Vrijdagavond 19 november liep in Rotterdam een protest tegen coronamaatregelen uit de hand. Relschoppers richtten vernielingen aan. De politie werd zo ver in het nauw gedreven, dat agenten gericht schoten op benen.

De Rotterdammers troffen de volgende dag het centrum van hun stad aan in puin. Een verschil met Amsterdam: het adagium was ‘niet lullen maar poetsen’. Rotterdammers zetten de schouders eronder en ruimen op, in plaats van te klagen. Maar toch. Een horeca-uitbaatster die schade ondervond merkte op dat zij ook al een jaar last heeft van coronamaatregelen, maar daarom de boel niet vernielt.

De burgemeester van Rotterdam, Aboutaleb, noemde de rellen ‘een orgie van geweld’. De minister van Justitie, Ferdinand Grapperhaus, kondigde snelrecht aan. De eerste drie daders stonden woensdagmiddag al voor de rechter, waarvan twee gelijk veroordeeld. Saskia Belleman, rechtbankverslaggever voor dagblad De Telegraaf, constateerde dat in de rechtbank het besef komt wat de gevolgen van een celstraf kunnen zijn voor werk en gezin. Waarop de lezer zich afvraagt of die daders dat niet beter hadden bedacht vóór ze bedreigden en vernielden. Sommige daders zullen oprecht schuldbesef hebben. Anderen zijn eerder bedroefd om de nadelige gevolgen voor henzelf.

Amsterdam en Breda

Het is niet bij één nacht gebleven. De halve week daarop werd in meerdere Nederlandse steden gereld. In Roosendaal (tot 2018 de laatste Nederlandse halte van de intercity richting Antwerpen en Brussel) werd zelfs een school in brand gestoken. Daar lijkt minder kordaat opgetreden te worden. De meeste verdachten zijn alweer op vrije voeten.

Er zijn gelukkig ook voorbeelden van hoe het wél moet. Vanwege de avond ervoor werd een voor zaterdag geplande demonstratie afgelast. Dat weerhield mensen in Amsterdam niet ervan spontaan alsnog naar de Dam te komen. Dit verliep vreedzaam.

Net als een demonstratie diezelfde middag in Breda. De aanwezigen betoogden dat beter de zorg werd verbeterd dan alsmaar meer repressie.

Meningen

Uiteraard laten de gebeurtenissen de opiniemakers niet onberoerd. Word je daar wijzer van? Linkse opiniemakers menen dat de rellen een uiting zijn van de ongelijkheid in de samenleving. Rechtse opiniemakers zien het als bewijs dat het gezag is afgebrokkeld, al vanaf eind jaren zestig. Idem voor wie corona erbij haalt. Tegenstanders van de beperkende maatregelen zien dit als onvermijdelijk gevolg van de repressie. Voorstanders wijzen erop dat de waakzaamheid en de discipline juist zijn verslapt omdat er te vroeg versoepeld werd. Kortom: iedereen beschouwt de rellen als bevestiging van het eigen gelijk. Dit staat een betrouwbare analyse in de weg.

Zelfs deskundigen bieden geen uitkomst. Agressie-expert Caroline Koetsenruijter verwierp de directe link tussen tegenstanders van het coronabeleid en de rellen. Veel critici beseffen dat geweld het inhoudelijke verhaal ondermijnt. Het geweld komt van mensen die altijd een aanleiding zoeken om amok te maken. Volgens haar wordt het toenemende geweld in de Nederlandse samenleving al jaren gebagatelliseerd. Alleen: die mening verkondigt ook zij vaker. Koetsenruijter traint mensen hoe met agressie om te gaan. Hoe groot is de kans dat zij zegt dat het meevalt met het wangedrag?

De Nederlandse media gingen afgelopen weekend mee in dit verhaal. Alleen in Frankrijk zou er nog meer agressie tegen hulpverleners bestaan.

Guadeloupe

Kent u Guadeloupe, een overzees Frans departement in de Caraïbische Zee? Wist u dat daar al een week vernielingen plaatsvinden, uit ‘protest’ tegen verplichting van coronapas en voor zorgpersoneel verplichte vaccinatie? Frankrijk is ‘een en ondeelbaar’. Dezelfde regels gelden voor alle Fransen. Maar op het tropische eiland wordt daar anders over gedacht. De rellen hebben zich verspreid naar andere Franse Antillen.

Nederlandse media zullen zelden berichten over Congo. Omgekeerd hebben Belgische media weinig oog voor voormalige Nederlandse koloniën als Suriname en Indonesië. Maar als de Nederlandse media afgelopen weekend benadrukten dat de rest van de wereld denkt dat het bij ons burgeroorlog is, is het opvallend dat de gebeurtenissen op Guadeloupe onze journaals niet haalden.

Frankrijk is kampioen navelstaren. Het is des te opvallender dat het Franse duidingsprogramma C dans l’air (France 5, in de vroege ochtend ook uitgezonden op TV5Monde) in de uitzending van 22 november de gebeurtenissen wél in de internationale context plaatste. In meerdere landen verliezen burgers het vertrouwen in de regering, en daarmee de bereidheid zich aan de maatregelen te houden.

Goed voorbeeld?

Dit wil niet zeggen dat regeringen kwaadwillend zijn. Evenmin bewijst het dat burgers het altijd bij het juiste eind hebben. Maar misschien kan het volgende geconstateerd worden: politici slagen er niet consequent in het goede voorbeeld te geven.

U weet wellicht dat premier De Croo momenteel in zelfisolatie moet omdat zijn Franse collega, Jean Castex, België bezocht en achteraf positief testte. Inmiddels zijn beelden opgedoken van een werkbezoek, 16 november, aan plaatselijke mandatarissen. Castex noch de minister van Binnenlandse Zaken droegen mondmaskers.

Doet goed voorbeeld volgen?

Nederlandse politici kunnen er ook wat van. Een cruciale deur in het huidige onderkomen van de Tweede Kamer kan enkel geopend worden door de hendel met de hand te bedienen. Dat doen per dag zo’n duizend mensen. Besmettingshaardje? Diezelfde politici leggen, om besmetting te voorkomen, strenge regels op aan de bevolking.

Vorige december kwam de strenge lockdown vrij abrupt. Zondag werd hij afgekondigd, dinsdag is hij ingegaan. Sinterklaas was achter de rug, de winkeliers liepen de kerstperiode mis. Voor de middenstand is december cruciaal. Nu dreigt een tweede lockdown, dit jaar óók ten koste van de Sinterklaasaankopen.

Saskia Belleman

Coronarellen in heel Nederland