‘In de dood is iedereen gelijk’, zegt een bekend spreekwoord. Wie echter de voorbije dagen naar het kerkhof trok om het graf van een naaste te bezoeken, weet dat die stelling niet altijd op gaat. Terwijl sommige graven zijn getooid met prachtige bloemen, en netjes onderhouden, staan andere graven er mistroostig bij.

Vereenzaming in het graf

Gelukkig zijn er ook mensen die actie ondernemen. Vrijwilligers nemen verwaarloosde graven onderhanden, fantastisch. Deze week las ik in de krant het verhaal van de jonge lerares Sarah Driesen. Zij herschilderde in 2010 op vraag van haar zieke vader de verweerde letters op het graf van haar lang overleden ooms. Ze kreeg zoveel vraag van kerkhofbezoekers om op andere graven hetzelfde te doen, dat ze daar intussen haar bijberoep van heeft gemaakt. Respect voor overledenen, het bestaat nog.

Verwaarloosde graven zijn triest om zien. Maar erger dan verwaarloosde graven, zijn verwaarloosde mensen. Volgens een recent onderzoek van Koning Boudewijn Stichting (KBS) voelen 23% van onze 60-plussers zich sterk sociaal geïsoleerd. Bijna 1 op 4: een cijfer dat je naar adem doet happen. Toch komt het voor mij niet echt als een verrassing.

Huisbezoek

In 2010 belde ik bij een 1000-tal deuren aan, om mij als nieuwe kandidaat bij de federale verkiezingen voor te stellen. Gemiddeld duurde de babbel minder dan één minuut. Soms gepaard met een bemoedigende glimlach, dan weer met een onverschillige blik. Er waren echter ook gesprekken die eruit sprongen. Mensen waarmee je een half uur, 45 minuten aan de babbel bleef, en je tenslotte het gesprek moest afronden omdat je ‘nog heel deuren te gaan had die dag’. Zonder uitzondering waren deze gesprekspartners 75-plussers. Keer op keer overviel me de gedachte dat ik waarschijnlijk de enige persoon was met wie ze die dag zouden spreken.

Een gebrek aan sociaal contact is niet alleen ‘jammer’, het is ronduit bepalend voor ons levensgeluk. In april van dit jaar kwam de Harvard-universiteit met nieuwe resultaten, gepuurd uit haar Harvard Study of Adult Development. In dit onderzoek, gestart in 1938, hebben onderzoekers 238 Harvard-studenten gevolgd gedurende heel hun leven, intussen bijna 80 jaar.

Dé vraag die men wilde beantwoorden was: ‘wat maakt mensen nu echt gelukkig’. Tot de verbazing van de onderzoekers bleek de meest bepalende factor niet geld of succes, noch mentale en fysieke gezondheid, sociale klasse, IQ of genetische bepaaldheid.
Meest essentieel voor een gelukkig leven, bleek het hebben van intense relaties met je naasten.

Vereenzaming doodt

De wetenschap bevestigt zo wat we vanuit de buik al aanvoelden: vereenzaming is iets wat een mens raakt in het diepte van zijn of haar zijn. Wanneer we als maatschappij geen antwoorden formuleren voor deze problematiek, laten we mensen dan ook ‘een beetje doodgaan’.

Of zelfs… echt doodgaan. Vandaag zijn er immers mensen die vereenzaming opgeven als reden van hun ondraaglijk psychisch lijden, en op basis daarvan euthanasie aanvragen. Die vaststelling is wat mij betreft één van de grootste schandvlekken op onze ‘welvarende maatschappij’.
Dat iemand wiens ziekte en lijden we niet kunnen verhelpen zijn eigen levenseinde wil bepalen, dat kan ik zeker begrijpen. Dat we vereenzaming als iets onomkeerbaar of onvermijdbaar zouden gaan beschouwen, en niet alles zouden doen om het te bevechten dat kan er bij mij niet in.

Vereenzaming is één van de smerigste ziektes van onze tijd. Het bestrijden ervan is – soms letterlijk – een zaak van leven of dood, en moet dan ook dringend bovenaan onze prioriteitenlijst.

Sarah Driesen

Vereenzaming is moordend