de tweede gebeurtenis, was dat de Antwerpse modeblogster Sara Dimani besloten heeft om hoofddoekloos door het leven te gaan. En wat dan weer wél in de lijn der verwachtingen lag waren de reacties daarop vanuit een groep die zich de ‘moslimgemeenschap’ noemt. Die variëren van louter dreigementen over verwensingen tot en met morele reprimandes die zacht lijken in hun vorm, maar daarom niet minder pijnlijk voor de persoon die ze ontvangt.

Kenmerkend was de opinie van een zekere Samira Azabar, die ‘islamitische verdieping’ heeft gestudeerd. Wat haar vooral ergerde was dat de beslissing van Sara onder de aandacht van de media was gekomen. Want nu wordt het ‘interne debat onder moslims verstoord’. Andere moslims vonden het dan weer een schande dat de Antwerpse socialist — maar ook moslim — Hicham El Mzairh de verdediging van Sara op zich nam. ‘Want als de moslims worden aangevallen dan moeten ze de rangen sluiten’.

Kijk, ik vind dat dus allemaal erg problematisch. Het is eerst door het prille christelijke humanisme van Spinoza, later de Verlichtingsdenkers, en tenslotte de Franse Revolutie dat het individu eindelijk op de kaart van de geschiedenis is gezet. Maar omdat dit nog een relatief recente gebeurtenis is (het gebeurde amper driehonderd jaar geleden!) is dit in bepaalde middens nog niet doorgedrongen. In die middens zijn dreigementen, chantage, karaktermoord, verkettering een uitsluiting in méér dan gemiddelde mate aanwezig.

Geen plaats voor lelijke mensen

Niet enkel de islam en het communisme hebben met groepsdruk te kampen natuurlijk. Ook het nationalisme, en in het bijzonder de ‘exclusieve’ variant, lijdt eronder. Denken we maar aan het Turkije van Erdogan, het Rusland van Poetin, of het Hongarije van Orban. Of dichter bij huis: de blauwe t-shirts, de maatpakken en de geföhnde kapsels van de ideale schoonzonen van Schild & Vrienden. Een lelijke mens kan daar niet eens lid van worden. Tenzij de lelijkheid alleen van binnen zit natuurlijk, dan strekt ze zelfs tot aanbeveling.

Enfin, er is in elk geval iets aan het verschuiven. Zowel aan de linkerkant, waar er zich een links-seculiere stroming ontwikkelt. Alsook aan de rechterkant, waar steeds meer moslims de individuele vrijheid omarmen.

Sara Dimani

Ontsnappen aan groepsdruk, links en rechts