Liberalen hebben het niet onder de markt in een land waar ooit de collectivistische geest in zowel een rechtse als een linkse gedaante heerste. Liberalisme is in Duitsland een ‘zacht plantje’. Volgens Ulf Poschardt, redacteur van Die Welt, maken ‘intellectuelen’ van rechts en van links zich weer op om het met de wortel uit respectievelijk de ‘Volksgemeinschaft‘ en de ‘solidarisch-egalitäre Gesellschaft‘ (maatschappij) te rukken.

Duivels ontbinden

De aanhangers van laatstgenoemde droommaatschappij zagen na de gebeurtenissen in Thüringen de kans schoon om al hun duivels te ontbinden tegen de Freie Demokratische Partei (FDP), de liberale partij. De verkiezing van de ondernemer Thomas Kemmerich (FDP) tot minister-president van Thüringen met de stemmen van FDP, CDU én de rechts-radicale Alternative für Deutschland (AfD) op 5 februari jongstleden deed de linkse partijen (Die Linke, SPD en Bündnis 90/Grüne) onmiddellijk opspringen van woede, daarbij schoorvoetend gevolgd door de ‘bürgerliche‘ partijen. Aangezien rechts in Duitsland synoniem is geworden van extreemrechts, noemen centrumrechtse politici zichzelf ‘burgerlijk’ of toebehorend tot ‘die Mitte‘ (‘het politieke midden’).

Antifascistische retoriek

Er werd gedemonstreerd tegen de FDP — dat is een democratisch recht —, maar de woede van links sloeg al gauw om in bedreiging van en geweld tegenover iedereen die ook maar iets met de liberale partij te maken heeft. De echtgenote en de kinderen van Kemmerich hadden politiebescherming nodig, en overal in Duitsland werden de kantoren van de FDP besmeurd. De ‘Radau-Opportunisten der Antifa’ (de herrie-opportunisten van de Antifa) vierden in de deelstaat Hamburg hun haat bot op de verkiezingsborden van de FDP (op 23 februari vinden er verkiezingen plaats, nvda).

Het meest tragische geval is dat van de 18-jarige FDP-kandidaat Hadi Al-Wehaily, zoon van een Iraakse vader en een Oekraïense moeder. Anonieme antifascisten sproeiden het woord ‘nazi’ op zijn verkiezingsborden en velen scholden hem op straat uit voor ‘fascist’. Dat nu net een jonge man met migratie-achtergrond zulke beschimpingen moet ondergaan, toont aan dat de antifascistische retoriek zich spijst uit een gebrek aan kennis over het historische fascisme en dito nationaalsocialisme. Het scheldwoord ‘fascist’ is terug in Duitsland voor al wie niet-links is of volgens Poschardt voor ieder die ‘rechts van Merkel’ staat.

Collectivistisch maatschappijverhaal

De haat in het bijzonder tegen de vertegenwoordigers van een partij die de vrijheidsidee in het vaandel draagt, vindt haar politieke weerspiegeling in Oost-Duitsland in de versterking van Die Linke, de opvolgster van de vroegere communistische partij van de DDR. Van de afkeer van de burgerlijke partijen en van de aftakeling van de sociaaldemocratische SPD profiteren in West-Duitsland vooral de Groenen. Sommige analisten geloven dat ze een partij van het centrum zijn omdat de ‘fundis‘ het er niet meer voor het zeggen zouden hebben. Het klopt dat er in Baden-Württemberg meer pragmatische Groenen te vinden zijn, zoals een Boris Palmer, de Oberbürgermeister van Tübingen. Toch laat het geheel van maatregelen en verbodsbepalingen, waarvan de Grüne dromen, zich inschrijven in een collectivistisch maatschappijverhaal.

Juist daarom heeft Duitsland echte liberalen nodig, schrijft Poschardt, geen links-liberalen, want dat zijn linksen ‘die tolerant vor allem gegenüber ihren eigenen Lebensentwürfen und Werten sind. Linksliberale sind in der Regel intoleranter als aufgeklärte Marxisten.’ (‘die vooral tolerant zijn tegenover hun eigen levensontwerpen en waarden. Linksliberalen zijn doorgaans intoleranter dat verlichte marxisten‘). De maatschappij heeft het liberalisme nodig als bolwerk tegen de ‘Etatisten und Kollektivisten’.

Vernietigingsfantasieën

Poschardt betreurt het ontbreken van ‘liberale instanties’ als de politieke professor Ralf Dahrendorf en de voormalige uitgeefster van Die Zeit Gräfin Marion Dönhoff. Dahrendorf was veel bezig met ‘Bildung‘ (vorming), en ‘Bildung‘ is niet alleen nodig om de kracht van Duitsland als een oord van wetenschap, techniek en innovatie te kunnen garanderen, maar ook omdat ze voorwaarde is voor soevereiniteit en autonome levensontwerpen. Aan Dönhoff waardeert Poschardt de moed om als liberaal tussen alle stoelen te vallen: ‘Es darf ihn nicht kümmern, wenn er von allen Seiten beschimpft wird‘ (‘De liberaal mag het zich niet aantrekken als hij van alle kanten uitgescholden wordt’).

Poschardt laat zich ook lovend uit over jonge liberalen zoals filosoof en parlementslid Lukas Köhler, die vooral markteconomische argumenten en natuurwetenschap combineert in het klimaatdebat. Of de onderneemster Sarna Röser, die als voorzitter van ‘Die jungen Unternehmer’ de reguleringsdrift van de staat moe is. En de weerbarstige twitteraar Benedikt Brechtken. Poschardt breekt een lans voor een liberaal project, waarvoor hij ook steun hoopt te vinden bij christendemocraten, sociaaldemocraten en zelfs groenen. Hij besluit zijn artikel met manende woorden:

Die Vernichtungsfantasien nach Erfurt haben verraten, wie viele Bundesbürger von einem Deutschland ohne Liberale träumen. Wer die Geschichte unseres Landes kennt, weiß: Das ist der absolute Albtraum.
(De vernietigingsfantasieën na Erfurt [de hoofdstad van Thüringen; nvda] hebben verraden hoeveel burgers van een Duitsland zonder liberalen dromen. Wie de geschiedenis van ons land kent, weet: dat is de absolute nachtmerrie.)

Sarna Röser

Liberale partij kop van Jut in links Duitsland